Công bố Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia và công nhận điểm du lịch Kim Lan
(PNTĐ) - Ngày 15/3, UBND huyện Gia Lâm tổ chức Lễ công bố Quyết định công nhận nghề gốm Kim Lan là Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia và công nhận điểm du lịch Kim Lan.
Đây là sự kiện trong chuỗi những hoạt động chào mừng kỷ niệm 95 năm Ngày thành lập Đảng bộ thành phố Hà Nội (17/3/1930 - 17/3/2025); đồng thời hưởng ứng Chương trình du lịch Hà Nội chào năm 2025 và tôn vinh giá trị của di sản văn hoá gắn với phát triển du lịch theo tinh thần chỉ đạo của trung ương và thành phố.
Tham dự buổi lễ có Phó Cục trưởng Cục Di sản Văn hóa, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Nông Quốc Thành; bà Noshino Noriko - Phó Chủ tịch quỹ Bảo vệ Di sản dưới lòng đất Đông Nam Á (phu nhân của Tiến sĩ Nishimura Masanari - nhà khảo cổ học Nhật Bản, người có nhiều đóng góp trong việc nghiên cứu, khai quật di tích và xây dựng Bảo tàng gốm sứ lịch sử Kim Lan) cùng đông đảo cán bộ, nhân dân xã Kim Đức, huyện Gia Lâm.
Phó Chủ tịch UBND huyện Gia Lâm Trương Văn Học cho biết: Toàn huyện có 5 làng nghề truyền thống và 2 làng nghề Hà Nội. Huyện xác định du lịch văn hoá - làng nghề là một trong những loại hình du lịch trọng điểm của địa phương. Cùng với các hoạt động xúc tiến, quảng bá du lịch, chủ động phối hợp kết nối, hình thành các tour, tuyến du lịch, ngày càng có nhiều du khách trong và ngoài nước biết đến Gia Lâm là điểm đến “An toàn, Thân thiện, Chất lượng và Hấp dẫn”. Qua thống kê, năm 2023 và 2024, mỗi năm có khoảng 650.000 lượt khách tới tham quan, trải nghiệm tại Gia Lâm.
Xã Kim Lan nằm ở phía Tây Nam huyện Gia Lâm, trước đây là một trong 22 xã, thị trấn thuộc huyện. Sau khi thực hiện sắp xếp đơn vị hành chính theo Nghị quyết số 1286 của Uỷ ban Thường vụ Quốc hội, từ ngày 1/1/2025 xã Văn Đức và xã Kim Lan sáp nhập, thành lập xã Kim Đức. Nơi đây là vùng đất nằm phía Đông Nam kinh thành Thăng Long xưa, ven bờ sông Hồng, có nhiều đất sét trắng - một nguồn nguyên liệu tốt để sản xuất đồ gốm. Theo lời kể của các cụ cao niên được các thế hệ trước truyền lại, nghề gốm ở Kim Lan xuất hiện từ rất sớm.
Qua khai quật các hiện vật quý tại di chỉ bãi Hàm Rồng vào các năm 2001 và 2003, Viện Sử học, Viện Khảo cổ học, Viện Bảo tàng Lịch sử đã kết luận nghề sản xuất gốm ở Kim Lan có từ thế kỷ 7 đến thế kỷ 18. Từ thế kỷ 8, gốm Kim Lan đã được xếp vào hàng những sản vật quý cùng với lụa, gấm, châu, ngọc. Không chỉ có những sản phẩm có giá trị, Kim Lan còn có gốm mộc, gốm thô mộc mạc, giản dị. Bước qua thời kỳ hưng thịnh, đến thế kỷ 18, nghề gốm ở Kim Lan dần bị mai một.
Trăn trở với nghề gốm cổ, từ những năm 1977-1978, người làng Kim Lan bắt đầu “lên lửa” những lò gốm cũ. Làng gốm dần được hồi sinh. Những năm 1990, Kim Lan có khoảng 750 lò sản xuất gốm sứ, chủ yếu làm bát đĩa. Nhưng đến những năm 2010, gốm sứ lại gặp nhiều khó khăn khi cạnh tranh với sản phẩm khác trên thị trường, nên số hộ làm gốm giảm dần.
Trước khó khăn, một số hộ dân mạnh dạn đầu tư và thay đổi phương thức sản xuất, chuyển từ sản xuất bằng lò than truyền thống sang sản xuất bằng lò gas. Hiện nay, làng nghề gốm sứ Kim Lan, xã Kim Đức có hơn 350 lò gốm hoạt động, thu hút hàng nghìn lao động tham gia. Nghề gốm sứ mang lại khoảng 500 tỷ đồng mỗi năm cho địa phương.
Gốm Kim Lan có đặc điểm không cầu kì về chi tiết mà đơn giản, hài hòa, tạo sự tiện dụng. Sản phẩm phong phú, đa dạng, bên cạnh hàng mỹ nghệ còn có gốm dân dụng, đồ thờ cúng, lọ hoa, chậu hoa, gạch ngói xây dựng… Rất nhiều sản phẩm đạt chất lượng cao, không chỉ phục vụ nhu cầu trong nước mà đã vươn ra thị trường lớn trên thế giới như Nhật Bản, Hàn Quốc…
Qua quá trình hình thành và phát triển, cộng đồng chủ thể nghề gốm tại Kim Lan luôn đồng lòng, chung tay, tích cực giữ gìn và phát huy giá trị di sản văn hoá làng nghề. Hiện xã có 17 nghệ nhân, trong đó có 1 nghệ nhân ưu tú và 7 nghệ nhân Hà Nội. Các nghệ nhân đã làm ra những sản phẩm độc đáo, đòi hỏi trình độ kỹ thuật, mỹ thuật cao.
Xã Kim Lan có 3 sản phẩm được Tổ chức kỷ lục Guinness Việt Nam trao bằng xác lập kỷ lục Guinness cho sản phẩm gốm sứ thủ công lớn nhất; 3 sản phẩm được Viện sáng tạo độc bản Việt Nam công nhận sản phẩm độc đáo; 25 sản phẩm đạt OCOP 4 sao.
Với những giá trị về lịch sử, văn hóa, khoa học, sự quan tâm của các cấp từ trung ương, thành phố, huyện Gia Lâm, xã Kim Lan (nay là xã Kim Đức) và sự chung sức của cộng đồng, ngày 23-1-2025, nghề gốm Kim Lan đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch quyết định đưa vào danh mục là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.
Tiếp tục phát huy tiềm năng và lợi thế của địa phương, huyện Gia Lâm xác định phát triển du lịch nhằm khai thác có hiệu quả các tài nguyên du lịch, đặc biệt là các di sản văn hóa, làng nghề truyền thống; biến đây thành động lực quan trọng thúc đẩy phát triển công nghiệp văn hoá, hướng tới kinh tế xanh, phát triển du lịch bền vững, góp phần nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân. Ngày 2-8-2024, UBND thành phố Hà Nội đã ban hành Quyết định công nhận “Điểm du lịch Kim Lan”.
Đến nay, huyện Gia Lâm đã có 6 di sản văn hoá được ghi danh là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia và 4 điểm du lịch được thành phố Hà Nội công nhận. Đây là niềm vinh dự và tự hào của Đảng bộ, chính quyền, nhân dân xã Kim Đức nói riêng và huyện Gia Lâm nói chung. Đồng thời là tiền đề để xã Kim Đức xây dựng nông thôn mới kiểu mẫu và trở thành phường trong thời gian tới.
Đến với làng gốm cổ truyền - Điểm du lịch Kim Lan, du khách có dịp tham quan nhiều điểm đến ý nghĩa và hấp dẫn như: Bảo tàng gốm sứ Kim Lan - là Bảo tàng khảo cổ học đầu tiên của cộng đồng ở Việt Nam, do chính quyền địa phương và nhân dân Kim Lan quản lý; Trung tâm thiết kế sáng tạo, giới thiệu, quảng bá và bán sản phẩm OCOP, làng nghề gốm sứ Kim Lan gắn với du lịch (mô hình 4 sao).
Đến Kim Lan, du khách có thể chiêm bái các điểm đến di tích lịch sử văn hoá đã được UBND thành phố xếp hạng như: Miếu Bản, đình, chùa Kim Lan, thưởng ngoạn cảnh quan thơ mộng, lãng mạn bên sông Hồng.
