Báo cáo chính trị trình Đại hội XIV của Đảng công phu, khoa học, chất lượng vượt trội cả về nội dung và hình thức
(PNTĐ) - Sáng 12/11, Ủy ban MTTQ Việt Nam thành phố Hà Nội tổ chức Hội nghị lấy ý kiến góp ý vào dự thảo các văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng. TS Lê Văn Hoạt - Hội đồng tư vấn Dân chủ - Pháp luật đã tham gia đóng góp ý kiến vào Dự thảo Văn kiện.
Một số ý kiến góp ý văn kiện đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIV
Chủ đề Đại hội XIV đã tiếp nối tinh thần xuyên suốt của các kỳ Đại hội trước, đặc biệt là Đại hội XIII, nhưng có bước phát triển mới về tư duy “tự chủ chiến lược - tự cường - tự tin”, phản ánh sự chuyển mình mạnh mẽ của Việt Nam trong bối cảnh thế giới đầy biến động.
Tự chủ chiến lược: Không chỉ là tự chủ kinh tế, mà là năng lực làm chủ con đường phát triển, không bị động trong định hình mô hình, thể chế và quan hệ quốc tế.
Tự cường: Là khả năng vươn lên dựa trên nội lực dân tộc – từ con người, khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo đến năng lực quản trị quốc gia. Tự tin: Là dám ước mơ, dám hành động, dám “vươn mình” trong kỷ nguyên hội nhập sâu rộng.
Theo tôi, đây là tư duy nổi bật mang tính thời đại, có thể coi là “dấu ấn riêng” của Đại hội XIV. Tư tưởng xuyên suốt: “Vì hòa bình, độc lập, dân chủ, giàu mạnh, phồn vinh, văn minh, hạnh phúc” là tổng hợp sáu giá trị cốt lõi của con đường đi lên Chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam. Sáu giá trị này hài hòa giữa: Mục tiêu dân tộc: hòa bình, độc lập; Mục tiêu chính trị - xã hội: dân chủ; Mục tiêu phát triển: giàu mạnh, phồn vinh, văn minh; Mục tiêu nhân văn: hạnh phúc của con người.
Báo cáo chính trị được trình bày ngắn gọn, rõ, vừa đủ tầm khái quát của văn kiện đại hội và đủ sức bao quát toàn diện các nội dung cần đề cập. Cách sử dụng từ ngữ, thuật ngữ và cách diễn đạt trong sáng, dễ hiểu hơn, bớt hẳn những câu những đoạn chung chung, nặng tính lý luận với văn phong tuyên truyền, cổ vũ. Bố cục hợp lý, ít trùng lặp trong nội dung và cách diễn đạt.
Những nhận định, đánh giá tình hình vừa sắc, vừa sâu, có sức khái quát cao, đặc biệt là phản ánh đậm nét hơn quan điểm “nhìn thẳng vào sự thật, nói đúng sự thật “ mà Đảng ta đã đề ra từ Đại hội đảng toàn quốc lần thứ VI (1986). Ngoài những nhận định về các mặt hạn chế, yếu kém như “Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo chưa trở thành động lực chính cho công nghiệp hoá, hiện đại hoá và phát triển đất nước”; “Hệ giá trị quốc gia, hệ giá trị văn hoá, hệ giá trị gia đình và chuẩn mực con người Việt Nam chậm được làm rõ”; “Cơ chế, chính sách khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo còn nhiều hạn chế, vướng mắc”… vốn đã được nói đến từ lâu, lần đầu tiên trong báo cáo chính trị, Đảng ta đã công khai thừa nhận “kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ, nhất là quản lý cán bộ cấp chiến lược có mặt còn hạn chế” và “Hệ thống thể chế phát triển chưa đồng bộ, trở thành "điểm nghẽn của điểm nghẽn"…
Những quan điểm, định hướng chiến lược căn bản và đúng hướng
Những quan điểm, định hướng chiến lược và các giải pháp đề ra trong dự thảo báo cáo là rất căn bản và đúng hướng, phù hợp với bối cảnh và xu thế thời đại, tình hình thực tiễn và có nhiều điểm mới, đột phá trong tư duy, nhận thức.
Về những bài học kinh nghiệm sau 40 năm đổi mới (Mục I.3)
Năm bài học kinh nghiệm rút ra là đúng, rõ và rất có giá trị, được sắp xếp theo trình tự logic - từ tư tưởng, đường lối nền tảng (bài học 1), đến vai trò lãnh đạo của Đảng (bài học 2), vị trí trung tâm của Nhân dân (bài học 3), năng lực tổ chức thực tiễn và thể chế hóa (bài học 4), rồi đổi mới tư duy, tổng kết thực tiễn và phát triển lý luận (bài học 5), bao quát đầy đủ các trụ cột lý luận của công cuộc đổi mới.
Tuy nhiên, đề nghị bổ sung bài học 4 (về năng lực tổ chức thực tiễn và thể chế hoá) nội dung thực hiện công khai minh bạch; bổ sung vào bài học 5 quán triệt quan điểm của đảng ta từ Đại hội VI “nhìn thẳng vào sự thật, nói đúng sự thật”.
Cuối bài học kinh nghiệm sau 40 năm đổi mới có đoạn “mô hình Chủ nghĩa xã hội Việt Nam với 3 trụ cột nền tảng: Nền kinh tế thị trường định hướng Xã hội chủ nghĩa; Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam; nền dân chủ xã hội chủ nghĩa; xây dựng thành công một nước Việt Nam hoà bình, độc lập, dân chủ, giàu mạnh, phồn vinh, văn minh, hạnh phúc, vững bước đi lên chủ nghĩa xã hội”.
Tôi đề nghị cân nhắc thêm cách trình bày 3 trụ cột nền tảng của mô hình XHCN Việt Nam cho chính xác và mạch lạc hơn. “Xây dựng thành công một nước Việt Nam hoà bình, độc lập, dân chủ, giàu mạnh, phồn vinh, văn minh, hạnh phúc, vững bước đi lên chủ nghĩa xã hội” đó là mục tiêu chứ không phải là trụ cột của mô hình. Hiện tại có hai quan điểm còn khác nhau về 3 trụ cột của mô hình CNXH Việt Nam:
Quan điểm 1: Nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa - là nền tảng vật chất, bảo đảm động lực phát triển đất nước, kết hợp hài hòa giữa hiệu quả kinh tế và tiến bộ, công bằng xã hội; Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân - là trụ cột chính trị - pháp lý, thể hiện quyền làm chủ của nhân dân, bảo đảm kỷ cương, pháp luật và công bằng xã hội, dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam. Nền dân chủ xã hội chủ nghĩa - là trụ cột xã hội, thể hiện bản chất tốt đẹp của chế độ, phát huy quyền làm chủ của nhân dân, lấy nhân dân làm trung tâm, làm chủ thể, làm mục tiêu và động lực của sự phát triển.
Quan điểm 2: Nền kinh tế thị trường định hướng XHCN; Nhà nước pháp quyền XHCN của dân, do dân, vì dân, dưới sự lãnh đạo của Đảng; Nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc với các giá trị cốt lõi: Dân tộc, dân chủ , nhân văn và khoa học (phạm vi rộng hơn nền dân chủ XHCN ở quan điểm 1).
Mục II, phần bối cảnh thế giới: Mục này dường như hơi nhấn mạnh đến những khó khăn và thách thức hơn là những điều kiện thuận lợi mới trong bối cảnh quốc tế. Trong bối cảnh toàn cầu cũng chưa đề cập đến những vấn đề về an ninh phi truyền thống như: Biến đổi khí hậu, thiên tai, dịch bệnh, an ninh năng lượng, an ninh mạng… ngày càng nổi lên gay gắt, đan xen phức tạp với các thách thức của các vấn đề an ninh truyền thống. Đề nghị bổ sung những điều kiện thuận lợi và sửa câu “Các thách thức toàn cầu tiếp tục tác động bất lợi đến an ninh và phát triển của tất cả các nước, trong đó có Việt Nam” thành “Bối cảnh đó vừa tạo ra thời cơ mới cho hợp tác, phát triển và hội nhập quốc tế của Việt Nam, đồng thời đặt ra những yêu cầu mới về đổi mới mô hình tăng trưởng, nâng cao năng lực tự chủ và sức chống chịu của nền kinh tế”.
Mục bối cảnh trong nước: Mục này đã tổng kết thành tựu với tầm nhìn khá hệ thống về những thành tựu qua 40 năm đổi mới coi như là một nền tảng cho giai đoạn phát triển tiếp theo, đồng thời ghi nhận những xu hướng mới đang diễn ra mở ra cơ hội lịch sử, bước ngoặt cho sự phát triển. Tuy nhiên, một số vấn đề mới nổi lên như năng suất lao động thấp, chênh lệch vùng miền, hiệu quả đầu tư công, sức cạnh tranh doanh nghiệp nhà nước, năng lực thực thi chính sách, năng lực đổi mới sáng tạo và nguồn nhân lực… chưa được làm rõ.
Mặt khác, cũng cần nhấn mạnh hơn đến nút thắt lớn nhất hiện nay không chỉ là thể chế chưa hoàn thiện, mà còn là năng lực thực thi và phối hợp thực hiện chính sách còn hạn chế. Phải làm thật rõ bối cảnh đất nước để làm rõ hơn những căn cứ định hướng chiến lược phát triển cho những năm tới trên các khía cạnh: Chuyển trọng tâm từ “tăng trưởng” sang “chất lượng tăng trưởng”; Phát triển năng lực tự chủ công nghệ và chuyển đổi số quốc gia. Cải cách mạnh mẽ bộ máy và phương thức điều hành công. Tăng cường bản lĩnh chính trị, tự chủ chiến lược trong hội nhập; Xây dựng thế hệ công dân mới - công dân toàn cầu.
Mục II, về mục tiêu phát triển: Đề nghị lược bỏ cụm từ “ tự chủ chiến lược, tự cường, tự tin” trong đoạn “ tự chủ chiến lược, tự cường, tự tin, tiến mạnh trong kỷ nguyên mới của dân tộc” bởi vì tự chủ chiến lược, tự cường, tự tin là phương thức hành động chứ không nên coi là mục tiêu. Câu này nên viết gọn lại là “đưa đất nước tiến mạnh trong kỷ nguyên mới của dân tộc”.
Mục II, về các mục tiêu, chỉ tiêu phát triển chủ yếu 5 năm 2026 - 2030: Ngoài bộ chỉ tiêu đã đề ra trong dự thảo báo cáo, trong bối cảnh hội nhập, đề nghị cân nhắc, lựa chọn thêm việc bổ sung một số chỉ tiêu cấp quốc gia khá thông dụng của quốc tế như: Tỷ lệ kinh tế xanh (Tỷ lệ GDP xanh/Tổng GDP); tỷ lệ giảm cường độ phát thải nhà kính; chỉ số hạnh phúc; chỉ số chuyển đổi số; chỉ số đổi mới sáng tạo; chỉ số cải cách hành chính quốc gia vv… (Hiện tại mới đưa vào chỉ số phát triển con người - HDI).
Mục III. Về việc tiếp tục xây dựng, hoàn thiện đồng bộ thể chế phát triển nhanh, bền vững đất nước :
Dự thảo báo cáo đã nêu khá đầy đủ và đúng những định hướng và trọng tâm của nhiệm vụ hoàn thiện đồng bộ thể chế. Tuy nhiên, cần rà soát để trình bày rõ ràng, mạch lạc hơn các nội dung mục này theo hướng: Hoàn thiện thể chế chính trị (hoàn thiện tổ chức và cơ chế vận hành bộ máy mới của cả hệ thống chính trị; hoàn thiện cơ chế Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý, nhân dân làm chủ). Hoàn thiện thể chế kinh tế (đặc biệt là thể chế phát triển kinh tế thị trường định hướng XHCN); Hoàn thiện thể chế phát triển nền văn hoá. Hoàn thiện thể chế quản lý phát triển xã hội. Hoàn thiện thể chế quản lý tài nguyên, bảo vệ môi trường. Hoàn thiện thể chế quốc phòng, an ninh; thể chế phát triển hoạt động đối ngoại.
Ý thứ nhất đề nghị bổ sung cụm từ “tăng cường tính công khai, minh bạch” vào câu “ xác định rõ hơn chức năng, nhiệm vụ, phân cấp, phân quyền, phân công, cơ chế hoạt động, kiểm tra, giám sát, tăng cường tính công khai, minh bạch và mối quan hệ giữa các tổ chức, cơ quan, đơn vị cả Trung ương và địa phương…”
Mục IV, về xác lập mô hình tăng trưởng mới, cơ cấu lại nền kinh tế, đẩy mạnh CNH, HĐH, lấy khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số làm động lực chính.
Trong đoạn đầu tiên của mục này, để tránh trùng lặp, nên gắn kết hai đoạn văn “lấy khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số làm động lực chính” và “Xác định các động lực tăng trưởng mới và lấy khoa học công nghệ là trọng tâm để làm mới các động lực tăng trưởng truyền thống”.
Mục VIII, quản lý phát triển xã hội bền vững, bảo đảm tiến bộ, công bằng xã hội, chăm lo đời sống nhân dân.
Nội dung mục này cơ bản đầy đủ và đúng hướng, tiếp tục kế thừa và phát triển quan điểm của Đảng ta về quản lý và phát triển xã hội theo hướng hiện đại, bao trùm, bền vững và nhân văn. Đề nghị nghiên cứu bổ sung thêm một số điểm sau: làm rõ hơn cơ chế phối hợp liên ngành trong quản lý phát triển xã hội; bổ sung nội dung về ứng dụng chuyển đổi số trong quản lý dân cư, an sinh, y tế, giáo dục và việc làm, tạo nền tảng xây dựng chính phủ số, xã hội số phục vụ người dân.
Quan tâm mối liên kết giữa chính sách dân số với chính sách việc làm, an sinh, y tế, giáo dục để bảo đảm tính đồng bộ và khả thi trong thực hiện; bổ sung nội dung về nâng cao năng lực lãnh đạo, tham gia của phụ nữ, người dân tộc thiểu số và nhóm yếu thế trong hệ thống chính trị và phát triển cộng đồng, bảo đảm thực chất của mục tiêu bình đẳng giới và công bằng xã hội.
Mục XI, đẩy mạnh triển khai đồng bộ, sáng tạo hoạt động đối ngoại và hội nhập quốc tế sâu rộng, toàn diện, hiệu quả. Đề nghị cân nhắc bổ sung thêm một số ý sau đây:
Chủ động ứng phó rủi ro toàn cầu mới, như chiến tranh mạng, an ninh chuỗi cung ứng, biến động tài chính quốc tế, khủng hoảng năng lượng và khí hậu - để đối ngoại Việt Nam không chỉ “hội nhập” mà còn “tự chủ chiến lược”.
Để xây dựng nền ngoại giao toàn diện, hiện đại, chuyên nghiệp không nên nêu chung chung, cần nêu cụ thể hóa các định hướng như hiện đại hoá hạ tầng thông tin - dữ liệu đối ngoại, phát triển đội ngũ cán bộ có kỹ năng số, năng lực ngoại ngữ và tư duy liên ngành…
Kết hợp truyền thông, văn hoá, công nghệ và đổi mới sáng tạo để xây dựng và quảng bá hình ảnh đất nước.
Về ngoại giao đa phương: Cần nhấn mạnh hơn vai trò Việt Nam không chỉ tham gia mà còn chủ động và tích cực góp phần vào việc kiến tạo trật tự khu vực và thế giới (gần đây chúng ta đã thể hiện tốt hơn vai trò này) .
Mục XIII, tiếp tục đẩy mạnh xây dựng và hoàn thiện nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam.
Dự thảo đã thể hiện khá đầy đủ các nội dung cốt lõi của việc xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam - từ lập pháp, hành pháp, tư pháp đến công tác cán bộ, quản trị công, chính quyền địa phương, phân cấp - phân quyền; đã nêu rõ nguyên tắc “của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân” và “do Đảng lãnh đạo”.
Tuy nhiên, đề nghị bổ sung một số ý sau đây: Nhấn mạnh hơn vai trò Quốc hội trong kiểm soát quyền lực giữa các cơ quan nhà nước, tăng cường công cụ giám sát hậu lập pháp (đánh giá tác động sau ban hành); chú trọng chuyên nghiệp hóa đại biểu Quốc hội, nhất là ở cấp chuyên trách, để bảo đảm chất lượng lập pháp và giám sát; nâng cao trách nhiệm giải trình và minh bạch của Chính phủ; với công tác cải cách hành chính không chỉ cắt giảm thủ tục hành chính mà cần gắn với cải cách quy trình hoạch định chính sách.
Trên đây là một sô sý kiến tham gia góp ý kiến vào dự thảo Báo cáo chính trị trình đại hội Đảng toàn quốc lến thứ XIV xin được chuyển đến Uỷ ban MTTQ thành phố để tổng hợp.
