Trung Quốc thiết lập “con đường tơ lụa” vắc-xin Covid-19

Máy bay vận tải của Ethiopian Airlines đưa trang thiết bị y tế từ Trung Quốc về nước

Suốt nhiều tháng qua, chính phủ, các công ty quốc doanh và tư nhân Trung Quốc đã chuẩn bị nền tảng cho chương trình tiêm vắc-xin Covid-19 từ châu Phi, Trung Đông cho đến Mỹ La-tinh. Trung Quốc có thể đóng vai trò “cứu tinh” cho các nước đang phát triển trong cuộc chiến chống lại SARS-CoV-2 trong khi chính phủ các cường quốc châu Âu cũng như Mỹ vẫn còn đang“rối như tơ vò”. Chuyên gia y tế cộng đồng và là cựu Giám đốc khu vực châu Á của Quỹ Bill và Melinda Gates, Ray Yip, nhận định: “Trung Quốc có cơ hội “cùng thắng” thật sự nếu họ chọn làm đúng”.

Dưới thời Tổng thống Donald Trump, Chính phủ Mỹ đã tập trung thu vén nguồn cung vắc-xin cho nhu cầu trong nước. Washington cũng từ chối tham gia chương trình đa quốc gia được Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) ủng hộ với mục tiêu cung cấp vắc-xin tiêm chủng cho 20% dân số của các nước đang phát triển trước cuối năm 2021 (COVAX). Tuy nhiên, phải đến nhiệm kỳ của tân Tổng thống Joe Biden, nước này mới tuyên bố góp quỹ 4 tỷ USD cho COVAX, 2 tỷ USD trong đó sẽ được giải ngân ngay lập tức.

Trung Quốc đang hoàn tất những mảnh ghép cuối cùng cho kế hoạch cung cấp vắc-xin Covid-19 đến các nước đang phát triển nhằm củng cố vị thế quốc gia. Bắc Kinh đã đi trước Washington tới hơn nửa năm. Từ tháng 6/2020, Bắc Kinh ra tuyên bố sẽ đưa vắc-xin đến châu Phi. Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị hồi tháng 1 còn có chuyến công du tới 5 nước tại châu lục này. Ông Vương Nghị tái khẳng định việc phân phối vắc-xin ở châu Phi là một trong những ưu tiên hàng đầu của Bắc Kinh trong 2021 khi gửi thông điệp chúc mừng năm mới.

Hơn một triệu liều vắc-xin Covid-19 do công ty Trung Quốc chế tạo sẽ được chuyển tới sân bay Ethiopia. Vắc-xin này sẽ được đưa vào kho lạnh khổng lồ với kích thước như một sân bóng đá. Sau đó, chúng được giám sát bởi kỹ thuật viên Trung Quốc và Ethiopia và vận chuyển với tuyến đường phân phối qua Uganda rồi tỏa đi khắp châu Phi.

Có ba loại vắc-xin được các công ty Trung Quốc phát triển (Sinopharm, Sinovac Biotech và CanSino Biologics) đều dựa trên những phương pháp điều chế truyền thống, khác với hai vắc-xin hàng đầu trên thị trường của các hãng dược phương Tây. Do đó, có thể nói Trung Quốc đang nắm giữ chìa khóa quan trọng cho bài toán cung cấp vắc-xin đến các nước đang phát triển ở châu Phi.

Khác với vắc-xin phương Tây phải cất trữ trong điều kiện siêu lạnh, vắc-xin Trung Quốc chỉ cần được bảo quản trong điều kiện lạnh thông thường. Đặc điểm này khiến chúng dễ vận chuyển hơn cho châu Phi và nhiều nước đang phát triển vốn thiếu thốn nặng nề về điều kiện cơ sở hạ tầng.

Quần đảo Seychelles đã bắt đầu chương trình tiêm chủng với 50.000 liều vắc-xin Sinopharm, được hỗ trợ bởi Các Tiểu vương quốc Ả-rập Thống nhất (UAE). Số vắc-xin này đủ để chủng ngừa cho một nửa dân số đảo quốc chiến lược trên Ấn Độ Dương, vốn đang là mục tiêu tranh giành ảnh hưởng giữa Ấn Độ và Trung Quốc. Zimbabwe cũng đã nhận khoảng 200.000 liều vắc-xin Sinopharm do Trung Quốc gửi tặng. Món quà tương tự cũng được Trung Quốc gửi đến Senegal trong tháng này.

Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng chiến lược ngoại giao vắc-xin của Trung Quốc vẫn tiềm ẩn nhiều rủi ro khi các kết quả thử nghiệm lâm sàng cho thấy vắc-xin Trung Quốc nhìn chung có tỷ lệ hiệu quả từ 50,4% đến 86%, cao hơn mức sàn 50% mà WHO đề nghị. Điều gây lo ngại là các nhà sản xuất vắc-xin Trung Quốc không công bố chi tiết cách các nhà khoa học của họ tính toán mức hiệu quả cho sản phẩm.

Hãng nghiên cứu Gavekal Dragonomics cho biết, các nhà sản xuất vắc-xin Trung Quốc đã ký hợp đồng cung cấp hơn 500 triệu liều xuất khẩu. Indonesia là khách hàng lớn nhất, với khoảng 125 triệu liều Sinovac.

Bộ Ngoại giao Trung Quốc thông tin, có 20 quốc gia đang sử dụng vắc-xin của nước này. Bắc Kinh cũng đang thảo luận cung cấp vắc-xin cho thêm 60 quốc gia khác. Tuy nhiên, các nhà sản xuất Trung Quốc sẽ khó lòng đáp ứng kịp thời nhu cầu vắc-xin cả trong lẫn ngoài nước, trong khi bản thân Trung Quốc mới chỉ tiêm chủng được 3% trên tổng dân số 1,4 tỷ dân.

ĐỖ HỮU