Thúc đẩy hợp tác nhằm bảo đảm đối xử công bằng và nhân đạo với ngư dân

Tham dự Hội thảo có hơn 120 quan chức, nhà nghiên cứu và chuyên gia pháp lý, đại diện Đại sứ quán các nước ASEAN và Trung Quốc, cùng đại diện các Bộ, ngành, tổ chức xã hội, viện nghiên cứu của Việt Nam và một số tổ chức quốc tế. Hội thảo được tổ chức theo hình thức trực tiếp kết hợp trực tuyến.

Được ký năm 2002, Tuyên bố về ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC) là một văn kiện quan trọng, thể hiện cam kết chung của các nước thành viên ASEAN và Trung Quốc về thúc đẩy hòa bình, ổn định, tin cậy lẫn nhau và đảm bảo giải quyết hòa bình các tranh chấp ở Biển Đông, một tuyến đường thủy quốc tế có tầm quan trọng chiến lược không chỉ đối với các nước thành viên ASEAN và Trung Quốc, mà còn đối với thế giới nói chung.

DOC quy định, trong khi chờ giải quyết hòa bình các tranh chấp, các Bên liên quan sẽ cam kết tăng cường nỗ lực tìm kiếm các cách thức, trên tinh thần hợp tác và hiểu biết, để xây dựng lòng tin, bao gồm cả việc đảm bảo đối xử công bằng và nhân đạo đối với tất cả mọi người đang gặp nguy hiểm hoặc gặp nạn trên biển.

Ngư dân là nhóm những người đi biển chính ở khu vực Biển Đông. Họ giữ vị trí đặc biệt trong xã hội của các nước thành viên ASEAN và Trung Quốc. Ước tính có gần 200 triệu người kiếm sống bằng nguồn lợi thủy sản của Biển Đông. Do đó, các ngư dân rất dễ gặp nguy hiểm hoặc gặp nạn trên biển. Những mối hiểm họa trên biển bao gồm các kiểu thời tiết ngày càng phức tạp và tần suất xảy ra thiên tai, tai nạn và va chạm. Gần đây nhất, ngày 27/10/2020, do ảnh hưởng của bão Molave, 2 tàu cá Việt Nam đã bị chìm, 26 ngư dân Việt Nam mất tích. Cho đến nay, chỉ có 3 người được cứu. Đó là chưa kể một số tai nạn, sự cố đã xảy ra khiến tính mạng ngư dân gặp nguy hiểm.

Năm 2010, các Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN đã ban hành Tuyên bố ASEAN về Hợp tác tìm kiếm và cứu nạn người và tàu thuyền gặp nạn trên biển, thể hiện ý chí chính trị của ASEAN trong việc tăng cường hợp tác hỗ trợ lẫn nhau cho người và tàu thuyền gặp nạn trên biển.

Thứ trưởng Ngoại giao Nguyễn Quốc Dũng phát biểu tại hội thảo.

Phát biểu khai mạc Hội thảo, Thứ trưởng Ngoại giao Nguyễn Quốc Dũng nhấn mạnh, Hội thảo được tổ chức nhằm triển khai quy định trong Tuyên bố về Ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC) về đối xử công bằng, nhân đạo với người đi biển gặp nạn. Trước thực tế ngư dân phải đối mặt với nhiều hiểm nguy cũng như khó khăn khi đi biển, Thứ trưởng đề nghị các đại biểu tập trung rà soát, trao đổi về tình hình và đời sống ngư dân, chia sẻ các quy định, thực tiễn tốt trong các khuôn khổ quốc gia, khu vực và quốc tế về bảo vệ, đối xử nhân đạo với ngư dân, đồng thời đề xuất các khuyến nghị để thúc đẩy hợp tác giữa ASEAN và Trung Quốc trong lĩnh vực này. Thứ trưởng Nguyễn Quốc Dũng nhấn mạnh đây không chỉ là một biện pháp xây dựng lòng tin đơn thuần, mà cần phải là một lĩnh vực hợp tác ưu tiên nhằm mang lại lợi ích thiết thực cho người dân của cả ASEAN và Trung Quốc.

Về tình hình ngư dân và nghề cá, đại biểu các nước ASEAN chia sẻ hầu hết hoạt động đánh bắt cá nước mình đều có quy mô nhỏ, công nghệ thô sơ, lạc hậu. Đặc biệt, đa số ngư dân có hoàn cảnh khó khăn, lại phải đối mặt với nhiều thách thức, nguy hiểm ở trên Biển Đông, do đó cần được hỗ trợ lâu dài.

Về khung pháp lý, hội thảo ghi nhận quy định về bảo đảm an toàn tính mạng, đối xử nhân đạo với ngư dân đã được đề cập trong nhiều thoả thuận, điều ước cũng như thông lệ quốc tế. Trong phạm vi quốc gia, các nước ASEAN và Trung Quốc cũng đã xây dựng, ban hành và áp dụng nhiều văn bản pháp luật để quản lý hoạt động nghề cá, ngư dân.

Mặt khác, nhiều đại biểu cũng cho rằng cần có cách tiếp cận tổng thể hơn trong lĩnh vực bảo đảm an toàn, tính mạng và đối xử với ngư dân, trong đó gồm cả khả năng xây dựng công cụ điều chỉnh vấn đề này ở Biển Đông.

Điểm lại các kinh nghiệm, thực tiễn tốt trong hợp tác giữa các nước thời gian qua, hội thảo ghi nhận những kết quả tích cực trong hợp tác giữa các nước về tìm kiếm, cứu nạn trên biển, cũng như kinh nghiệm và kết quả triển khai văn bản hợp tác giữa Indonesia và Malaysia về đối xử với ngư dân của nhau hoạt động trên vùng biển đang phân định giữa hai nước, coi đây là những thông tin có giá trị tham khảo trong việc nghiên cứu, thúc đẩy hợp tác giữa ASEAN và TQ thời gian tới.

Hội thảo cũng đã nghe kết quả nghiên cứu và khuyến nghị của một số tổ chức khu vực về khả năng, biện pháp thúc đẩy hợp tác về đối xử công bằng, nhân đạo với ngư dân.

Là hoạt động đầu tiên hiện thực hóa DOC trong năm nay, Hội thảo có ý nghĩa to lớn trong việc góp phần duy trì đà phát triển đã đạt được. Đây cũng là hội thảo đầu tiên được tổ chức theo phương thức chưa từng có, nó thể hiện quyết tâm của cả ASEAN và Trung Quốc trong việc vượt qua khó khăn, thách thức cũng như sự sáng tạo để thích ứng với “bình thường mới” nhằm hướng tới đối thoại và hợp tác vì lợi ích về việc thực hiện đầy đủ và hiệu quả DOC.

Hội thảo là sáng kiến do Việt Nam đề xuất trong khuôn khổ thực hiện quy định liên quan của DOC, qua đó giúp củng cố lòng tin và thúc đẩy đối thoại giữa ASEAN và Trung Quốc. Dự kiến, kết quả và các khuyến nghị được nêu tại hội thảo sẽ được tổng hợp và báo cáo lên kênh quan chức ASEAN-Trung Quốc về Thực hiện DOC.

ĐỖ HỮU