Khai mở “mỏ vàng” thị trường nội địa cho làng nghề Thủ đô
(PNTĐ) - Với hơn 1.350 làng nghề, chiếm trên 30% tổng số làng nghề cả nước, Hà Nội đang sở hữu “kho vàng” thủ công mỹ nghệ giàu bản sắc và giá trị kinh tế lớn. Tuy nhiên, để nguồn lực này thực sự trở thành động lực phát triển bền vững, bài toán “đánh thức” thị trường nội địa, nâng chuỗi giá trị và xây dựng thương hiệu đang đặt ra cấp thiết.
Thị trường nội địa - dư địa lớn chưa được khai thác hết
Hà Nội - vùng đất nghìn năm văn hiến - không chỉ là trung tâm chính trị, văn hóa của cả nước, mà còn là “thủ phủ” của làng nghề truyền thống. Toàn thành phố có 327 làng nghề đã được UBND thành phố Hà Nội công nhận, tạo nên hệ sinh thái sản xuất thủ công mỹ nghệ phong phú, đa dạng và giàu bản sắc.
Năm 2024, tổng doanh thu của 327 làng nghề được công nhận ước đạt trên 24.000 tỷ đồng, đóng góp quan trọng vào tăng trưởng kinh tế khu vực nông thôn và kinh tế địa phương. Nhiều làng nghề đạt doanh thu cao, có sức lan tỏa lớn như làng nghề điêu khắc mỹ nghệ Sơn Đồng, làng nghề đồ mộc Hữu Bằng, các làng nghề gốm, sơn mài, mây tre đan, thêu ren…
Không chỉ mang lại giá trị kinh tế, khu vực làng nghề còn tạo sinh kế cho khoảng 800.000 lao động, với thu nhập bình quân trên 50 triệu đồng/người/năm - con số tích cực trong bối cảnh nông thôn Hà Nội đang chịu tác động mạnh mẽ của quá trình đô thị hóa. Thủ công mỹ nghệ vì thế không chỉ là ngành sản xuất truyền thống, mà đang dần trở thành một cấu phần quan trọng của kinh tế sáng tạo Thủ đô.
Chia sẻ tại Lễ khai mạc Hội chợ triển lãm hàng lưu niệm, quà tặng Thủ đô năm 2025, bà Hà Thị Vinh, Chủ tịch Hiệp hội Thủ công mỹ nghệ và Làng nghề Hà Nội, cho biết: thị trường trong nước đang có nhu cầu ngày càng cao đối với các sản phẩm thủ công mỹ nghệ mang bản sắc văn hóa, thân thiện với môi trường.
Theo bà Hà Thị Vinh, người tiêu dùng Việt Nam hiện nay không chỉ quan tâm đến công năng sử dụng, mà ngày càng chú trọng tới giá trị văn hóa, câu chuyện sản phẩm và yếu tố bền vững. Đây chính là lợi thế đặc thù của hàng thủ công mỹ nghệ và sản phẩm làng nghề. Nếu được đầu tư bài bản, thị trường nội địa sẽ trở thành nguồn cầu ổn định, lâu dài, giúp làng nghề phát triển bền vững, giảm phụ thuộc vào xuất khẩu.
Tuy nhiên, cơ hội lớn luôn đi kèm với thách thức. Theo Chủ tịch Hiệp hội Thủ công mỹ nghệ và Làng nghề Hà Nội, đa số doanh nghiệp và hộ sản xuất trong làng nghề hiện nay là doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ, năng lực tài chính hạn chế. Việc ứng dụng khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, đầu tư thiết bị tiên tiến, cải tiến mẫu mã để giảm chi phí đầu vào, nâng cao chất lượng sản phẩm vẫn gặp nhiều khó khăn.
Đặc biệt, nguồn nguyên liệu đầu vào cho ngành thủ công mỹ nghệ Hà Nội chủ yếu phụ thuộc vào các tỉnh ngoài và nhập khẩu, khiến chi phí sản xuất cao, tính chủ động thấp, ảnh hưởng tới khả năng phát triển bền vững và mở rộng quy mô.
Đánh thức thị trường nội địa - bài toán của chuỗi giá trị
Để “đánh thức” thị trường nội địa, theo bà Hà Thị Vinh, Hà Nội cần có cơ chế, chính sách và nguồn lực đủ mạnh để hỗ trợ những ngành hàng thủ công mỹ nghệ có tiềm năng. Trong đó, xây dựng các trung tâm thiết kế, đổi mới sáng tạo chuyên ngành được coi là giải pháp then chốt.
Những trung tâm này sẽ là nơi quy tụ các nhà thiết kế, nhà khoa học, chuyên gia công nghệ, kết nối nguồn lực xã hội hóa, hỗ trợ làng nghề về ý tưởng thiết kế, tiêu chuẩn chất lượng, vật liệu mới, từ đó giúp sản phẩm làng nghề nâng tầm về giá trị, đủ sức cạnh tranh với hàng nhập khẩu ngay trên sân nhà.
Cùng chung quan điểm, ông Trịnh Quốc Đạt, Chủ tịch Hiệp hội Làng nghề Việt Nam cho rằng, để phát triển thị trường trong nước, Hà Nội cần tăng cường xúc tiến thương mại, tổ chức các hội chợ, triển lãm chuyên ngành, đồng thời đẩy mạnh phát triển du lịch làng nghề.
Mô hình kết hợp tham quan – trải nghiệm – mua sắm tại chỗ đã được nhiều địa phương triển khai hiệu quả, vừa giúp tăng doanh thu, vừa quảng bá hình ảnh làng nghề. Với lợi thế hơn 1.350 làng nghề, dân số đông và lượng khách du lịch lớn, Hà Nội có đầy đủ điều kiện để phát triển du lịch làng nghề trở thành sản phẩm du lịch văn hóa đặc trưng.
Tại Hội thảo “Tư vấn nâng cao nhận thức về xây dựng thương hiệu theo hợp chuẩn quốc tế đối với sản phẩm thủ công mỹ nghệ”, nghệ nhân Nguyễn Thị Hồi, Chủ tịch Làng nghề sơn mài Hạ Thái đã chia sẻ câu chuyện thực tiễn về hành trình xây dựng thương hiệu gắn với du lịch của địa phương.
Làng nghề sơn mài Hạ Thái có lịch sử hơn 200 năm, nổi tiếng với các kỹ thuật sơn ta truyền thống như sơn then, sơn cánh gián, dát vàng, khảm trai, mài vẽ thủ công. Sản phẩm của làng không chỉ tiêu thụ mạnh trong nước mà còn được xuất khẩu sang Nhật Bản, Hàn Quốc, Pháp, Mỹ.
Những năm gần đây, Hạ Thái đã chủ động xây dựng logo, bao bì thống nhất, có 10 sản phẩm đạt OCOP 4 sao, tham gia các hội chợ trong và ngoài nước, ứng dụng nền tảng số để quảng bá và kết nối đơn hàng. Đồng thời, làng nghề đang triển khai mô hình “Một điểm đến – nhiều trải nghiệm”, cho phép du khách tham quan, thực hành và mua sắm ngay tại xưởng.
Mục tiêu đến năm 2030, Hạ Thái phấn đấu trở thành “điểm đến nghệ thuật sơn mài và trải nghiệm văn hóa Việt Nam”, góp phần hình thành chuỗi du lịch văn hóa – sáng tạo phía Nam Hà Nội.
Trước những kiến nghị của các hiệp hội và làng nghề, đại diện Sở Công Thương Hà Nội khẳng định sẽ tiếp tục ưu tiên hỗ trợ nâng cao năng lực sản xuất, cải tiến mẫu mã, ứng dụng công nghệ, thương mại điện tử và kết nối giao thương, qua đó mở rộng thị trường tiêu thụ trong nước, tạo việc làm và thu nhập ổn định cho lao động nông thôn.
Thực tế cho thấy, Hà Nội không thiếu khách hàng. Điều quan trọng là nâng cao chuỗi giá trị sản phẩm, từ nguyên liệu, thiết kế, sản xuất đến phân phối và xây dựng thương hiệu. Khi chuỗi giá trị được củng cố, thủ công mỹ nghệ Thủ đô không chỉ là dấu ấn văn hóa, mà sẽ trở thành một ngành kinh tế sáng tạo hiện đại, đóng góp bền vững cho sự phát triển của Hà Nội.
“Đánh thức” thị trường nội địa vì thế không chỉ là câu chuyện tiêu thụ sản phẩm, mà là chiến lược lâu dài để gìn giữ tinh hoa làng nghề, nâng cao đời sống nghệ nhân và khẳng định vị thế thủ công mỹ nghệ Thủ đô trong bối cảnh hội nhập.
