Bộ quy tắc ứng xử và chuyện cái “đèn vàng”
PNTĐ-Theo dõi cuộc tranh cãi về bộ quy tắc ứng xử Hà Nội, tôi chợt liên tưởng tới cuộc tranh cãi xung quanh quy định “vượt đèn vàng phạt như đèn đỏ”...
Theo dõi cuộc tranh cãi về bộ quy tắc ứng xử Hà Nội (áp dụng cho các công chức, viên chức tại các cơ quan, đơn vị hành chính của thành phố), tôi chợt liên tưởng tới cuộc tranh cãi xung quanh quy định “vượt đèn vàng phạt như đèn đỏ”. Một quy định không hề sai, thậm chí ai cũng thấy hợp lý, nhưng ai cũng… cãi, thậm chí còn cho là vi phạm quyền công dân! Tại sao vậy?
 |
| Mặc lịch sự ở nơi làm việc là điều cần thiết |
1 Khi đọc những thông tin được “trích dẫn”, “giật tít” trên truyền thông, không ít người hoảng hốt. Thời nào rồi mà còn yêu cầu phải ăn mặc ra sao, váy không được ngắn thế nào, áo phải có cổ ra sao, rồi dùng nước hoa thế nào, và lại cả cấm xăm hình (trong khi mới đây nhất chính thành phố Hà Nội cho phép tổ chức Đại hội Xăm hình quốc tế như một lễ hội rầm rộ trong lớp trẻ). Như thế có phải là trở về với những năm 80 của thế kỷ trước khi trật tự khu phố cầm kéo cắt ống quần loe, cắt mái tóc dài của nam thanh niên?
Tuy nhiên, khi đọc kỹ Dự thảo Bộ quy tắc ứng xử, người ta sẽ có cảm giác khác. Với 6 chương, 16 điều, Dự thảo đã nêu ra nguyên tắc ứng xử trong các mối quan hệ cơ bản như: quy tắc ứng xử chung; ứng xử với đồng nghiệp; ứng xử với người dân; ứng xử giữa các cơ quan. Nếu đọc “toàn văn” bộ quy tắc ứng xử này (chứ không phải đọc các đoạn bị cắt xén), có lẽ mọi người đều thấy “xuôi”: Chẳng hạn: Cán bộ công chức đi làm việc phải mặc áo có ống tay, cổ áo, nếu mặc váy thì phải dài đến đầu gối, không xăm hình, vẽ hình phản cảm; sử dụng trang sức, mỹ phẩm, nước hoa phải phù hợp... Không nói tục, không tụ tập làm việc riêng trong hoặc ngoài cơ quan; không nấu nướng thực phẩm trong phòng làm việc. Không hút thuốc; không sử dụng đồ uống có cồn; không hát karaoke trong giờ làm việc; không đeo tai nghe, bật nhạc, nghe nhạc, xem tivi, nghe đài, chơi điện tử trong giờ hành chính. Không lưu giữ, phát tán hình ảnh có nội dung đồi truỵ; không có hành vi quấy rối dưới mọi hình thức, kể cả bằng lời nói, cử chỉ…
2 Câu hỏi đặt ra là nếu bạn sống trong một cơ quan, chưa nói đến cơ quan hành chính Nhà nước, mà có những đồng nghiệp không tuân thủ những “quy tắc lịch sự” nêu trên, bạn có khó chịu không? Bạn nghĩ sao nếu đồng nghiệp nữ mặc áo hở nách, khoét cổ sâu đi làm, rồi lại xức nước hoa nồng nặc trong phòng? Bạn nghĩ sao nếu trong phòng có người hút thuốc, có người “khẩu dâm” chuyên nói những câu trêu đùa liên tưởng đến chuyện bậy bạ? Hoặc nếu bạn là người dân đến UBND phường xin dấu, mà cán bộ phường đeo tai nghe, hoặc quẹt quẹt điện thoại liên tục khi tiếp bạn? Khi đó chắc chắn bạn sẽ thấy cần phải có quy tắc ứng xử cho họ.
Bộ quy tắc không chỉ “nhắc nhở” công chức, viên chức phải “lịch sự” hơn, mà còn rất rất sao khi quy định: Công chức không quảng cáo, vận động, mời gọi đồng nghiệp và công dân mua bán, trao đổi hàng hoá, dịch vụ có tính chất kinh doanh trong giờ hành chính. Quy định này rất thiết thực. Gần đây, khi cơn sốt hàng đa cấp đã bớt đi thì lại xuất hiện xu hướng bán hàng qua mạng, nhờ mua giúp nhau trong các cơ quan. Tất nhiên, ta thông cảm cho nhiều người muốn tranh thủ “làm thêm”, nhưng vô hình trung, việc buôn bán loanh quanh ấy lại làm mất đi sự trang nghiêm của nơi làm việc, khiến không ít người khó chịu...
Bên cạnh các quy định chung của pháp luật, mỗi cơ quan, đơn vị căn cứ vào tình hình thực tiễn và chức năng nhiệm vụ của mình có thể đề ra các quy tắc ứng xử phù hợp. Ngày nay cũng rất nhiều doanh nghiệp tư nhân cũng đưa ra các quy định về trang phục, ứng xử và hoạt động cộng đồng để xây dựng nên văn hóa doanh nghiệp riêng cho họ.
Văn hóa doanh nghiệp ấy đã góp phần tạo nên giá trị của thương hiệu, cố kết các nhân viên lại với nhau, cùng hướng tới các giá trị cốt lõi. Trước đây dư luận đã từng xôn xao câu chuyện một doanh nghiệp vàng bạc nọ khiến nhân viên khổ sở vì những quy định như mặc quần ống phải đúng về độ dài trang phục, tóc không được nhuộm màu, ngồi văn phòng không được nói chuyện, tuyệt đối không chát chít, nghe điện thoại riêng, không đi guốc cao gót gây tiếng động trong phòng làm việc… Việc tạo nên một quy chuẩn văn hóa ăn, mặc, giao tiếp… chung cho rất nhiều cơ quan, mà mỗi cơ quan lại có những đặc thù công việc khác nhau, được xem là khó khăn, gây tranh cãi rất dễ hiểu.
3 Nhưng, dẫu khó khăn thì Hà Nội, Thủ đô ngàn năm văn hiến ban hành bộ quy tắc ứng xử để cán bộ, công chức, viên chức trong thành phố ứng xử văn minh thanh lịch hơn là điều rất nên làm. Chỉ có điều, về mặt văn bản, cần diễn đạt chặt chẽ hơn, tránh chi tiết quá, dẫn tới sơ hở về câu chữ, dễ bị bắt bẻ. Và đặc biệt, như Bí thư Thành ủy Hà Nội Hoàng Trung Hải từng phát biểu, những nội dung trong Bộ quy tắc ứng xử “mang tính khuyến cáo chứ không phải bắt buộc”. Đây là nếp văn hóa mà cán bộ, công chức Hà Nội cần xây dựng và thực hiện, trong tập thể phải khuyên bảo với nhau.
Trở lại câu chuyện “vượt đèn vàng phạt như đèn đỏ”. Rất nhiều các ý kiến tranh cãi, trái chiều, mặc dù bất kỳ ai đi trên đường cũng thấy rằng đèn vàng thì nên dừng lại, chứ không phải nên vượt. Có những thứ phù hợp với sự tiến bộ thì không nên bắt bẻ về lý lẽ.
Nguyễn Mỹ
