Xe điện liệu có tốt hơn cho môi trường?

Nếu để trả lời cho câu hỏi “Phương tiện nào tốt hơn cho Trái đất: Xe chạy bằng điện hay xe chạy bằng khí đốt” thì câu trả lời có vẻ quá rõ ràng: Tất nhiên là xe điện vì chúng không có ống xả và không thải ra khí nhà kính.

Tuy nhiên, xe điện chưa hẳn đã hoàn hảo và chúng đi kèm với những vấn đề gây ô nhiễm riêng. Điển hình như, pin của chúng chứa các thành phần như lithium, đòi hỏi một lượng năng lượng đáng kể để tạo nguồn và chiết xuất.

Dù vậy, việc sản xuất pin chỉ là một phần trong vòng đời của xe điện. Một nghiên cứu năm 2014 được công bố trên tạp chí Proceedings of the National Academy of Sciences đã xem xét toàn bộ vòng đời phát thải của một chiếc xe điện, từ việc khai thác các kim loại cần thiết cho pin đến sản xuất điện năng cần thiết để cung cấp năng lượng cho chúng, sau đó so sánh điều này với lượng khí thải trung bình của một chiếc xe chạy bằng xăng. Nhóm nghiên cứu phát hiện ra rằng khi xe điện được sạc bằng loại điện chạy bằng than, chúng thực sự gây hại cho môi trường hơn so với xe chạy xăng thông thường.

Nhưng đó không phải là vấn đề gây trở ngại bởi hiện nay, ở hầu hết các quốc gia trên thế giới, lưới điện quốc gia hiện đã đủ “sạch” để xe điện có thể đánh bại các đối thủ chạy bằng xăng.

Những chiếc xe điện có thực sự thân thiện với môi trường hay không phụ thuộc vào cách con người tạo ra nguồn điện để sạc cho những chúng. (Ảnh: minh hoạ)

Hoàn thiện hạ tầng “xanh” để “rộng đường” cho xe điện

Hiện có rất ít quốc gia trên thế giới mà lưới điện chạy hoàng toàn hoặc chủ yếu bằng than. Trung Quốc là một trong số đó. Vào năm 2019, ước tính 58% nguồn cung cấp điện của đất nước là từ than đã. Tuy nhiên, lưới điện của Trung Quốc đang được cải thiện với nhiều khoản đầu tư hơn vào năng lượng tái tạo - chẳng hạn như nước này có công suất điện gió gấp đôi Mỹ và xây dựng nhiều tấm pin mặt trời hơn bất kỳ quốc gia nào mỗi năm, theo tạp chí Nature.

Ông Gordon Bauer, một nhà nghiên cứu xe điện tại Hội đồng quốc tế về Giao thông sạch ở San Francisco, Mỹ, cho biết mô hình lưới điện cải tiến hiện nay, với nhiều năng lượng tái tạo hơn và ít nhiên liệu hóa thạch hơn, là mô hình toàn cầu và giúp nâng cao chất lượng môi trường của xe điện. "Khi lưới trở nên “xanh” hơn, việc sử dụng xe điện sẽ hoàn hảo hơn”, ông nói.

Trong một nghiên cứu được công bố vào tháng này trên tạp chí Khoa học và Công nghệ Môi trường, ông Colin Sheppard, nhà nghiên cứu về kỹ thuật hệ thống giao thông và năng lượng tại Phòng thí nghiệm quốc gia Lawrence Berkeley ở California, đã phối hợp với Gordon Bauer lập một mô hình kịch bản giả định trong tương lai, khi tất cả ô tô đều chạy bằng điện. Sheppard nói với Live Science: “Chúng tôi muốn hiểu tác động của năng lượng, cơ sở hạ tầng và khí thải nếu tất cả các phương tiện chở khách đều được điện khí hóa”.

Ví dụ, ông Sheppard tính toán rằng nếu tất cả các phương tiện tư nhân ở Hoa Kỳ đều chạy bằng điện thì việc giảm phát thải khí nhà kính ở nước này hằng năm là 46% (0,5 gigatons CO2) so với ô tô chạy bằng khí đốt thông thường.

Mức giảm này còn có thể tăng lên nữa nếu những phương tiện đó phải tuân theo cái gọi là "sạc có kiểm soát", một kỹ thuật còn được gọi là "sạc thông minh", trong đó các phương tiện được sạc lại vào những thời điểm được lựa chọn để giảm thiểu chi phí tài chính cho việc tạo ra điện. (Ví dụ, sạc vào ban đêm thường ít tốn kém hơn ban ngày; chiến lược này cũng ủng hộ các nhà máy sản xuất năng lượng hiệu quả hơn để tạo ra điện rẻ hơn). Nếu tất cả các xe ô tô điện do tư nhân sở hữu đều được sạc theo cách như vậy thì lượng khí thải tiết kiệm được có thể tăng lên lên 49% hằng năm.

Tóm lại, việc mua một chiếc xe điện hợp lý hơn nhiều so với một chiếc xe chạy bằng khí đốt hoặc động cơ diesel từ góc độ môi trường. Nhưng còn chi phí thì sao? Có phải xe điện quá đắt so với khả năng chi trả của hầu hết mọi người?

Một báo cáo năm 2020 từ Consumer Reports cho thấy vấn đề này cũng đang thay đổi. Bài báo ước tính rằng chi phí sửa chữa và bảo dưỡng mỗi dặm trong vòng đời của một chiếc xe điện thấp hơn một nửa so với các phương tiện truyền thống sử dụng động cơ đốt trong. Điều này phần lớn là do động cơ điện chỉ có một bộ phận chuyển động, so với động cơ truyền thống thường có hàng chục bộ phận. Có nghĩa là cần phải thay thế ít thành phần hơn trong một chiếc xe điện, dẫn đến người dùng có thể tiết kiệm đáng kể.

Trong một phân tích gần đây trên toàn nước Mỹ do Bauer thực hiện, ông kết luận rằng tỷ lệ khấu hao xe điện mới cao sẽ dẫn đến lợi ích lớn hơn cho các hộ gia đình có thu nhập thấp hơn, những người có xu hướng mua xe cũ. Điều này cùng với các yếu tố khác thúc đẩy việc giảm giá, chẳng hạn như đổi mới công nghệ và gia tăng cạnh tranh với nhà cung cấp, sẽ có nghĩa là một chiếc xe điện sẽ có giá tương đương với một chiếc xe chạy bằng xăng thông thường cho hầu hết mọi mức thu nhập vào khoảng năm 2029. Hơn nữa, Bauer tính toán rằng đến năm 2030, các hộ gia đình có thu nhập thấp ở Mỹ có thể tiết kiệm 1.000 USD mỗi năm từ việc tiết kiệm nhiên liệu nếu họ chuyển sang sử dụng xe điện.

VŨ PHONG