Đề án thành lập Trung tâm Đổi mới sáng tạo Hà Nội là cụ thể hóa việc thực hiện các chính sách đặc thù theo Luật Thủ đô
(PNTĐ) - Sáng 6/8, Uỷ ban MTTQ Việt Nam TP Hà Nội tố chức hội nghị phản biện xã hội đối với dự thảo nghị quyết của HĐND Thành phố thông qua đề án thành lập trung tâm đổi mới sáng tạo Hà Nội.
Các chuyên gia cho rằng, việc Hội đồng nhân dân Thành phố Hà Nội ban hành Nghị quyết thông qua Đề án thành lập Trung tâm Đổi mới sáng tạo Hà Nội là hết sức cần thiết và phù hợp với bối cảnh chính trị - pháp lý và thực tiễn phát triển của Thành phố. Đề án đã được xây dựng nghiêm túc, khoa học, cần hoàn chỉnh để sớm phê duyệt, vì đây là vấn đề được đề cập từ Nghị quyết 15 - NQ/TƯ (tháng 5/2022) được xem là một trong 5 lĩnh vực ưu tiên cần tập trung thực hiện nhiệm kỳ 2025 - 2030.
Dự thảo đề xuất 7 nhóm chính sách ưu đãi với 42 chính sách đặc thù
TS.KTS Đào Ngọc Nghiêm - Phó Chủ tịch Hội Quy hoạch Phát triển đô thị Việt Nam cho rằng: Dự thảo đã đề xuất 7 nhóm chính sách ưu đãi với 42 chính sách đặc thù. Đây là những ưu đãi đặc tù có tác động lớn đến hoạt động nhằm thúc đẩy việc đổi mới trong khoa học công nghệ. Tuy nhiên cần rà soát kỹ một số nội dung như: Được quyền cho thôi việc, cách chức đối với cán bộ có năng lực kém, không đáp ứng yêu cầu công việc là việc khó đánh giá nên cần bổ xung phải thực hiện quy trình theo quy định của pháp luật; Được miễn thuế thu nhập cá nhân trong thời hạn 5 năm với thu nhập từ lương, tiền công của các chuyên gia, nhà khoa học, người có tài năng đặc biệt. Đấy là ưu đãi nên có, song cần xem lại thời hạn 5 năm hay chỉ là 3 năm để phù hợp với chính sách về khởi nghiệp sáng tạo có kiểm soát (quy định chỉ 3 năm). Về đối tượng người có tài năng đặc biệt rất khó xác định và cấp nào công nhận trong khi chưa có tiêu chí về tài năng đặc biệt, phải chăng nên bỏ; Về ưu đãi đất đai, mặt bằng: Dự thảo nêu miễn tiền thuế đất 10 năm và giảm 50% thời gian còn lại là quá dài so với các ưu đãi với chuyên ngành khác (được thể hiện trong sửa đổi Luật Đất đai đang được Quốc hội lấy ý kiến về thẩm quyền quyết định và thời hạn cho phép). Ngoài ra cần nêu yêu cầu đúng mục đích và phù hợp với quy hoạch.
Dự thảo nêu trách nhiệm của 11 đơn vị, tổ chức riêng đối với các Sở, ngành liên quan có cụ thể với Sở Khoa học Công nghệ, Sở Xây dựng, Sở Tài chính, Nội vụ, Công thương, song thiếu vắng một số Sở có liên quan như Sở Tài nguyên Môi trường, Sở Quy hoạch - Kiến trúc cần được bổ sung để đảm bảo đồng bộ, bền vững với cả khu Hòa Lạc về môi trường, về không gian kiến trúc, kết cấu hạ tầng nhằm đổi mới phù hợp với phát triển thành phố và đô thị hóa.
Ths. Nguyễn Hoàng Hải - PCT Hiệp hội Vận tải hành khách công cộng TP Hà Nội cho rằng: Mặc dù Đề án và các dự thảo Tờ trình, Nghị quyết đã xây dựng tương đối đầy đủ và có căn cứ pháp lý rõ ràng, song vẫn còn một số điểm chưa thực sự phù hợp hoặc có thể gây khó khăn trong quá trình triển khai thực tế, cụ thể như sau: Về mô hình tổ chức và quản trị doanh nghiệp: Việc lựa chọn mô hình công ty cổ phần có vốn nhà nước chi phối là phù hợp với chủ trương xã hội hóa và linh hoạt trong vận hành. Tuy nhiên, cần làm rõ hơn. Trách nhiệm của đại diện phần vốn nhà nước: cơ chế giám sát, điều hành thế nào để bảo đảm mục tiêu công, không bị thương mại hóa lệch hướng. Quyền hạn thực tế của các cổ đông tư nhân: tránh để tình trạng “cổ phần hóa hình thức” nhưng thực tế mọi quyết sách vẫn bị kiểm soát bởi khu vực công, gây kém hiệu quả trong thu hút đầu tư, đối tác.
Về cơ chế tài chính và phân bổ ngân sách: Nguồn vốn điều lệ và đầu tư hạ tầng (2.500 tỷ đồng) chủ yếu từ ngân sách nhà nước nhưng chưa làm rõ: Trách nhiệm bảo toàn vốn công, kiểm toán độc lập định kỳ ra sao? Cơ chế định giá, hạch toán tài sản công khi đưa vào khai thác bởi doanh nghiệp cổ phần có yếu tố tư nhân. Cam kết góp vốn của các cổ đông chiến lược (CMC, ĐH Bách khoa) vẫn mang tính dự kiến, chưa có bảo đảm rõ ràng.
Về cơ chế phối hợp và tránh chồng chéo chức năng: Trung tâm có chức năng "tham mưu, đề xuất chính sách", trong khi đây là vai trò của Sở KH&CN, Sở KH&ĐT,… Việc giao quyền này cho một pháp nhân doanh nghiệp dễ gây xung đột vai trò giữa khu vực công và tư; Chưa có quy định rõ ràng về quy chế phối hợp, đặc biệt trong chia sẻ dữ liệu, sử dụng hạ tầng chung, hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa…
Về pháp lý và điều kiện triển khai cơ chế ưu đãi: Một số cơ chế ưu đãi (miễn giấy phép lao động, miễn giảm thuế TNCN, thuê chuyên gia nước ngoài theo thị trường…) vượt thẩm quyền UBND TP hoặc đòi hỏi hành lang pháp lý thí điểm chưa rõ ràng. Việc chưa có hướng dẫn cụ thể từ Trung ương sẽ làm chậm trễ việc áp dụng chính sách, khiến Đề án khó đi vào vận hành thực chất trong giai đoạn đầu.
Về địa điểm triển khai và kết nối hạ tầng: Trung tâm đặt tại Khu CNC Hòa Lạc - nơi hạ tầng còn thiếu, xa trung tâm, thiếu kết nối với các viện, trường và doanh nghiệp công nghệ. Điều này có thể làm giảm hiệu quả thu hút nhân lực chất lượng cao, nhất là trong giai đoạn đầu.
Về tiêu chí đánh giá hiệu quả hoạt động: Đề án đặt ra nhiều chỉ tiêu tham vọng (số doanh nghiệp ươm tạo, số quỹ đầu tư, doanh thu...), nhưng chưa kèm theo hệ thống KPI đánh giá rõ ràng, dẫn đến nguy cơ đánh giá định tính, thiếu khách quan và không gắn với trách nhiệm cụ thể.
Nên có bài học kinh nghiệm của nước ngoài đã thành lập và hoạt động trước đó
TS. Nguyễn Tiến Dĩnh - Ủy viên Ủy ban TW MTTQ Việt Nam, Phó Chủ nhiệm Hội đồng tư vấn về kinh tế cho rằng, nên có bài học kinh nghiệm của nước ngoài, các tỉnh, thành phố khác đã thành lập và hoạt động trước đó, để có bài học cho Hà Nội khi thành lập là rất cần thiết (TP Hồ Chí Minh đã thành lập Trung tâm Khởi nghiệp sáng tạo, là đơn vị sự nghiệp, trực thuộc Sở Khoa học và Công nghệ Thành phố từ năm 2024).
Cần có xác định Trung tâm Đổi mới sáng tạo Hà Nội hoạt động khoa học và công nghệ trong lĩnh vực trọng điểm nào, như Luật Thủ đô đã xác định: ”Công nghệ số, công nghệ thông tin và truyền thông, công nghệ sinh học, công nghệ vật liệu mới, công nghệ chế tạo - tự động hóa, công nghệ môi trường, giảm phát thải các bon, ứng phó với biến đổi khí hậu và các lĩnh vực khác do HĐND Thành phố quyết định”.
Nguyên tắc tổ chức vận hành, cần làm rõ nội dung: “UBND Thành phố giữ vai trò giám sát, định hướng chính sách; doanh nghiệp (CTCP Tập đoàn công nghệ - CMC) quản trị, hoạch định chiến lược, tổ chức khai thác vận hành hạ tầng; Trường/Viện (Đại học Bách khoa Hà Nội) nghiên cứu, đào tạo, chuyển giao công nghệ và phát triển nhân lực“?
Về nguyên tắc, UBND Thành phố là cơ quan quản lý nhà nước đối với doanh nghiệp, còn trong doanh nghiệp, do vốn Nhà nước chiếm đa số, nên thực chất là doanh nghiệp nhà nước, UBND Thành phố chỉ đạo doanh nghiệp thông qua người đại diện của mình nắm giữ Chủ tịch Hội đồng quản trị của công ty để đảm bảo hoạt động đúng mục tiêu của mình khi thành lập, nhất là thông qua xây dựng Điều lệ công ty, chiến lược hoạt động, phương hướng, nhiệm vụ từng thời kỳ...
Doanh nghiệp hoạt động theo mô hình công ty cổ phần, công ty mẹ - con, quyết định về phương hướng nhiệm vụ, hoạch định chiến lược, quản trị doanh nghiệp...thuộc quyền của Hội đồng quản trị và cử ra Tổng Giám đốc công ty điều hành...Vậy, UBND giao cho ai đại diện cho phần vốn Nhà nước, là Ban quản lý Khu công nghệ cao và KCN Hà Nội hay thuê chuyên gia, hoặc như Dự thảo Đề án là CTCP Tập đoàn công nghệ - CMC?
Nguồn vốn điều lệ; Đề án dự tính vốn điều lệ của Trung tâm là 100 tỷ đồng, trong đó 70% từ ngân sách Thành phố, 30% huy động từ các cổ đông (Tập đoàn công nghệ CMC 15%, Đại học Bách khoa Hà Nội 15%). Số vốn điều lệ này là quá nhỏ so với mục tiêu và hoạt động chiến lược của Trung tâm (vốn pháp định đối với loại hình này là bao nhiêu?).
Hơn nữa, Đề án đề ra: Các hạ tầng khoa học, công nghệ ban đầu do Nhà nước đầu tư 100% vốn ngân sách (dự kiến là 2.496 tỷ đồng) và giao cho Trung tâm quản lý, sử dụng, không giao quyền sở hữu, không tính thành vốn goáp cổ phần. Tôi cho rằng Trung tâm hoạt động là mô hình công ty cổ phần nên dự tính như trên là không phù hợp. Cần đưa vốn đầu tư hạ tầng, hạ tầng khoa học cho công ty thành vốn góp cổ phần của Nhà nước, công ty hoạt động có trách nhiệm phải bảo toàn và phát triển vốn, phải tiến hành duy tu, sửa chữa và nâng cấp hạ tầng, hạ tầng khoa học và tính khấu hao, hạch toán công ty.
Trong Đề án đưa ra các chính sách ưu đãi, một số chính sách thuộc thẩm quyền, chủ quyền của công ty, như: Tự chủ ký hợp đồng hoặc tuyển dụng, bổ nhiệm các chuyên gia giỏi, nhà khoa học hàng đầu, xây dựng cơ chế , chế dộ trả lương linh hoạt từ nguồn thu hợp pháp theo vị trí việc làm..Nhiều chính sách ưu đãi được thực hiện theo Nghị quyết số 57- NQ/TƯ của Bộ chính trị. Tôi cho rằng, những chính sách trên là phù hợp. Tuy nhiên, doanh nghiệp cần có cam kết với UBND Thành phố về kết quả sản phẩm thông qua hợp đồng hoạc kế hoạch được phê duyệt để đảm bảo đạt được mục tiêu của chính sách và thành lập Trung tâm Đổi mới sáng tạo.
Tại hội nghị đã có 13 ý kiến phát biểu trực tiếp, ban soạn thảo đề án trân trọng cảm ơn những ý kiến quý báu của các chuyên gia. Ban soạn thảo sẽ ghi nhận, tiếp thu đầy đủ để hoàn thiện đề án trình HĐND Thành phố.
Kết luận hội nghị, đồng chí Phạm Anh Tuấn, Phó Chủ tịch Uỷ ban MTTQ Việt Nam Thành phố nhấn mạnh, các ý kiến phản biện rất sâu sắc, tâm huyết của các chuyên gia vào dự thảo tờ trình, dự thảo nghị quyết, Ban thường trực Uỷ ban MTTQ Thành phố đánh giá cao công tác chuẩn bị dự thảo của ban Soạn thảo. Các ý kiến đều thống nhất cao sự ban hành nghị quyết, tuy nhiên cần làm rõ thêm về một số vấn đề như: Quy chế vận hành, tham khảo các địa phương, chỉnh sửa câu từ phù hợp đảm bảo đúng quy định, đủ ý, đủ nội dung trước khi trình HĐND. Về mô hình, phương án vận hành cần làm rõ hơn, đặc biệt cơ chế quản lý; vốn điều lệ được đánh giá chưa tương xứng với quy mô, mục tiêu thành lập Trung tâm đổi mới sáng tạo; các chính sách ưu đãi về thuế, nhân sự cần được làm rõ thêm; cơ chế quản lý tài chính, tài sản của các cổ đông tham gia thành lập trung tâm; Điều chỉnh một số mục tiêu trong tờ trình…
Đồng chí đề nghị cơ quan soạn thảo tiếp thu các ý kiến của chuyên gia, các cơ quán báo đài của Thành phố tích cực tuyên truyền để nhân dân đóng góp ý kiến vào dự thảo tạo sự đồng thuận thực hiện nghị quyết.
