Đang hưởng án treo mà vi phạm pháp luật có bị đi tù không?

Câu hỏi
Xin quý báo cho tôi hỏi: Án treo là gì? Điều kiện để có thể được hưởng án treo? Trường hợp nào không được hưởng án treo? Nếu trong thời gian hưởng án treo mà vi phạm thì có bị đi tù không?

Thái Văn Huy (Hà Đông, Hà Nội)

Trả lời
 Án treo là biện pháp miễn chấp hành hình phạt tù có điều kiện, được Tòa án áp dụng đối với người phạm tội bị phạt tù không quá 03 năm, căn cứ vào nhân thân của người phạm tội và các tình tiết giảm nhẹ, xét thấy không cần thiết bắt họ phải chấp hành hình thức phạt tù.

Điều kiện cho người bị kết án phạt tù được hưởng án treo, theo Nghị quyết số 02/VBHN-TANDTC ngày 07/9/2022 hướng dẫn áp dụng điều 65 của Bộ luật hình sự về án treo, thì người bị phạt tù có thể được xem xét cho hưởng án treo khi có đủ các điều kiện sau đây: Bị phạt tù không quá 03 năm; người bị phạt tù có nhân thân là ngoài lần phạm tội này, người phạm tội chấp hành chính sách pháp luật và thực hiện đầy đủ các nghĩa vụ của công dân ở nơi cư trú, nơi làm việc. Đối với người đã bị kết án nhưng thuộc trường hợp có án tích, người bị kết án nhưng đã được xóa án tích, người đã bị xử phạt vi phạm hành chính hoặc bị xử lý kỷ luật mà tính đến ngày phạm tội lần này đã quá thời hạn được coi là chưa bị xử phạt vi phạm hành chính, chưa bị xử lý kỷ luật theo quy định của pháp luật nếu xét thấy tính chất, mức độ của tội phạm mới được thực hiện thuộc trường hợp ít nghiêm trọng hoặc người phạm tội là đồng phạm có vai trò không đáng kể trong vụ án và có đủ các điều kiện khác thì cũng có thể cho hưởng án treo; Đối với người bị kết án mà vụ án được tách ra để giải quyết trong các giai đoạn khác nhau (tách thành nhiều vụ án và có đủ các điều kiện khác thì có thể cho hưởng án treo); Người phạm tội có từ hai tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự trở lên, trong đó có ít nhất 01 tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự quy định tại khoản 1 Điều 51 của Bộ luật Hình sự và không có tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự quy định tại khoản 1 Điều 52 của bộ luật Hình sự; Người phạm tội có nơi cư trú rõ ràng hoặc nơi làm việc ổn định để cơ quan, tổ chức có thẩm quyền giám sát, giáo dục; Xét thấy không cần phải chấp hành hình phạt tù nếu người phạm tội có khả năng tự cải tạo và việc cho họ hưởng án treo không gây nguy hiểm cho xã hội, không ảnh hưởng xấu đến an ninh, trật tự, an toàn xã hội.

Những trường hợp không cho hưởng án treo: Khi người phạm tội là người chủ mưu, cầm đầu, chỉ huy, ngoan cố chống đối, côn đồ, dùng thủ đoạn xảo quyệt, có tính chuyên nghiệp, lợi dụng chức vụ quyền hạn để trục lợi, cố ý gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng; Người thực hiện hành vi bỏ trốn và đã bị các cơ quan tiến hành tố tụng truy nã hoặc yêu cầu truy nã, trừ trường hợp đã ra đầu thú trước khi có quyết định đưa vụ án ra xét xử; Người phạm tội bị xét xử trong cùng một lần về nhiều tội, trừ một trong các trường hợp người phạm tội là người dưới 18 tuổi, người phạm tội xét xử và kết án về 02 tội đều là tội phạm ít nghiêm trọng hoặc người phạm tội là người giúp sức trong vụ án đồng phạm với vai trò không đáng kể...
Nếu trong thời gian chấp hành người được hưởng án treo phạm tội mới trong thời gian thử thách thì Tòa án quyết định hình phạt đối với tội phạm mới và tổng hợp với hình phạt tù của bản án trước. Nếu họ đã bị tạm giam, tạm giữ thì thời gian bị tạm giam, tạm giữ được trừ vào thời hạn chấp hành hình phạt tù. Trường hợp người đang được hưởng án treo mà lại phát hiện trước khi được hưởng án treo họ đã thực hiện một tội phạm khác thì Tòa án quyết định hình phạt đối với tội phạm đó và không tổng hợp hình phạt với bản án cho hưởng án treo. Trong trường hợp này, người phạm tội phải đồng thời chấp hành 02 bản án và việc thi hành án do cơ quan được giao trách nhiệm thi hành án hình sự phối hợp thực hiện theo quy định của Luật Thi hành án hình sự.

Các quy định về án treo thể hiện chính sách nhân đạo của Nhà nước ta, nó mang tính chất phòng ngừa. Bên cạnh tính nhân đạo, của pháp luật, còn tạo cho người phạm tội điều kiện xã hội tốt nhất để nhận thức lỗi lầm và tự giáo dục, cải tạo mình, không đẩy người đó và gia đình đến những hậu quả pháp lý, đạo đức xã hội bất lợi do phải chấp hành hình phạt tù. Ý nghĩa nhân văn của việc cho chấp hành hình phạt cho hưởng án treo mang tính phòng ngừa không chỉ nằm trong việc giáo dục cho mỗi cá nhân bị kết án, để người đó không phạm tội mới. Hình phạt án treo không có giá trị răn đe cao như phạt tù mà giá trị phòng ngừa của án treo là không buộc người bị kết án chấp hành hình phạt tù; Giá trị phòng ngừa trên thực tế, khi một người là chủ gia đình bị chấp hành hình phạt tù, sẽ kéo theo hệ lụy con cái không có người giáo dưỡng, thất học, sự kỳ thị của xã hội đối với người bị chấp hành hình phạt tù và các thành viên trong gia đình, rất khó khăn trong việc tái hòa nhập cộng đồng, từ đó rất có thể là nguyên nhân sinh ra những tệ nạn xã hội, tội phạm mới; Vì thế, chế định về án treo vừa mang tính nhân đạo, vừa đảm bảo cho sự công bằng và bình đẳng trước pháp luật của mọi người dân khi mỗi người đều phải chịu hình phạt tương ứng với hành vi phạm tội mà bản thân họ gây ra.