Hiểm họa mỹ phẩm giả từ nền tảng số

Thời gian gần đây, cơ quan chức năng liên tục phát hiện các vụ mỹ phẩm giả. Ảnh: Int

Hậu quả khôn lường từ mỹ phẩm giá rẻ
Theo thống kê từ Tổ chức Y tế thế giới (WHO), khoảng 50% mỹ phẩm giả đang rao bán trên mạng toàn cầu. Tại Việt Nam, mỹ phẩm mua qua sàn TMĐT chiếm tới 60% thị phần, và tình trạng nhái thương hiệu, quảng cáo sai sự thật vẫn diễn ra phổ biến. Điều này đặt ra một thách thức lớn trong việc kiểm soát chất lượng sản phẩm trên không gian mạng, đặc biệt khi sự tham gia của các doanh nghiệp sản xuất mỹ phẩm nội địa còn khá khiêm tốn.

Thông tin tại hội thảo "Mỹ phẩm: Từ công bố, sản xuất đến đảm bảo chất lượng" mới đây, TS Tạ Mạnh Hùng - Phó Cục trưởng Cục Quản lý Dược (Bộ Y tế) nhận định: "Số lượng tiêu thụ lớn, lợi nhuận cao đã khiến mỹ phẩm trở thành mục tiêu làm nhái, làm giả của các đối tượng phi pháp". Cùng với đó, mỹ phẩm tự chế (handmade) và mỹ phẩm nhà làm (homemade) cũng có xu hướng nở rộ, làm tăng thêm thách thức trong việc kiểm soát.

Thời gian qua, cơ quan chức năng đã phát hiện và thu giữ nhiều lô hàng mỹ phẩm giả với số lượng lớn; hàng chục nghìn sản phẩm mỹ phẩm giả bị thu giữ trên sàn TMĐT. Có thể dễ dàng tìm thấy nhiều tài khoản cá nhân bán mỹ phẩm không rõ nguồn gốc trên TikTok Shop và Facebook. Giá các sản phẩm này rẻ chỉ bằng một nửa so với hàng chính hãng, lại được quảng cáo là "hàng mới 100%", "dùng là đẹp da ngay", đánh vào tâm lý ham rẻ của người tiêu dùng. Đáng chú ý, đây là những mặt hàng có nguy cơ bị làm giả rất nhiều tại thị trường Việt Nam.

Bà Lê Thị Hà - Trưởng phòng Quản lý hoạt động TMĐT, Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số (Bộ Công Thương) cho biết: Các hành vi vi phạm rất tinh vi, từ nhái thương hiệu, hàng giả, hàng không công bố sản phẩm, đến lợi dụng hình thức livestream để bán sản phẩm kém chất lượng.

Hàng giả không chỉ gây thiệt hại về kinh tế mà còn tiềm ẩn những nguy cơ nghiêm trọng đến sức khỏe. Hầu hết các loại mỹ phẩm giả đều chứa hóa chất lạ, thậm chí có cả chì và thủy ngân với nồng độ lớn. Khi tiếp xúc liên tục, những hóa chất này có thể gây tổn thương, nhiễm độc, thậm chí phá hủy da, khiến việc điều trị trở nên kéo dài và rất khó khăn. 
Lỗ hổng quản lý và cuộc chiến cam go chống hàng giả
Để kiểm soát một vấn nạn phức tạp như mỹ phẩm giả, cần một hệ thống quản lý chặt chẽ với sự phối hợp đồng bộ từ các cơ quan chức năng đến chính các nền tảng số. Tuy nhiên, theo bà Lê Thị Hà, lỗ hổng lớn nhất hiện nay nằm ở khâu kiểm tra nguồn gốc sản phẩm. Dù trách nhiệm này thuộc về người bán, nhưng các giấy tờ liên quan lại rất khó đối chiếu do thiếu dữ liệu dùng chung. 

Tình trạng giấy tờ bị làm giả một cách tinh vi khiến ngay cả người bán cũng "bó tay", trong khi các chủ quản nền tảng lại thiếu cơ chế kiểm tra hiệu quả. Thêm vào đó, quy định hiện hành chỉ tập trung vào nhà sản xuất, mà chưa có quy định cụ thể về quyền và nghĩa vụ của người kinh doanh mỹ phẩm trên môi trường số, tạo điều kiện cho các đối tượng lợi dụng để bán hàng giả, hàng lậu.

Từ thực tế đó, các chuyên gia đã đề xuất nhiều giải pháp cấp bách. Trước hết, cần tăng cường quản lý và hậu kiểm bằng cách thiết lập một cơ sở dữ liệu dùng chung về mỹ phẩm. Điều này cho phép các cơ quan liên quan kiểm tra chéo và đối soát kịp thời, truy xuất nguồn gốc sản phẩm một cách nhanh chóng, minh bạch. Song song với đó, nâng cao chế tài xử phạt là điều cần thiết để răn đe các hành vi vi phạm trong công bố, quảng cáo và sản xuất mỹ phẩm. 

Trong cuộc chiến này, người tiêu dùng cũng đóng vai trò then chốt. Thay vì chỉ tin vào những lời quảng cáo hấp dẫn, mỗi cá nhân cần trở thành một người mua hàng thông thái. Để tự bảo vệ bản thân, hãy học cách phân biệt hàng thật - hàng giả thông qua nhiều yếu tố. Với sự phát triển của công nghệ, việc kiểm tra cũng trở nên dễ dàng hơn bao giờ hết. Người tiêu dùng có thể sử dụng các ứng dụng chuyên dụng để quét mã vạch hoặc quét mã QR trên bao bì sản phẩm, giúp kiểm tra nguồn gốc một cách nhanh chóng và chính xác. Đây là những “vũ khí” hữu hiệu để mỗi người tự bảo vệ sức khỏe và túi tiền của mình.