Tổng Bí thư Tô Lâm: “Văn hóa xây nên dáng hình của dân tộc”
(PNTĐ) - Sáng ngày 23.8 tại Nhà hát Lớn Hà Nội, Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch trang trọng tổ chức Lễ kỷ niệm 80 năm Ngày truyền thống ngành Văn hóa (28.8.1945 – 28.8.2025). Tổng Bí thư Tô Lâm, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính dự buổi Lễ.
Cùng dự Lễ kỷ niệm có các Ủy viên Bộ Chính trị: Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương Nguyễn Trọng Nghĩa; Bộ trưởng Bộ Quốc phòng Phan Văn Giang; Bí thư Trung ương Đảng, Chánh văn phòng Trung ương Đảng Lê Hoài Trung; Ủy viên BCH Trung ương Đảng, Phó Thủ tướng Chính phủ Mai Văn Chính... Về phía lãnh đạo Bộ VHTTDL có Ủy viên BCH Trung ương Đảng, Bộ trưởng Bộ VHTTDL Nguyễn Văn Hùng; Ủy viên dự khuyết BCH Trung ương Đảng, Thứ trưởng Thường trực Lê Hải Bình; các Thứ trưởng: Tạ Quang Đông, Trịnh Thị Thuỷ, Hồ An Phong, Phan Tâm.
Cùng dự buổi Lễ có lãnh đạo Chính phủ, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam; lãnh đạo các ban, bộ, ngành, đoàn thể Trung ương và TP Hà Nội; các đại sứ, đại diện của một số quốc gia; lãnh đạo Bộ VHTTDL qua các thời kỳ; Giám đốc và nguyên Giám đốc các Sở VHTTDL, Sở VHTT, Sở Du lịch các tỉnh, thành phố; 80 gương điển hình tiên tiến trong lĩnh vực văn hóa, thông tin, thể thao và du lịch; văn nghệ sĩ, nhà khoa học, trí thức, vận động viên tiêu biểu; tập thể lãnh đạo các cơ quan, đơn vị thuộc Bộ…
Ngành văn hóa “nhìn lại để tiến xa hơn”
Lễ kỷ niệm được tổ chức trang trọng, ấm áp và giàu ý nghĩa với nhiều nội dung đặc sắc nhằm tái hiện chặng đường 80 năm xây dựng và phát triển của Ngành Văn hóa. Đồng thời nhìn lại những thành tựu, dấu ấn và kết quả nổi bật của toàn Ngành Văn hóa trong 80 năm qua để nhận thức sâu sắc, đầy đủ và toàn diện hơn về vai trò, vị trí quan trọng của văn hóa trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; cũng như trong việc thực hiện khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc trong kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.
Trình bày diễn văn tại buổi lễ, Bộ trưởng Nguyễn Văn Hùng đã ôn lại truyền thống hào hùng của ngành VHTTDL đồng hành cùng lịch sử dân tộc trong suốt chiều dài 80 năm lịch sử.
Bộ trưởng nhấn mạnh: Lịch sử đã khắc ghi khi 80 năm trước, ngày 28.8.1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ký Tuyên cáo thành lập Chính phủ lâm thời gồm 13 Bộ, trong đó có Bộ Thông tin, Tuyên truyền, tiền thân của Bộ VHTTDL hiện nay.
Từ khi có Đảng lãnh đạo, văn hóa được xác định là một mặt trận trọng yếu. Đề cương Văn hóa Việt Nam năm 1943 - bản tuyên ngôn đầu tiên của Đảng về văn hóa đã xác định ba nguyên tắc cơ bản: “Dân tộc - Khoa học - Đại chúng” trong xây dựng, phát triển văn hóa; đến Nghị quyết các kỳ Đại hội, Nghị quyết chuyên đề của Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị đều khẳng định văn hóa là hồn cốt dân tộc, là động lực của sự phát triển, là “sức mạnh mềm” của quốc gia.
Bộ trưởng khẳng định, nhờ vào đường lối đúng đắn, sáng tạo đó, hành trình 80 năm qua ngành Văn hóa đã làm nên một trường ca với nhiều cung bậc cảm xúc: Văn hóa đã nuôi dưỡng tâm hồn và bản sắc, từ khúc nhạc hào hùng của nền văn hóa kháng chiến, đến những vũ điệu tự tin của thể thao hội nhập với những khát vọng vươn cao, với những bước chân du lịch đưa đất nước ra thế giới và báo chí trở thành mạch dẫn tri thức kết nối niềm tin giữa Đảng với Nhân dân.
Theo Bộ trưởng, những năm gần đây, lĩnh vực văn hóa có nhiều chuyển biến tích cực: Nhận thức về vị trí, vai trò của văn hóa đối với sự phát triển bền vững đất nước ngày càng toàn diện và sâu sắc; văn hóa được hiện diện trong hầu hết các Nghị quyết, Chiến lược, Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.
Công tác xây dựng và hoàn thiện thể chế về văn hóa được chú trọng, toàn ngành đã chuyển đổi mạnh mẽ tư duy từ “làm văn hóa” sang “quản lý nhà nước về văn hóa”, tiệm cận định hướng quản trị phát triển văn hóa. Điểm nhấn đặc biệt là Quốc hội đã thông qua Chương trình mục tiêu quốc gia về phát triển văn hóa 2025 - 2035.
Công tác xây dựng môi trường văn hóa được đề cao; đời sống vật chất, tinh thần của nhân dân được nâng cao, đã rút ngắn được khoảng cách thụ hưởng văn hóa giữa các vùng miền. Di sản được gìn giữ, bảo tồn và phát huy thành tài sản, nguồn lực, quan trọng của đất nước.
Công nghiệp văn hóa định hình nhiều hướng đi sáng tạo, từng bước chuyên nghiệp, đóng góp ngày càng lớn vào tăng trưởng kinh tế.
Ngoại giao văn hóa chuyển từ “giao lưu, gặp gỡ” sang “hợp tác thực chất”, nâng cao sức mạnh mềm của đất nước trên trường quốc tế; thể thao quần chúng phát triển sâu rộng, thể thao thành tích cao đã khẳng định vị thế, có nhiều bước tiến quan trọng tại các đấu trường khu vực và quốc tế.
Du lịch và báo chí, truyền thông trở thành hai cánh cửa kết nối đất nước với thế giới. Du lịch liên tục tăng trưởng, trở thành điểm sáng trong bức tranh kinh tế xã hội như nhận định của Thủ tướng Chính phủ.
Báo chí, xuất bản đang trở thành mạch dẫn tri thức, kết nối niềm tin, tiếp tục giữ vai trò tiếng nói của Đảng, Nhà nước và diễn đàn của nhân dân.
Ghi nhận những đóng góp to lớn của ngành Văn hóa trong sự nghiệp cách mạng của dân tộc, Đảng và Nhà nước đã trao tặng ngành Văn hóa nhiều danh hiệu cao quý, như Huân chương Sao Vàng và Huân chương Hồ Chí Minh; hàng trăm đơn vị, hàng ngàn cán bộ ngành Văn hóa đã được Đảng và Nhà nước trao tặng nhiều danh hiệu cao quý khác.
Bộ trưởng cho biết, với tinh thần “nhìn lại để tiến xa hơn”, chặng đường phía trước có nhiều thuận lợi nhưng cũng có không ít khó khăn, thách thức, hơn lúc nào hết, toàn Ngành phải có các giải pháp để khắc phục những “điểm nghẽn” này; đồng thời phải “giữ được nhịp” và tạo ra “nhịp mới”: “Giữ nhịp” là giữ lấy giá trị cốt lõi, giữ cho dòng chảy văn hóa dân tộc không lạc hướng, giữ sự ổn định về tổ chức, về niềm tin, về đạo lý.
“Tạo nhịp mới” là thúc đẩy bản lĩnh, tạo động lực mới cho sự phát triển, tạo dòng chảy sáng tạo trong tư tưởng lãnh đạo, tạo bứt phá sáng tạo trong các lĩnh vực mà Bộ và Ngành đang quản lý, quản trị.
Bộ trưởng yêu cầu, trước mắt, Ngành cần tập trung thực hiện một số nhiệm vụ có tính đột phá sau đây:
Thứ nhất, tiếp tục quán triệt sâu sắc và triển khai nghiêm túc các quan điểm chỉ đạo của Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư về phát triển đất nước trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc, với những đột phá chiến lược từ “bộ tứ” nghị quyết 57, 58, 66 và 68 mà Bộ Chính trị đã ban hành.
Tập trung trí tuệ xây dựng và hoàn thiện hồ sơ báo cáo Đảng ủy Chính phủ trình Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết về “Chấn hưng và phát triển văn hóa Việt Nam trong kỷ nguyên mới” ngay trong quý IV năm 2025.
Thứ hai, thực hiện đồng bộ, hiệu quả công tác cán bộ; mỗi cán bộ văn hóa phải thực sự am hiểu về văn hóa, thực hành và phấn đấu để trở thành “đại sứ văn hóa”, “đại sứ thông tin”, “đại sứ du lịch”, “đại sứ thể thao”.
Thứ ba, tập trung xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh; ưu tiên xây dựng văn hóa trong hệ thống chính trị, xây dựng văn hóa trong từng cộng đồng làng, bản, khu phố, cơ quan, đơn vị, văn hóa doanh nghiệp và mỗi gia đình là những đơn vị văn hóa thực chất; xây dựng hệ giá trị con người Việt Nam.
Thứ tư, huy động, sử dụng và phát huy tối đa hiệu quả mọi nguồn lực phát triển mà Đảng, Nhà nước, xã hội đầu tư cho lĩnh vực văn hóa, thông tin, thể thao và du lịch.
“Với tuyên ngôn hành động: “Văn hóa là nền tảng - Thông tin là mạch dẫn - Thể thao là sức mạnh - Du lịch là nhịp cầu kết nối”, toàn Ngành quyết tâm thực hiện thắng lợi các nhiệm vụ mà Đảng, Nhà nước và Nhân dân tin tưởng giao phó, đưa sự nghiệp phát triển văn hóa bước vào kỷ nguyên mới với những thành tựu mới, dấu ấn mới, góp phần xây dựng đất nước Việt Nam giàu mạnh, dân chủ, công băng, văn minh, phồn vinh và hạnh phúc”- Bộ trưởng Nguyễn Văn Hùng nhấn mạnh.
Trong khuôn khổ Lễ kỷ niệm, đã trang trọng diễn ra Lễ trao Huân chương Lao động hạng Nhất cho Bộ VHTTDL và Bộ trưởng Nguyễn Văn Hùng.
Đồng thời cũng nhân dịp này, Bộ VHTTDL đã tặng bằng khen cho 80 gương điển hình tiên tiến trong lĩnh vực văn hóa, thông tin, thể thao và du lịch.
“Văn hóa xây nên dáng hình của dân tộc, định hình hệ giá trị quốc gia”
Phát biểu chỉ đạo tại Lễ kỷ niệm, Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh: Ngay từ khi Đảng mới ra đời, trong khói lửa của Cách mạng và dự cảm về tương lai đất nước, Đảng ta và Chủ tịch Hồ Chí Minh kính yêu đã xác định vị trí đặc biệt của Văn hóa.
Tổng Bí thư nhận định, hiện nay, chúng ta đang xây dựng nền Văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc; đề cao vai trò của con người là trung tâm, chủ thể, là mục tiêu, động lực của phát triển; đang tiến tới phát triển công nghiệp văn hóa, xây dựng thị trường văn hóa lành mạnh; xây dựng môi trường văn hóa, đời sống văn hóa; phát huy hệ giá trị quốc gia, hệ giá trị gia đình, hệ giá trị con người Việt Nam; phòng, chống suy thoái, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trên lĩnh vực tư tưởng-văn hóa.
Cùng với đó, Đảng luôn đặt trọng tâm xây dựng “Văn hóa trong Đảng”, văn hóa trong hệ thống chính trị; xây dựng phong cách nêu gương, liêm chính, tận tụy vì dân; đề cao văn hóa pháp quyền, văn hóa công vụ, văn hóa doanh nghiệp, văn hóa trong kinh doanh.
Đó là căn cốt để lan tỏa ra xã hội, củng cố niềm tin, tạo đồng thuận, khơi dậy khát vọng phát triển phồn vinh, hạnh phúc. Để Văn hóa phải luôn gắn với đời sống chính trị, kinh tế, xã hội; văn hóa phải thẩm thấu vào từng quyết sách, từng công trình, từng con đường, cây cầu, từng cánh đồng, khu công nghiệp, đô thị, làng quê; hiện diện trong nếp nghĩ, cách làm, trong lối ứng xử và phẩm chất của con người Việt Nam.
Văn hóa xây nên dáng hình của dân tộc, định hình hệ giá trị quốc gia, bồi đắp hệ giá trị gia đình, hệ giá trị con người Việt Nam thời kỳ mới: yêu nước, nhân ái, đoàn kết, trung thực, trách nhiệm, sáng tạo, kỷ cương, khát vọng.
Tổng Bí thư khẳng định, thứ nhất, mọi thành tựu Văn hóa đều bắt đầu từ việc kiên định đường lối đúng đắn, tôn trọng quy luật văn hóa và đặt con người ở trung tâm. Khi đường lối đúng, cơ chế phù hợp, thì sức sáng tạo của đội ngũ cán bộ làm công tác văn hóa được giải phóng, sức mạnh của cộng đồng được khơi dậy và bừng sáng.
Thứ hai, bản sắc là gốc, hội nhập là cành. Bản sắc giúp ta đứng vững và trường tồn; hội nhập giúp ta nở hoa kết trái và lan tỏa. Bảo tồn và phát triển bổ sung cho nhau trong một thực thể hữu cơ sống động.
Thứ ba, Văn hóa muốn nở hoa phải có môi trường lành mạnh và nguồn lực tương xứng. Đầu tư cho văn hóa là đầu tư cho tương lai, cho “mạch nguồn” sức mạnh dân tộc.
Thứ tư, Văn hóa chỉ tồn tại vĩnh cửu khi hòa vào đời sống. Mọi chính sách phải hướng tới công chúng, tới cộng đồng, tới từng gia đình, từng khu phố, thôn bản, trường học, cơ quan, doanh nghiệp.
Thứ năm, trong thời đại số, sáng tạo là mạch chủ, đổi mới là phương thức, liên kết là động lực. Kết nối văn hóa với công nghệ, với thị trường, với du lịch, với giáo dục, với đô thị, với nông thôn… giá trị sẽ nhân lên bội phần.
Đất nước ta đang bước vào giai đoạn phát triển mới với mục tiêu trở thành nước phát triển, thu nhập cao theo định hướng xã hội chủ nghĩa. Bối cảnh thế giới biến động nhanh, phức tạp; cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, kinh tế số, kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, đô thị thông minh… đang định hình những chuẩn mực mới; cạnh tranh chiến lược, bùng nổ thông tin, “đấu tranh trên không gian mạng” diễn ra gay gắt; sự thâm nhập của các sản phẩm văn hóa ngoại lai đa dạng, nhiều chiều.
Trong bối cảnh đó, Văn hóa càng phải đi trước một bước, soi đường, dẫn dắt, bồi đắp bản lĩnh, củng cố niềm tin, hình thành năng lực mềm quốc gia. Trên tinh thần ấy, toàn ngành cần tập trung thực hiện tốt một số nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu:
Một là, tiếp tục quán triệt sâu sắc và triển khai toàn diện đường lối, quan điểm của Đảng về Văn hóa; đặt Văn hóa ngang tầm với kinh tế, chính trị, xã hội; cụ thể hóa bằng chiến lược, quy hoạch, chương trình, dự án có trọng tâm, trọng điểm; bảo đảm nguồn lực tương xứng, cơ chế đột phá, phân cấp, phân quyền rõ ràng; tăng cường giám sát, đánh giá, kiểm tra.
Hai là, xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh từ gia đình, nhà trường, xã hội; đề cao vai trò nêu gương của cán bộ, đảng viên; đẩy mạnh giáo dục đạo đức, lối sống, kỹ năng số, văn hóa ứng xử; phòng, chống bạo lực gia đình, bạo lực học đường; phát triển văn hóa số văn minh, an toàn; xây dựng cộng đồng văn hóa cơ sở giàu bản sắc, sáng, xanh, sạch, đẹp.
Ba là, bồi dưỡng, trọng dụng, tôn vinh đội ngũ trí thức, văn nghệ sĩ, huấn luyện viên, vận động viên, doanh nhân du lịch, người làm công tác văn hóa ở mọi cấp, nhất là cơ sở. Xây dựng cơ chế đặt hàng, trao giải, hỗ trợ sáng tạo, bảo vệ quyền tác giả, các quyền liên quan; nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho lực lượng Văn hóa; khuyến khích tài năng trẻ ; phát hiện, ươm mầm hạt giống sáng tạo từ trường học, câu lạc bộ, thiết chế văn hóa cơ sở.
Bốn là, phát triển công nghiệp Văn hóa và kinh tế sáng tạo trở thành trụ cột mới của tăng trưởng; hoàn thiện thể chế thị trường văn hóa, cơ chế tài chính, chính sách thuế, tín dụng, đất đai, đầu tư, dữ liệu; khuyến khích doanh nghiệp văn hóa, khởi nghiệp sáng tạo; phát triển hạ tầng số cho sản xuất, phân phối, tiêu dùng sản phẩm văn hóa; xây dựng cụm, khu công nghiệp sáng tạo, “thung lũng văn hóa” gắn với các đô thị lớn và trung tâm du lịch.
Năm là, bảo tồn, tôn tạo, phát huy di sản gắn với sinh kế cộng đồng và phát triển bền vững. Ứng dụng mạnh mẽ công nghệ số, trí tuệ nhân tạo trong số hóa di sản, trong trưng bày, biểu diễn, giáo dục; xây dựng thiết chế “văn hóa số”, “bảo tàng mở”, “nhà hát di động”, “thư viện số” thân thiện với mọi lứa tuổi; phát triển du lịch di sản có trách nhiệm; nuôi dưỡng “tài sản văn hóa sống” là nghệ nhân, nghệ sĩ dân gian.
Sáu là, tạo bứt phá cho thể thao quần chúng và thể thao thành tích cao. Chú trọng giáo dục thể chất trong trường học; phát triển hệ thống câu lạc bộ, không gian thể thao công cộng; nâng cao năng lực khoa học-y học thể thao; tuyển chọn, huấn luyện vận động viên trẻ theo chuẩn mực hiện đại; mở rộng hợp tác quốc tế; đặt ra mục tiêu cao, bền vững, nhân văn.
Bảy là, tái cấu trúc, nâng cao chất lượng và sức cạnh tranh của du lịch Việt Nam. Phát triển sản phẩm mang bản sắc văn hóa, giàu trải nghiệm; thúc đẩy du lịch thông minh, xanh, sạch, giảm phát thải; kết nối liên vùng, liên ngành; nâng cao chất lượng nguồn nhân lực; siết chặt kỷ cương, chuẩn hóa dịch vụ; xây dựng thương hiệu điểm đến “Việt Nam-vẻ đẹp bất tận, văn hóa tỏa hương”.
Tám là, tăng cường ngoại giao văn hóa, quảng bá hình ảnh quốc gia; chủ động tham gia các mạng lưới sáng tạo quốc tế; tổ chức các sự kiện, liên hoan, festival, tuần văn hóa quy mô khu vực và thế giới; đưa tinh hoa Việt Nam ra thế giới và đưa tinh hoa thế giới về với Việt Nam trên tinh thần hòa bình, hữu nghị, tôn trọng khác biệt, học hỏi lẫn nhau, hòa nhập chứ không hòa tan.
Chín là, đẩy mạnh chuyển đổi số toàn diện trong ngành. Xây dựng cơ sở dữ liệu lớn về di sản, nghệ thuật, thể thao, du lịch; hoàn thiện chuẩn mở, bản đồ số văn hóa; phát triển nền tảng phân phối nội dung số, công cụ bảo vệ bản quyền; ứng dụng phân tích dữ liệu, công nghệ thực tế mở rộng trong bảo tàng, biểu diễn, giáo dục; tăng cường an ninh, an toàn thông tin, đấu tranh chống nội dung độc hại, xuyên tạc.
Mười là, tiếp tục đấu tranh làm thất bại âm mưu “diễn biến hòa bình” trên lĩnh vực tư tưởng, văn hóa; kiên quyết bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng; xây dựng “lá chắn mềm” là hệ giá trị, niềm tin, chuẩn mực xã hội; nâng cao năng lực truyền thông chính sách; chủ động truyền cảm hứng tốt đẹp, nhân rộng gương người tốt việc tốt.
Tổng Bí thư đề nghị các Cấp ủy, Chính quyền, Mặt trận Tổ quốc và các Đoàn thể chính trị, xã hội tiếp tục quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo, tạo điều kiện thuận lợi, huy động nguồn lực xã hội cho phát triển Văn hóa; coi trọng văn hóa trong quy hoạch đô thị và nông thôn; xây dựng thiết chế văn hóa cơ sở đồng bộ, hiệu quả; khuyến khích doanh nghiệp, cộng đồng tham gia. Văn hóa không thể đứng bên lề chính sách phát triển, văn hóa phải thấm vào mọi quy hoạch, đề án, dự án với tầm nhìn dài hạn và tiêu chuẩn cao.
Tổng Bí thư mong đội ngũ trí thức, văn nghệ sĩ, những “kỹ sư tâm hồn” của Nhân dân, tiếp tục bền bỉ, dũng cảm, say mê sáng tạo; lấy cuộc sống làm mạch nguồn, lấy Nhân dân làm chỗ dựa, lấy chân lý, cái đẹp, lẽ phải làm kim chỉ nam; kiên quyết nói không với thương mại hóa tầm thường, giả dối, lai căng, cực đoan; mở đường cho những thể nghiệm mới, tiếp nhận tinh hoa văn hóa nhân loại để làm giàu cho kho tàng văn hóa dân tộc.
Ngành thể thao tiếp tục rèn ý chí, kỷ luật, khát vọng chiến thắng; xem chuẩn mực đạo đức là nền tảng, khoa học, công nghệ là sức mạnh; tôn trọng luật chơi; nuôi dưỡng tài năng từ trường học, gia đình, cộng đồng.
Ngành du lịch bền bỉ với con đường bản sắc, chất lượng, bền vững, thông minh, sáng tạo, đổi mới, hội nhập; coi trải nghiệm của du khách và lợi ích của cộng đồng là trung tâm; lấy văn hóa và thiên nhiên làm “tài sản vô giá”, lấy nụ cười, tâm hồn Việt Nam làm nơi hội tụ những trái tim.
Đồng thời, Tổng Bí thư bày tỏ mong muốn, lớp lớp cán bộ cơ sở, những người “gieo hạt văn hóa” hằng ngày, tiếp tục tận tụy, đổi mới phương pháp, gắn kết cộng đồng; để mỗi nhà văn hóa, thư viện, sân chơi, không gian công cộng thực sự đông vui, hữu ích; để các giá trị tốt đẹp được vun bồi từ những việc nhỏ.
Tổng Bí thư tin tưởng: “Dưới sự lãnh đạo của Đảng, quản lý của Nhà nước, sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị, sự đồng lòng, ủng hộ của Nhân dân; với bản lĩnh, tài năng và lòng yêu nghề của đội ngũ những người làm văn hóa, thông tin, thể thao, du lịch; chúng ta sẽ đưa Văn hóa Việt Nam phát triển xứng tầm, để đất nước ta mạnh giàu, để dân tộc ta trường tồn, để mỗi người Việt Nam hạnh phúc, tự tin hòa nhập và tỏa sáng”.
