Quản trị đô thị ở cấp phường: Chìa khóa của chính quyền 2 cấp hiệu quả
(PNTĐ) - Ngày 2/11, Hiệp hội Khoa học Hành chính Việt Nam phối hợp với Học viện Hành chính Quốc gia và UBND phường Tây Hồ tổ chức Diễn đàn “Quản trị địa phương ở đơn vị hành chính phường”. Diễn đàn quy tụ các nhà khoa học, chuyên gia, đại diện chính quyền trung ương và cơ sở nhằm trao đổi về những vấn đề đặt ra trong vận hành mô hình chính quyền đô thị hai cấp - một bước đi chiến lược trong tiến trình cải cách hành chính và chuyển đổi số quốc gia.
Tham dự Diễn đàn có TS. Trần Văn Tuấn - Chủ tịch Hiệp hội Khoa học Hành chính Việt Nam, nguyên Bộ trưởng Bộ Nội vụ; TS. Bùi Trường Giang - Phó Chủ tịch, Tổng Thư ký Hội đồng Lý luận Trung ương; GS. Takada Hirofumi - Phó Chủ tịch Viện Nghiên cứu Chính sách Quốc gia Nhật Bản cùng các đồng chí lãnh đạo Đảng ủy, chính quyền các phường Tây Hồ, Hồng Hà, Phú Thượng và đông đảo các nhà khoa học, chuyên gia hành chính công.
Khi “chính quyền quản lý” trở thành “chính quyền quản trị”
Phát biểu khai mạc, TS. Trần Văn Tuấn - Chủ tịch Hiệp hội khoa học hành chính Việt Nam khẳng định: Mô hình chính quyền địa phương hai cấp, dự kiến thực hiện trên toàn quốc từ 1/7/2025, là bước phát triển tất yếu, hướng tới nền hành chính tinh gọn, hiệu quả. Song, quá trình vận hành vẫn còn nhiều điểm nghẽn: biên chế chưa tinh, cơ chế chưa đồng bộ, năng lực công vụ chưa đáp ứng yêu cầu chuyển từ “quản lý nhà nước” sang “quản trị địa phương”.
Theo ông, phường chính là “mặt tiền” của chính quyền đô thị, nơi mọi chính sách chạm trực tiếp đến người dân. Quản trị phường vì vậy không chỉ là công việc hành chính, mà là quá trình kiến tạo và điều phối sự phát triển. Chính quyền phường cần chủ động kết nối các nguồn lực từ doanh nghiệp, cộng đồng dân cư đến các tổ chức xã hội, để cùng chăm lo đời sống dân sinh và thúc đẩy phát triển kinh tế - văn hóa - xã hội trên địa bàn.
Thực tế vận hành mô hình hai cấp tại Hà Nội trong bốn tháng qua đã cho thấy những giới hạn rõ rệt. PGS.TS. Nguyễn Bá Chiến - Giám đốc Học viện Hành chính và Quản trị công chỉ ra bốn “điểm nghẽn” lớn: Khối lượng công việc quá tải, năng lực đội ngũ chưa đồng đều, hạ tầng vận hành yếu và cơ chế thể chế chưa kịp thời. Nếu không được xử lý, các điểm nghẽn này sẽ làm chậm tiến trình cải cách hành chính và giảm năng suất phục vụ.
Tại cấp cơ sở, ông Nguyễn Thanh Tịnh - Chủ tịch UBND phường Tây Hồ chia sẻ thêm một số vướng mắc: Thẩm quyền xử lý vi phạm đô thị còn hạn chế, phối hợp liên phường thiếu quy định cụ thể, cơ chế tài chính chưa đủ linh hoạt, trong khi áp lực công việc ngày càng cao. Chuyển đổi số tuy đã triển khai nhưng vẫn dừng ở khâu nhập liệu, chưa ứng dụng được công nghệ tiên tiến để phân tích, dự báo hay giám sát tự động.
Những bất cập này cho thấy, chính quyền phường đang đứng trước yêu cầu tái cấu trúc mạnh mẽ - vừa phải tinh gọn tổ chức, vừa phải mở rộng năng lực thực thi để đảm đương vai trò trung tâm của một chính quyền đô thị hiện đại.
Xây dựng chính quyền phường kiến tạo, số hóa và gắn kết cộng đồng
Tại diễn đàn, các chuyên gia quốc tế và trong nước đều thống nhất: Muốn mô hình hai cấp thực sự hiệu quả, chính quyền phường phải được “trao quyền và trao công cụ”. GS. Takada Hirofumi – Phó Chủ tịch Viện Nghiên cứu Chính sách Quốc gia Nhật Bản chia sẻ kinh nghiệm từ Nhật Bản, nơi mỗi đơn vị hành chính cơ sở được giao quyền tự chủ rộng rãi, đi kèm trách nhiệm giải trình minh bạch và sự tham gia chặt chẽ của người dân. Khi cộng đồng được huy động như một chủ thể quản trị, chính quyền sẽ vận hành linh hoạt và gần dân hơn.
Ở Việt Nam, yêu cầu cấp bách là hoàn thiện cơ chế phân quyền, phân cấp và ủy quyền thực chất. TS. Trần Văn Tuấn đề nghị áp dụng nguyên tắc “việc trên địa bàn phường do phường quyết định, chịu trách nhiệm”, đồng thời thiết lập cơ chế giám sát và phản biện xã hội để kiểm soát quyền lực. Ông cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc hình thành “phường thông minh”, ứng dụng dữ liệu dân cư, đất đai, dịch vụ công vào hệ thống quản trị số hóa, liên thông với cơ sở dữ liệu quốc gia.
Theo PGS.TS. Nguyễn Bá Chiến, việc nâng cao năng lực thực thi của chính quyền phường cần bắt đầu từ tổ chức bộ máy và con người. Ông cho rằng, “đổi mới tư duy quản trị là nền tảng, còn hiện đại hóa công nghệ là đòn bẩy.” Năm nhóm giải pháp chiến lược được ông đề xuất gồm: Củng cố vị trí, vai trò phường; kiện toàn nhân sự; cải cách thể chế; phát triển hạ tầng số; và bảo đảm nguồn lực tài chính tương ứng.
PGS.TS. Hoàng Mai - Học viện Hành chính và Quản trị công bổ sung, cần sớm hoàn thiện hệ thống vị trí việc làm cho công chức phường, yếu tố quyết định chất lượng quản lý ở cấp cơ sở. Việc tuyển dụng, đào tạo, đánh giá và đãi ngộ phải gắn liền với yêu cầu phục vụ nhân dân và hiệu quả công việc, thay vì hình thức hành chính thuần túy.
Trong khi đó, ông Nguyễn Phước Thọ - nguyên Phó Vụ trưởng Vụ Pháp luật, Văn phòng Chính phủ lưu ý: Chính quyền phường không thể quản trị hiệu quả nếu thiếu vai trò của Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức xã hội. Ông cho rằng, cần phá bỏ lối hành chính hóa trong hoạt động của các tổ chức này, trao thêm không gian tự chủ và cơ chế tài chính minh bạch để họ thực sự trở thành đối tác xã hội trong quản trị địa phương.
Điểm đáng chú ý của diễn đàn là phần đối thoại mở, nơi lãnh đạo địa phương và giới học giả cùng mổ xẻ, phản biện các vấn đề thực tiễn: từ chuyển đổi số, phân cấp quản lý đến cơ chế hợp tác công – tư. Không khí trao đổi thẳng thắn, giàu tính thực tiễn cho thấy nhu cầu cấp thiết phải định hình mô hình “chính quyền gần dân” trong kỷ nguyên số.
Phát biểu kết luận, TS. Trần Anh Tuấn khẳng định: Những kết quả và kiến nghị từ diễn đàn sẽ là căn cứ quan trọng để tiếp tục hoàn thiện chính sách về quản trị phường, góp phần xây dựng nền hành chính phục vụ, chuyên nghiệp, minh bạch và hiện đại.
Với tinh thần cầu thị và đổi mới, diễn đàn không chỉ dừng lại ở trao đổi học thuật, mà còn đặt nền móng cho một hướng đi mới trong xây dựng chính quyền đô thị - nơi chính quyền phường thực sự trở thành hạt nhân của quản trị đô thị bền vững.
