Việt Nam khẳng định vai trò tại ICJ trong tiến trình pháp lý về Biến đổi Khí hậu
(PNTĐ) - Việt Nam đã chủ động tham gia và đóng góp tích cực trong toàn bộ tiến trình xin ý kiến tư vấn của Tòa án Công lý Quốc tế (ICJ) về nghĩa vụ pháp lý của các quốc gia đối với hệ thống khí hậu và môi trường, một bước đi được đánh giá là mang tính xây dựng và thể hiện trách nhiệm toàn cầu.
ICJ công bố ý kiến tư vấn về nghĩa vụ của các quốc gia trong việc bảo vệ hệ thống khí hậu và môi trường trước những tác động của phát thải khí nhà kính. Đây là lần đầu tiên cơ quan tư pháp chính của Liên hợp quốc ban hành một kết luận toàn diện về nội dung và phạm vi nghĩa vụ pháp lý liên quan đến Biến đổi Khí hậu.
Ý kiến được đưa ra sau hơn hai năm thực hiện quy trình tố tụng, bao gồm việc rà soát hệ thống luật pháp quốc tế hiện hành, tiếp nhận và phân tích các văn bản góp ý, cùng phần trình bày trực tiếp tại phiên điều trần ở La Haye (Hà Lan) cuối năm 2024.
Việt Nam là thành viên của Nhóm nòng cốt gồm 18 quốc gia do Vanuatu khởi xướng và đã tham gia ngay từ đầu vào quá trình xây dựng, vận động để Đại hội đồng Liên hợp quốc thông qua Nghị quyết 77/276 đề nghị ICJ cung cấp ý kiến tư vấn.
Sau khi Nghị quyết được thông qua, Việt Nam lần đầu tiên tham gia đầy đủ tất cả các bước thủ tục tại ICJ, bao gồm việc gửi ý kiến bằng văn bản và tham gia phiên điều trần trực tiếp. Ngoài ra, Việt Nam còn chủ trì tổ chức các hội thảo khu vực, nhằm hỗ trợ các nước đang phát triển tại châu Á - Thái Bình Dương chuẩn bị tài liệu pháp lý gửi ICJ, qua đó củng cố tiếng nói chung của nhóm nước dễ bị tổn thương bởi Biến đổi Khí hậu.
Trong các văn bản và phát biểu, Việt Nam nhấn mạnh nguyên tắc công bằng và trách nhiệm chung nhưng có khác biệt, khẳng định mọi quốc gia đều có nghĩa vụ chung trong việc ứng phó với Biến đổi Khí hậu theo các điều ước quốc tế hiện hành. Đồng thời, Việt Nam kêu gọi công nhận quyền lợi chính đáng của các quốc gia bị ảnh hưởng nặng nề bởi Biến đổi Khí hậu, cũng như tôn trọng sự chênh lệch về năng lực và lịch sử phát thải giữa các nước.
Theo ICJ, các quốc gia có nghĩa vụ pháp lý ràng buộc trong việc giảm phát thải khí nhà kính, thích ứng với Biến đổi Khí hậu, bảo vệ môi trường biển, chuyển giao công nghệ, hỗ trợ tài chính và tăng cường hợp tác thiện chí. Những nghĩa vụ này không chỉ bắt nguồn từ các điều ước quốc tế như Công ước khung Liên hợp quốc về Biến đổi Khí hậu, Nghị định thư Kyoto, Thỏa thuận Paris mà còn từ luật tập quán quốc tế, luật nhân quyền, luật biển và các văn kiện pháp lý liên quan khác.
ICJ cũng nêu rõ việc không thực hiện hoặc thực hiện không đầy đủ các nghĩa vụ khí hậu có thể cấu thành hành vi vi phạm luật pháp quốc tế, dẫn đến trách nhiệm quốc gia, bao gồm chấm dứt hành vi vi phạm, không tái phạm và bồi thường nếu có thiệt hại và mối liên hệ nhân quả được xác định.
Đáng chú ý, ICJ xác định các nghĩa vụ liên quan đến Biến đổi Khí hậu là nghĩa vụ chung đối với cộng đồng quốc tế, theo đó mọi quốc gia, dù có bị thiệt hại trực tiếp hay không, đều có quyền pháp lý yêu cầu thực thi.
Việc tham gia toàn diện tiến trình tư vấn pháp lý tại ICJ là minh chứng cho vai trò ngày càng chủ động, có trách nhiệm và mang tính xây dựng của Việt Nam trong các cơ chế pháp lý quốc tế, đồng thời thể hiện cam kết của Việt Nam trong thúc đẩy pháp quyền toàn cầu và bảo vệ môi trường khí hậu cho các thế hệ hiện tại và tương lai.
