Hà Nội tăng cường giải pháp kiểm soát phát thải, thúc đẩy chuyển đổi giao thông xanh
(PNTĐ) - Trong bối cảnh chất lượng không khí trên địa bàn Thủ đô tiếp tục diễn biến phức tạp, đặc biệt vào mùa đông khi số ngày và số giờ ô nhiễm gia tăng rõ rệt, Hà Nội đang đẩy mạnh các giải pháp kiểm soát ô nhiễm không khí theo hướng trọng tâm, trọng điểm, tập trung vào kiểm soát nguồn phát thải và chuyển đổi giao thông xanh.
Thay đổi cách tiếp cận trong kiểm soát ô nhiễm không khí
Ngày 18/12, Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội Nguyễn Xuân Đại, thừa ủy quyền của Phó Chủ tịch UBND thành phố Hà Nội Nguyễn Mạnh Quyền, đã chủ trì cuộc họp bàn giải pháp kiểm soát ô nhiễm không khí trên địa bàn thành phố. Cuộc họp có sự tham gia của các chuyên gia, nhà khoa học cùng đại diện nhiều sở, ngành liên quan.
Báo cáo tại cuộc họp cho thấy, kết quả quan trắc những năm gần đây ghi nhận tình trạng ô nhiễm không khí tại Hà Nội chưa có dấu hiệu cải thiện rõ rệt. Giai đoạn từ tháng 11 đến tháng 4 năm sau thường xuyên xuất hiện nồng độ bụi mịn PM2.5 vượt ngưỡng khuyến cáo, tác động trực tiếp đến sức khỏe người dân, nhất là nhóm người già, trẻ em và những người mắc bệnh về hô hấp.
Phân tích các nguồn phát thải cho thấy, giao thông hiện là tác nhân lớn nhất, chiếm trên 50% nồng độ bụi mịn PM2.5 trong không khí đô thị. Tiếp theo là các nguồn phát thải từ hoạt động công nghiệp, xây dựng, đốt ngoài trời và lượng ô nhiễm lan truyền từ các địa phương lân cận.
Đáng chú ý, các mô hình tính toán cho thấy khoảng 58,65% lượng bụi PM2.5 sơ cấp có nguồn gốc từ các hoạt động phát thải trên địa bàn Hà Nội, phần còn lại chịu tác động của ô nhiễm liên vùng và xuyên biên giới. Thực tế này cho thấy, bài toán kiểm soát ô nhiễm không khí của Hà Nội không thể giải quyết hiệu quả nếu chỉ bó hẹp trong phạm vi ranh giới hành chính.
Tại cuộc họp, nhiều ý kiến cho rằng đã đến lúc Hà Nội cần thay đổi cách tiếp cận trong kiểm soát ô nhiễm không khí, chuyển từ các giải pháp tổng hợp, dàn trải sang kiểm soát có trọng tâm, trọng điểm. Theo đó, công tác kiểm kê khí thải cần được thực hiện một cách thực chất, làm rõ từng nhóm nguồn phát thải lớn, từ phương tiện giao thông, cơ sở sản xuất đến các hoạt động đốt ngoài trời, thay vì chỉ dựa trên các nghiên cứu đã được thực hiện từ trước.
GS.TS Hoàng Xuân Cơ, Trưởng ban Khoa học, Hội Kinh tế môi trường Việt Nam nhấn mạnh sự cần thiết của các nghiên cứu cơ bản nhằm làm rõ mức độ và tính đặc thù của ô nhiễm không khí tại Hà Nội. Theo ông, bụi mịn thứ cấp hiện chiếm tỷ lệ cao trong tổng lượng ô nhiễm, song cơ chế hình thành vẫn chưa được nghiên cứu đầy đủ.
GS.TS Hoàng Xuân Cơ cho rằng Hà Nội cần làm rõ nguyên nhân khiến ô nhiễm không khí thường trở nên nghiêm trọng vào mùa đông, trong đó có yếu tố nghịch nhiệt. Việc xây dựng các trạm đo khí tượng theo chiều cao sẽ giúp nhận diện rõ hơn cơ chế phát tán và tích tụ các chất ô nhiễm trong không khí.
Theo ông, kiểm kê khí thải là nền tảng quan trọng để xây dựng và thiết kế chính sách kiểm soát hiệu quả. Công tác này cần chỉ rõ đối tượng phát thải, quy mô và phân bố phát thải của từng nhóm nguồn, từ giao thông đến công nghiệp, để từ đó đưa ra các giải pháp phù hợp, tránh tình trạng xử lý dàn trải, kém hiệu quả.
Cụ thể hoá trách nhiệm quản lý đến cấp cơ sở
Đồng quan điểm, Tiến sĩ Hoàng Dương Tùng, Chủ tịch Mạng lưới không khí sạch Việt Nam cho rằng trách nhiệm quản lý trong kiểm soát ô nhiễm không khí cần được cụ thể hóa đến tận cấp xã, phường. Theo ông, nếu chỉ dừng ở cấp thành phố hoặc sở, ngành thì rất khó kiểm soát triệt để các nguồn phát thải.
Tiến sĩ Hoàng Dương Tùng đề xuất cần đẩy mạnh số hóa nguồn thải, xây dựng bản đồ GIS để quản lý từng doanh nghiệp, từng hộ sản xuất theo loại nhiên liệu sử dụng và lưu lượng phát thải. Đây được xem là công cụ quan trọng giúp cơ quan quản lý giám sát, phát hiện và xử lý vi phạm một cách hiệu quả hơn.
Đối với lĩnh vực giao thông, ông Hoàng Dương Tùng cho rằng Hà Nội có thể tham khảo kinh nghiệm của Bắc Kinh trong kiểm soát xe tải thông qua thiết bị giám sát phát thải trực tuyến, kết hợp với chế tài đủ mạnh nhằm tăng tính răn đe. Song song với đó là thúc đẩy mạnh mẽ việc sử dụng phương tiện chạy điện, cùng với điều chỉnh cơ chế xử phạt theo hướng lũy tiến để tạo chuyển biến thực chất trong giảm phát thải giao thông đô thị.
Liên quan đến các giải pháp kiểm soát phát thải từ giao thông, cùng ngày, Sở Xây dựng Hà Nội đã kiến nghị UBND TP. Hà Nội chấp thuận chủ trương thí điểm lắp đặt trạm sạc và tủ đổi pin xe điện tại 39 điểm đỗ xe trên địa bàn thành phố.
Theo đề xuất, Công ty Cổ phần Phát triển trạm sạc toàn cầu V-Green sẽ phối hợp với Công ty TNHH Một thành viên Khai thác điểm đỗ xe Hà Nội tiến hành khảo sát, xây dựng phương án triển khai, bảo đảm tuân thủ đầy đủ các quy định về xây dựng, an toàn giao thông, phòng cháy chữa cháy và hạ tầng kỹ thuật.
Đáng lưu ý, hệ thống trạm sạc được định hướng phục vụ chung cho tất cả các loại phương tiện, đáp ứng các tiêu chuẩn kỹ thuật và không giới hạn theo hãng sản xuất. Việc triển khai tại các vị trí công cộng cũng không vận hành theo mô hình độc quyền hay bán độc quyền. Cách tiếp cận này được kỳ vọng sẽ tạo điều kiện thuận lợi để người dân tiếp cận và sử dụng phương tiện giao thông sạch, qua đó góp phần giảm phát thải trong khu vực đô thị.
Từ góc độ quản lý nhà nước, lãnh đạo Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội khẳng định kiểm soát ô nhiễm không khí là bài toán dài hạn, đòi hỏi sự vào cuộc đồng bộ của các cấp, các ngành và sự tham gia của toàn xã hội. Đồng chí Nguyễn Xuân Đại cho biết, các ý kiến đóng góp của chuyên gia, nhà khoa học tại cuộc họp đều có giá trị khoa học và thực tiễn cao, sẽ được tổng hợp để tham mưu UBND TP. Hà Nội triển khai các giải pháp phù hợp trong thời gian tới.
Theo Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường, bảo vệ môi trường không khí không chỉ là trách nhiệm của các cơ quan quản lý nhà nước mà còn là nhiệm vụ chung của cả hệ thống chính trị, chính quyền các cấp và mỗi người dân, nhằm hướng tới mục tiêu nâng cao chất lượng sống và bảo vệ sức khỏe cộng đồng.
Thực tế cho thấy, kiểm soát ô nhiễm không khí tại Hà Nội là bài toán phức hợp, gắn chặt giữa khoa học, quản lý và hành vi xã hội. Việc chuyển từ xử lý tình huống sang kiểm soát từ gốc, từ sớm, kết hợp với các giải pháp chuyển đổi giao thông xanh và tăng cường phối hợp liên vùng được xem là hướng đi tất yếu nếu Thủ đô muốn cải thiện chất lượng không khí một cách bền vững.
Trong hành trình đó, sự đồng thuận và tham gia chủ động của người dân sẽ đóng vai trò quyết định để các chính sách thực sự đi vào cuộc sống.
Chủ tịch UBND thành phố Hà Nội đã ký ban hành Chỉ thị số 19/CT-UBND về việc tăng cường các biện pháp cấp bách kiểm soát ô nhiễm môi trường không khí trên địa bàn thành phố.
Chỉ thị nêu rõ, quá trình đô thị hóa trong thời gian qua đã làm gia tăng khí thải và bụi từ giao thông, sản xuất, xây dựng, gây suy giảm chất lượng môi trường không khí. Những ngày gần đây, thời tiết cực đoan với mây mù dày, nhiệt độ thấp và hiện tượng nghịch nhiệt khiến chỉ số AQI của thành phố nhiều thời điểm ở mức “xấu” và “rất xấu”, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe người dân và các hoạt động kinh tế – xã hội.
Để khắc phục tình trạng này, Chủ tịch UBND thành phố Hà Nội yêu cầu các sở, ngành và địa phương triển khai ngay các nhiệm vụ cấp bách trong tháng 12/2025, tập trung vào kiểm soát nguồn phát thải, tăng cường quản lý hoạt động giao thông, xây dựng và sản xuất, đồng thời nâng cao trách nhiệm của các cấp chính quyền và cộng đồng dân cư.
Bài viết có sự phối hợp với Trung tâm Khuyến nông Hà Nội
