Dự án Luật Báo chí (sửa đổi): Thể chế hóa mô hình cơ quan truyền thông chủ lực đa phương tiện
(PNTĐ) - Chiều 8/10, tại phiên họp thứ 50, Uỷ ban Thường vụ Quốc hội đã xem xét, cho ý kiến về dự án Luật Báo chí (sửa đổi).
Bổ sung chương riêng về hoạt động báo chí trên không gian mạng
Dự thảo Luật Báo chí (sửa đổi) có nhiều quy định mới mở rộng không gian phát triển kinh tế báo chí, tạo điều kiện để các cơ quan báo chí đa dạng hóa nguồn thu, tự chủ tài chính, khai thác giá trị nội dung số và dịch vụ truyền thông trực tuyến.
Theo tờ trình của Chính phủ, việc sửa đổi lần này nhằm thể chế hóa chủ trương của Đảng về “xây dựng nền báo chí, truyền thông chuyên nghiệp, nhân văn và hiện đại”, bảo đảm tính thống nhất, khả thi của hệ thống pháp luật, đồng thời mở rộng không gian hoạt động báo chí trên nền tảng số.
Một trong những thay đổi căn bản tại dự thảo là bổ sung chương riêng về hoạt động báo chí trên không gian mạng, chính thức đưa hoạt động báo chí trên không gian mạng vào khuôn khổ pháp lý.
Dự thảo bổ sung các khái niệm hoàn toàn mới, phản ánh thực tế phát triển của công nghệ và truyền thông đa phương tiện.
Cụ thể quy định khái niệm “xuất bản báo chí trên không gian mạng”, thừa nhận hoạt động phổ biến thông tin trên mạng xã hội và các nền tảng số khác là một phần của hoạt động báo chí; “kênh nội dung của cơ quan báo chí trên không gian mạng” được coi là sản phẩm báo chí, với định nghĩa là kênh do cơ quan báo chí thiết lập để cung cấp, trao đổi thông tin, kết nối cộng đồng người dùng trên các mạng xã hội. “Nền tảng số báo chí quốc gia” là hệ thống công nghệ thông tin phục vụ hỗ trợ và quản lý các hoạt động báo chí quốc gia.
Để mở rộng không gian hoạt động cho báo chí, phát triển kinh tế báo chí, dự thảo quy định cơ quan báo chí được tích hợp trên báo chí hoạt động dịch vụ công và thương mại điện tư trực tuyến, bao gồm dịch vụ tài chính, ngân hàng, bảo hiểm, giáo dục, y tế và các dịch vụ tiện ích khác theo quy định pháp luật; cung cấp dịch vụ nội dung số theo yêu cầu, khai thác dữ liệu người dùng theo quy định pháp luật.
Cơ quan báo chí được liên kết sản xuất nội dung, trừ nội dung về thời sự chính trị, an ninh, quốc phòng, đối ngoại để thúc đẩy cơ quan báo chí khai thác giá trị từ hoạt động liên kết phục vụ phát triển báo chí, đồng thời đảm bảo định hướng trong thông tin thời sự chính trị, an ninh, quốc phòng, đối ngoại. Dự thảo giao Chính phủ quy định chi tiết về liên kết trong hoạt động báo chí, minh bạch trách nhiệm, quyền lợi của các bên khi tham gia liên kết, thúc đẩy liên kết đem lại giá trị cho phát triển báo chí.
Đồng thời, nhiều quy định về nguồn thu mới của cơ quan báo chí được bổ sung trong dự thảo, bao gồm: thu từ bản quyền xem tác phẩm báo chí; thu từ cho phép khai thác, sử dụng tác phẩm báo chí; thu từ liên kết trong hoạt động báo chí; thu từ cung cấp dịch vụ sự nghiệp công do cơ quan nhà nước có thẩm quyền giao nhiệm vụ, đặt hàng, đấu thầu; thu từ người có nhu cầu đăng bài nghiên cứu khoa học để có kinh phí phản biện, hoàn thiện, nâng cao chất lượng bài viết.
Bên cạnh đó, cơ quan tạp chí khoa học được xuất bản nhiều tạp chí khoa học để tạo thuận lợi cho các tổ chức về khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo công bố kết quả nghiên cứu khoa học và công nghệ, góp phần phát triển khoa học, công nghệ theo tinh thần Nghị quyết số 57.
UBND cấp tỉnh được giao cấp và thu hồi giấy phép xuất bản thêm ấn phẩm báo chí
Một điểm mới nổi bật nữa là việc thể chế hóa mô hình cơ quan truyền thông chủ lực đa phương tiện.
Đây là loại hình cơ quan báo chí có nhiều sản phẩm, đa nền tảng, có thể sở hữu các cơ quan báo chí trực thuộc và được hưởng cơ chế tài chính đặc thù theo quy định của Chính phủ.
Mục tiêu là hình thành các cơ quan báo chí lớn, có đủ nguồn lực, đóng vai trò dẫn dắt, định hướng thông tin trong kỷ nguyên số, tương tự mô hình các tập đoàn báo chí của một số quốc gia.
Liên quan đến khu vực công, dự thảo bổ sung quy định đầy đủ các phương thức Nhà nước giao nhiệm vụ, đặt hàng, đấu thầu và hỗ trợ cước vận chuyển, chi phí đăng tải, truyền dẫn, phát sóng để báo chí phục vụ nhiệm vụ chính trị, an ninh, quốc phòng, văn hóa, thông tin tuyên truyền về tình trạng khẩn cấp, thông tin đối ngoại, truyền thông chính sách, phục vụ thiếu niên, nhi đồng, người khiếm thính, khiếm thị, đồng bào vùng dân tộc thiểu số, vùng đặc biệt khó khăn… và các nhiệm vụ trọng yếu khác theo quyết định của Thủ tướng Chính phủ. Nhà nước bố trí ngân sách nhà nước mua dịch vụ sự nghiệp công, hỗ trợ thường xuyên cơ quan báo chí.
Để tăng cường công tác quản lý báo chí, dự thảo đã làm rõ khái niệm và chức năng giữa báo và tạp chí. Theo đó, xác định rõ tạp chí chỉ đăng tải tin, bài có tính chất chuyên ngành, chuyên biệt, hướng dẫn nghiệp vụ, không cập nhật thời sự như báo. Quy định này nhằm khắc phục tình trạng “báo hóa tạp chí” trong thời gian qua.
Dự thảo cũng bổ sung quy định điều kiện cấp phép hoạt động báo chí, phân biệt rõ giữa các loại cơ quan chủ quản (cơ quan Đảng, Nhà nước, tổ chức chính trị – xã hội, tổ chức tôn giáo, các viện nghiên cứu, cơ sở giáo dục đại học...). Chỉ những tổ chức đủ năng lực tài chính, nhân sự, cơ sở vật chất mới được cấp phép, qua đó siết chặt kỷ cương, khắc phục tình trạng cơ quan chủ quản “buông lỏng” để tạp chí tự xoay sở, tự nuôi bộ máy.
Bên cạnh đó, lần đầu tiên Luật quy định cụ thể các trường hợp thu hồi giấy phép hoạt động báo chí – bao gồm trường hợp cơ quan không hoạt động, vi phạm nghiêm trọng quy định về nội dung, hoặc không đủ điều kiện hoạt động.
Điều kiện cấp thẻ nhà báo cũng được quy định chặt chẽ hơn, bắt buộc người được cấp thẻ lần đầu phải qua khóa bồi dưỡng nghiệp vụ và đạo đức nghề nghiệp. Đồng thời, vai trò của Hội Nhà báo Việt Nam được mở rộng, không chỉ dừng ở ban hành quy định đạo đức nghề nghiệp mà còn có quyền kết luận, xử lý hành vi vi phạm của hội viên, kiến nghị xử lý người làm báo không phải hội viên.
Ở cấp địa phương, thẩm quyền của địa phương trong quản lý nhà nước về báo chí được mở rộng. UBND cấp tỉnh được giao cấp và thu hồi giấy phép xuất bản thêm ấn phẩm báo chí, phụ trương; quản lý văn phòng đại diện, phóng viên thường trú; đồng thời chịu trách nhiệm với hoạt động của cơ quan báo chí trên địa bàn.
Dự thảo cũng đề cập mô hình “Cơ quan báo và phát thanh - truyền hình địa phương” trực thuộc tỉnh ủy, thành ủy, tích hợp nhiều loại hình báo chí. Quy định này phù hợp với chủ trương sắp xếp tinh gọn hệ thống cơ quan báo chí, nâng cao hiệu quả quản lý và tiết kiệm nguồn lực.
