Vai trò của văn hóa được nâng lên một tầm cao mới trong Dự thảo Văn kiện Đại hội XIV của Đảng

Theo TS Trần Thị Tuyết Mai, nội dung Dự thảo Văn kiện Đại hội toàn quốc lần thứ XIV, về quan điểm, mục tiêu xây dựng, phát triển đất nước trong giai đoạn mới, Đảng ta chủ trương “Phát triển mạnh mẽ, toàn diện văn hóa và con người Việt Nam”. Đây là tư tưởng đột phá so với nội dung Văn kiện Đại hội Đại biểu các kỳ trước đây: Văn kiện Đại hội X (năm 2006), Đảng đặt ra nhiệm vụ: Phát triển văn hóa, nền tảng tinh thần của xã hội, Văn kiện Đại hội XI (năm 2011): “Chăm lo, phát triển văn hóa”, Văn kiện Đại hội XII (năm 2016): “Xây dựng, phát triển văn hóa, con người”, Đại hội XIII (năm 2021): “Xây dựng và phát huy giá trị văn hóa, sức mạnh con người Việt Nam”.

Dự thảo Văn kiện Đại hội XIV của Đảng hướng đến mục tiêu “phát triển mạnh mẽ, toàn diện văn hóa và con người Việt Nam”

 Rõ ràng khi đối chiếu với mục tiêu, nhiệm vụ về xây dựng phát triển văn hóa, nội dung Văn kiện Đại hội XIV khẳng định quyết tâm của Đảng ta không chỉ là chăm lo cho văn hóa, xây dựng, phát triển văn hóa, con người... mà hướng vào mục tiêu “phát triển mạnh mẽ, toàn diện văn hóa và con người Việt Nam”, đây không chỉ là định hướng, định tính mà Đảng ta đã định lượng cụ thể: phát triển mạnh mẽ, toàn diện văn hóa, đặt nhiệm vụ xây dựng và phát triển văn hóa với trách nhiệm cao hơn, cụ thể, rõ ràng hơn với ý chí quyết tâm lớn. Nhấn mạnh vai trò văn hóa là nguồn lực nội sinh của sự phát triển, vai trò dẫn dắt của văn hóa đối với sự phát triển của cách mạng và của cả dân tộc, hướng tới xây dựng đất nước giàu mạnh, phồn vinh, văn minh, hạnh phúc... vững bước trên con đường chủ nghĩa xã hội, tiến mạnh trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.

TS Trần Thị Tuyết Mai nhận định, với mục tiêu bao trùm như vậy, Đảng ta đã cụ thể hóa từng nhiệm vụ cụ thể về: xây dựng và phát triển văn hóa; quảng bá văn hóa; yêu cầu năng lực cán bộ văn hóa; xây dựng, phát triển nguồn lực con người; xây dựng lối sống, nếp sống văn hóa...Những nhiệm vụ cụ thể này rất quan trọng trong thời kỳ mới, được Đảng ta nhìn nhận thấu đáo từ bối cảnh thực tiễn về kết quả xây dựng, phát triển văn hóa thời gian qua, thấy được yêu cầu nhiệm vụ quan trọng, bức thiết cần thực hiện trong giai đoạn mới.

Điểm mới trong tư duy lý luận của Đảng tại Văn kiện Đại hội XIV, vai trò của văn hóa được nâng lên một tầm cao mới, trở thành “hệ điều tiết phát triển đất nước”. Nguồn lực con người trong văn hóa không chỉ xây dựng đất nước mà phải giữ vai trò là hệ điều tiết phát triển đất nước. Tư duy này thể hiện vinh dự và trách nhiệm lớn lao của văn hóa đối với sự phát triển bền vững đất nước, vị trí của văn hóa có vai trò, vị trí quan trọng tương xứng với ba trụ cột ngang nhau: chính trị, kinh tế, xã hội, văn hóa. Về xây dựng lối sống, nếp sống văn hóa: “Xây dựng văn hóa gia đình, nhà trường và xã hội nhằm bảo vệ, gìn giữ thuần phong mỹ tục”. Những giá trị văn hóa truyền thống một lần nữa được Đảng ta tôn vinh, đề cao, đặc biệt văn hóa gia đình- bộ phận nền tảng quan trọng cấu thành văn hóa dân tộc. Xây dựng một xã hội phồn vinh, hạnh phúc, phải lấy gia đình là cơ sở nền tảng. Gia đình như môi trường lý tưởng để bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống. Gia đình có vai trò vô cùng quan trọng trong việc bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống, đặc biệt là những giá trị đạo đức, lối sống, những phong tục tập quán truyền thống có ý nghĩa trong đời sống cần được phát huy trong đời sống thực tiễn hôm nay, tránh nguy cơ mai một, tổn thương những giá trị văn hóa truyền thống... Xây dựng lối sống, nếp sống văn hóa giữ vai trò quan trọng trong xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam.

TS Trần Thị Tuyết Mai khẳng định: Những định hướng của Đảng về “Phát triển mạnh mẽ, toàn diện văn hóa và con người Việt Nam”, xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam trong Dự thảo Văn kiện Đại hội Đại biểu toàn quốc XIV thể hiện quan điểm bao trùm, sâu sắc toàn diện mang tính đột phá. Nếu như trước đây, các định hướng: chăm lo, phát triển văn hóa; xây dựng và phát triển văn hóa... thì Văn kiện Đại hội XIV, Đảng đưa nhiệm vụ phát triển văn hóa lên một tầm cao vượt thoát, không chỉ là phát triển mà là phát triển “mạnh mẽ, toàn diện”.

Xây dựng lối sống, nếp sống văn hóa giữ vai trò quan trọng trong xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam.

TS Trần Thị Tuyết Mai đưa ra một số đề xuất bổ sung vào Văn kiện:

1. Trong cụm từ “Xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, đồng bộ trên nền tảng hệ giá trị quốc gia, hệ giá trị văn hóa, hệ giá trị gia đình và chuẩn mực con người Việt Nam” (Ba dòng cuối cùng của trang 26). Đây là định hướng cơ bản quan trọng trong xây dựng và phát triển văn hóa đề cập đến trực diện đến hệ giá trị quốc gia, hệ giá trị văn hóa, hệ giá trị gia đình và chuẩn mực con người Việt Nam. Trong hệ thống Văn kiện Đại hội Đảng, đã đề cập đến nhiệm vụ xây dựng hệ giá trị quốc gia, hệ giá trị văn hóa, hệ giá trị gia đình và chuẩn mực con người Việt Nam. Cụ thể, Văn kiện Đại hội XII: “Đúc kết và xây dựng hệ giá trị chung của người Việt Nam thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế”. Văn kiện Đại hội XIII: “Tập trung nghiên cứu, xác định và triển khai xây dựng hệ giá trị quốc gia, hệ giá trị văn hóa và chuẩn mực con người Việt Nam trong thời kỳ mới”. Nhưng trên thực tế, đến nay, vẫn chưa hoàn thành xác định được hệ giá trị quốc gia, hệ giá trị văn hóa và chuẩn mực con người Việt Nam trong thời kỳ mới. Hạn chế này được Đảng ta nêu rõ trong tiểu mục 2.Hạn chế, yếu kém tại ba dòng đầu tiên khổ cuối cùng trang 11 bản Dự thảo Văn kiện Đại hội XIV “Văn hóa chưa thực sự trở thành nguồn lực, sức mạnh nội sinh và động lực mạnh mẽ của sự phát triển. Hệ giá trị quốc gia, hệ giá trị văn hóa, hệ giá trị gia đình và chuẩn mực con người Việt Nam chậm được làm rõ”. Cũng về nội dung này, trong “Báo cáo Tổng kết một số vấn đề lý luận và thực thực tiễn về công cuộc đổi mới theo định hướng xã hội chủ nghĩa trong 40 năm qua ở Việt Nam”, Đảng cũng nêu rõ mặt hạn chế, cụ thể là: “Các giá trị, chuẩn mực về con người và văn hóa Việt Nam tuy đã được hình thành bước đầu nhưng chưa được rõ nét, chưa nghiên cứu và ban hành được hệ giá trị con người và văn hóa Việt Nam trong thời kỳ CNH, HĐH và hội nhập quốc tế làm cơ sở triển khai trong thực tiễn” (trang 55). Để khắc phục hạn chế này, nội dung Văn kiện Đại hội XIV phải có định lượng cụ thể về mặt thời gian để hoàn thành nhiệm vụ quan trọng này. Đề nghị bổ sung “Nghiên cứu, xác định, xây dựng hoàn thiện hệ giá trị quốc gia, hệ giá trị văn hóa và chuẩn mực con người Việt Nam trong thời kỳ mới” trong nội dung văn kiện tiếp theo sau 3 dòng cuối cùng trang 26 như sau: 15. Đảng Cộng sản Việt Nam (2011), Văn kiện Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XI, Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội, tr.76,77. “Xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, đồng bộ trên nền tảng hệ giá trị quốc gia, hệ giá trị văn hóa, hệ giá trị gia đình và chuẩn mực con người Việt Nam. Nghiên cứu, xác định, xây dựng hoàn thiện hệ giá trị quốc gia, hệ giá trị văn hóa và chuẩn mực con người Việt Nam trong thời kỳ mới”.

 2. Trong cụm từ “Đẩy mạnh phát triển đồng bộ các lĩnh vực văn hóa; xây dựng môi trường văn hoá, đời sống, lối sống văn hoá trong gia đình, trường học, cơ quan, đơn vị và cộng đồng dân cư: (dòng thứ nhất đến dòng thứ 3, trang 27). Đề nghị bổ sung thêm 2 từ “nếp sống” sau từ “lối sống” thành: xây dựng môi trường văn hoá, đời sống, lối sống, nếp sống văn hóa trong gia đình. Bởi trên thực tế, hai khái niệm “lối sống, nếp sống văn hóa” gắn liền, logic về câu từ và ý nghĩa. Lối sống nói lên tính định hướng, định tính, còn nếp sống, nói lên tính định hình và định lượng: “Nếp sống” là một bộ phận của lối sống. Nếp sống văn hóa là một nội dung được coi trọng và là tiêu chí quan trọng phản ánh những giá trị văn hóa, văn minh đáp ứng nhu cầu chính đáng mà con người được thụ hưởng từ chính thành quả của mình tạo ra, đồng thời đánh giá sự phát triển của các địa phương trong cả nước.

3.Báo cáo Tổng kết một số vấn đề lý luận và thực tiễn tiễn về công cuộc đổi mới theo định hướng xã hội chủ nghĩa trong 40 năm qua ở Việt Nam. Đề xuất bổ sung thành “Báo cáo Tổng kết một số vấn đề lý luận và thực tiễn tiễn về công cuộc đổi mới theo định hướng xã hội chủ nghĩa trong 40 năm (1986-2026) ở Việt Nam”. Lược bỏ từ “qua” trong cụm từ “trong 40 năm qua” thành “trong 40 năm (1986 2026)” để thấy được cụ thể mốc thời gian 40 năm đổi mới giai đoạn 1986-2016 trong tên đầu đề của Báo cáo