Xây dựng quy chuẩn văn hóa trong nhà trường
PNTĐ-Những biểu hiện của sự xuống cấp trong ứng xử ở một số môi trường sư phạm thời gian qua là lý do để Bộ GD-ĐT xây dựng Đề án "Xây dựng văn hóa ứng xử trong trường học".
Cô giáo bắt học sinh uống nước giẻ lau bảng, 3 tháng lên lớp không giảng bài, trò bóp cổ thầy, cha mẹ học sinh bắt cô quỳ để xin lỗi… Những biểu hiện của sự xuống cấp trong ứng xử ở một số môi trường sư phạm thời gian qua là một trong nhiều lý do để Bộ GD-ĐT khẩn trương xây dựng Đề án "Xây dựng văn hóa ứng xử trong trường học".
Dự kiến đầu năm học 2018-2019, một Bộ Quy tắc ứng xử sẽ được Bộ GD-ĐT đưa vào triển khai tại một số cơ sở GD |
Đề án hướng tới hoàn thiện nhân cách, lối sống văn hóa, tạo chuyển biến căn bản về ứng xử văn hóa của cán bộ quản lý, nhà giáo, nhân viên, học sinh, sinh viên; Xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh trong nhà trường để nâng cao chất lượng giáo dục đào tạo, góp phần xây dựng con người Việt Nam nhân ái, nghĩa tình, trách nhiệm, trung thực và sáng tạo.
Khi môi trường sư phạm lệch chuẩn sư phạm
Lý giải cho việc cần thiết phải ra đời Quy tắc văn hóa ứng xử trong trường học, trong Dự thảo Đề án vừa được ra mắt, các nhà soạn thảo đã thẳng thắn đánh giá, thời gian qua, một số giá trị tốt đẹp về phẩm chất, đạo đức, ứng xử văn hóa của một bộ phận học sinh, sinh viên bị xuống cấp, có biểu hiện suy thoái, lệch lạc. Cụ thể:
Đối với cha mẹ, thầy cô giáo, người lớn tuổi: Một số học sinh sinh viên có biểu hiện bất hiếu với cha mẹ, vô lễ với thầy cô giáo, thiếu trung thực, thiếu trách nhiệm với gia đình, cộng đồng, thờ ơ, vô cảm trước nỗi đau của người khác, thấy đúng không dám bảo vệ, thấy sai trái, tiêu cực không dám đấu tranh. Trong khuôn viên nhà trường học sinh sinh viên tỏ ra ngoan ngoãn, lễ phép nhưng ngoài trường học, trên mạng xã hội thì có thái độ vô lễ, xúc phạm thầy cô giáo.
Đối với bản thân và bạn bè: Một số học sinh sinh viên đua đòi, chưa biết cách tiếp thu chọn lọc văn hóa phương Tây, cách ứng xử không phù hợp với thuần phong mỹ tục Việt Nam, thích thể hiện sự nổi trội trước bạn bè; sống thực dụng, thiếu nghĩa tình và nhân văn.
Trong khi đó, một bộ phận nhà giáo lại nhận thức chưa đầy đủ về vị trí, vai trò và trách nhiệm trong việc giáo dục thế hệ trẻ, thiếu ý thức tự vươn lên, khả năng tự học, cập nhật thông tin, trau dồi kiến thức hạn chế; phương pháp giảng dạy chậm đổi mới; chưa chuẩn mực trong giao tiếp ứng xử, cá biệt có giáo viên vi phạm đạo đức, lối sống; vẫn còn hiện tượng thiếu dân chủ, chèn ép, thành kiến trù dập học sinh, cắt xén chương trình trên lớp, tổ chức dạy thêm sai quy định…
Đặc biệt, một số cán bộ, nhà giáo thiếu kiềm chế cảm xúc cá nhân, dẫn đến hành vi xúc phạm tinh thần, xâm phạm thân thể trẻ em, bạo hành trẻ trong các cơ sở mầm non (nhất là các nhóm trẻ độc lập tư thục) và học sinh, sinh viên; chưa đúng mực trong ứng xử với đồng nghiệp, với phụ huynh và người dân đến làm việc; thái độ, hành vi, phát ngôn đôi khi thiếu chuẩn mực… rất cá biệt có trường hợp xâm hại học sinh xảy ra trong trường học.
Đi tìm lại những quy chuẩn văn hóa
Đề án dự kiến sẽ hoàn thành và đưa vào triển khai ngay từ đầu năm học 2018-2019 với 3 mục tiêu là: Đến năm 2020: 100% trường học xây dựng và thực hiện bộ Quy tắc ứng xử trong trường học; 100% cán bộ quản lý, nhà giáo, nhân viên, học sinh, sinh viên hằng năm được tuyên truyền, phổ biến, học tập các vấn đề liên quan đến văn hóa ứng xử, môi trường văn hóa gia đình, nhà trường và cộng đồng; có ít nhất 90% cán bộ quản lý, nhà giáo, nhân viên, cán bộ Công đoàn giáo dục, Đoàn TN, Hội SV, Đội TNTP trong nhà trường được bồi dưỡng nâng cao và có năng lực tốt, mẫu mực trong tổ chức giáo dục văn hóa ứng xử trong trường học và đạt 95% vào năm 2025.
Nhìn chung, dư luận đều rất ủng hộ và thấy tính cần thiết phải có Bộ Quy tắc ứng xử trong nhà trường. Tuy nhiên, làm gì để Bộ Quy tắc này không “nằm trên giấy” là điều cần được quan tâm. Theo ông Nguyễn Tùng Lâm, Hiệu trưởng trường THPT Đinh Tiên Hoàng, trước tiên, mỗi nhà giáo phải là tấm gương cho trò về cách ứng xử, đạo đức. Không thể giáo dục học sinh phải lễ phép, ngoan ngoãn khi mà các thầy cô lại xỉ nhục, mắng chửi trò, ép trò học thêm nếu không sẽ trù dập. Theo ông Lâm, chúng ta cần phải có cơ chế thanh, kiểm tra việc thực hiện Bộ Quy tắc. Ai vi phạm chuẩn mực tùy mức độ phải bị xử lý nghiêm.
Nhiều ý kiến cũng cho rằng, không nên hy vọng Bộ Quy tắc này ban hành và đưa về các nhà trường là ngay lập tức tạo ra sự cải thiện trong môi trường sư phạm. Theo bà Vũ Thu Hà, Công ty Tư vấn tâm lý Hoa mặt trời, những sự việc không hay xảy ra tại một số cơ sở giáo dục ở tỉnh, thành khác thời gian qua cho thấy sự thiếu hụt về kỹ năng ứng xử sư phạm, kiến thức tâm lý học trong một số giáo viên hiện nay. Vì thế, trước tiên, cần phải thay đổi từ việc đào tạo trong các trường Sư phạm. Các trường phải tăng thời lượng dạy kỹ năng ứng xử sư phạm cho sinh viên để các em hiểu những điều được làm và không được làm từ trước khi trở thành giáo viên.
Theo các nhà soạn thảo Đề án, hiện nay, những tác động từ áp lực cuộc sống cũng dẫn tới việc nhiều bậc phụ huynh phó thác con em cho nhà trường làm cho mối quan hệ nhà trường - gia đình ở một số nơi còn lỏng lẻo. Chính cách ứng xử thiếu chuẩn mực trong một số gia đình đã tác động tới quá trình hình thành nhân cách của các em... “Hiện nay, các trường cũng có quy định nhưng nhiều cha mẹ học sinh vẫn ngang nhiên vượt chuẩn như mặc quần áo ngủ đi đón con em, văng tục, chửi bậy, đánh thầy cô giáo… Vì thế, các gia đình cũng phải ý thức được sự cần thiết phải dạy cho con em quy tắc ứng xử thì hiệu quả đạt được mới tốt” - bà Hà bày tỏ.
Dạy ứng xử từ những bài học sinh động
Có thể nói, trước khi Bộ GD-ĐT cho ra mắt Bộ Quy tắc ứng xử, nhiều địa phương trong cả nước đã ban hành Bộ Quy tắc áp dụng cho các cơ sở giáo dục của địa phương mình. Hà Nội là một trong những địa phương đã tiên phong biên soạn và đưa bộ tài liệu mang tên “Giáo dục nếp sống thanh lịch, văn minh cho học sinh Hà Nội” vào giảng dạy trong tất cả các trường phổ thông thuộc 3 cấp trên địa bàn từ cách đây 8 năm. Bộ tài liệu được thiết kế xuyên xuốt qua 3 cấp từ tiểu học tới THPT với những bài học cụ thể về khái niệm thanh lịch, văn minh; Phong cách thanh lịch, văn minh; Giao tiếp thanh lịch, văn minh; Ứng xử thanh lịch, văn minh nơi công cộng; Ứng xử thanh lịch, văn minh với thiên nhiên môi trường… Đến nay, Bộ tài liệu đã phát huy hiệu quả rõ rệt trong giáo dục nếp sống thanh lịch cho học sinh.
Tương tự, tại Hội An, thời gian qua Phòng GD và Trung tâm Văn hóa - thể thao - du lịch TP Hội An cũng đã phối hợp đưa đề án “Hội An nhân tình thuần hậu” vào trường học. Đề án đã mang tới cho các học sinh những thước phim ghi lại những tình huống ứng xử đẹp trong cuộc sống như giúp đỡ người già qua đường, cúi chào khi gặp đáng tang trên đường,trẻ em lễ phép chào người lớn… Thông qua đó, những bài học ứng xử sẽ dễ dàng thấm vào các em hơn là qua các bài lý thuyết chay.
Theo ông Phùng Xuân Nhạ, Bộ trưởng Bộ GD-ĐT, Bộ Quy tắc ứng xử khi hoàn thiện cũng sẽ cụ thể hóa từ cách chào hỏi của học sinh với giáo viên, thái độ của giáo viên với học sinh như thế… để thầy trò khi đọc đều có thể dễ dàng hình dung và thực hiện.
Hoàng Lan