Những “Bảo tàng Hà Nội bằng âm thanh” của người trẻ
(PNTĐ) - Giữa phố xá ngập tiếng còi xe và nhạc quảng cáo, nhiều bạn trẻ đang lặng lẽ dựng nên “bảo tàng Hà Nội bằng âm thanh” để kể về một thành phố đang vắng dần những nét cũ thân quen.
Và càng ngạc nhiên hơn, những nội dung kể về phố Hà Nội xưa này lại thu hút hàng triệu lượt views và không ngừng tăng lên liên tục.
Ký ức được kể lại bằng âm thanh
“Hồi đó, phố Hàng Đào có tàu điện chạy qua. Leng keng một tiếng là ai cũng nhường đường.” Những lời kể như vậy xuất hiện ngày một nhiều trong các nền tảng podcast. Mỗi tiếng leng keng, hương cốm thu, quán cóc trà đá hay tiếng rao đêm… đều trở thành mảnh ghép của Hà Nội trong tâm trí người trẻ.
Từ năm 2022-2023, làn sóng podcast mang chủ đề Hà Nội xưa nổi lên mạnh mẽ. Không ồn ào như các chương trình giải trí hay chữa lành, những kênh podcast này phát triển âm thầm - nhưng đầy bền bỉ. Trên Spotify, người nghe có thể bắt gặp nhiều kênh nổi bật như Lost In Hanoi, Story of Hanoi, Hà Nội FM, Mít Ướt Radio… Mỗi nơi mang một giọng kể riêng, một góc nhìn về Hà Nội đa thanh.
Lost In Hanoi là một kênh podcast bằng tiếng Anh, nơi người nước ngoài sống tại Việt Nam và người trẻ Hà Nội cùng kể về thành phố qua lăng kính trải nghiệm và giao thoa văn hóa. Những tập như Hanoi Sounds (Những thanh âm Hà Nội), Old Quarter & Identity (Căn tính Phố cổ), hay A City of Changes (Thành phố của những đổi thay) đưa người nghe du hành qua âm thanh, không gian, và những biến chuyển tinh tế của một Hà Nội đang đô thị hóa.
Còn Story of Hanoi đi sâu vào lịch sử – xã hội – kiến trúc của thành phố. Những câu chuyện về chợ truyền thống, khu tập thể cũ, hay lễ nghi phố cổ được kể lại với giọng điệu trầm tĩnh, chính xác, mang đến góc nhìn học thuật mà vẫn gần gũi. Bên cạnh đó, kênh còn nhiều câu chuyện được kể trên kênh rất nhẹ nhàng với những khoảng lặng của phố phường, khi đứng trước những con đường lá rơi vàng, trước những thao thức trở mùa, khi chớm đông se lạnh, khi sáng thức dậy nhớ đến quay quắt mùi phở thơm trên phố cổ… Tất cả đem đến cho người nghe những cảm xúc đa chiều về Hà Nội, rất thi vị, gợi mở khiến người yêu và “ngấm” hơn tình yêu với Hà Nội.
Nguyễn Hữu Thành, chủ nhân kênh podcast này cho biết, anh sinh ra đúng vào thời điểm giao thoa giữa cái cũ và thời kỳ đối mới. Đi qua những ồn ào của đời sống hiện đại, thôi thúc anh một cách quyết liệt cần phải tìm cách để giữ lại cái chất Hà Nội qua từng câu chữ, dù có những băn khoăn về hướng đi và cách tiếp cận khán giả.
Hữu Thành thừa nhận, podcast không có ưu thế trong cách tiếp cận bằng video, hình ảnh nhưng là cơ hội để du khảo bằng cách khắc hoạ lên hình ảnh trong đầu mình từ đó khắc hoạ lên chiều sâu trong ký ức và mang đến sự rung cảm tốt hơn cho người nghe.
Theo Spotify năm 2025, 70% người nghe podcast Hà Nội thuộc độ tuổi 18-35; trong đó nữ giới chiếm 56%. Lượt nghe tăng gấp 2, 3 lần trong năm 2024 - đặc biệt cao vào dịp Tết, Trung thu và mùa thu tháng 9.
Đáng chú ý, không ít người nghe chưa từng sống ở Hà Nội. Họ là người trẻ từ tỉnh khác, du học sinh, hay những ai đã rời thành phố nhưng vẫn muốn “nghe lại mình” qua những thanh âm phố cũ, tìm kiếm hồi ức, kỷ niệm và cả một tình yêu Hà Nội luôn ở trong tim.
Người trẻ nghe để hiểu, kể để giữ
Đô thị hiện đại đang đánh mất dần những âm thanh chậm. Giữa tiếng còi xe, nhạc quảng cáo, người trẻ lại khao khát tiếng thìa va vào bát, tiếng mẹ gọi về ăn cơm. Podcast là nơi họ tìm thấy những âm thanh ấy – không phải vì hoài cổ, mà vì cần một điểm tựa cảm xúc. Podcast kể chuyện Hà Nội trở thành kho lưu trữ cảm xúc mới - không cần đèn sân khấu, không cần hiệu ứng thị giác. Chỉ cần một chiếc micro, một tách trà và một giọng kể chân thành, thế là một Hà Nội thân thương hiện về.
Bên cạnh nội dung âm thanh, phần hình ảnh của một số kênh podcast cũng được đầu tư khá chỉn chu với ảnh bìa phong cách retro, đậm chất hoài niệm: Phông chữ đánh máy, nền vàng nhạt, xe đạp chở than, tách trà sứ cũ.
Giới nghiên cứu văn hóa gọi hiện tượng sản xuất nội dung về Hà Nội xưa của giới trẻ này là “truy xuất bản sắc qua truyền thông cá nhân”. Ở đó, người trẻ dùng podcast, ảnh phim, thư tay… để dựng lại căn tính Hà thành giữa thế giới số.
Nhà văn Hà Nội Trương Quý nói, “có thể không phải thông tin nào được các nhà sáng tạo nội dung đưa ra cũng chuẩn xác, song chúng lại là hơi thở cuộc sống đang diễn ra, phản ánh cả sự tưởng tượng được định hình từ sách vở, thơ ca, những gì đã in dấu trong các bạn từ trước khi làm các podcast đó”.
Thực tế, nghe các podcast sẽ thấy, giới trẻ không chỉ làm truyền thông hay kinh doanh về chủ đề này, mà phía sau đó còn thấy tình cảm của người trẻ dành cho Hà Nội, nhất là sự “đánh thức” một Hà Nội xưa cũ trong lòng đô thị, trong thế giới trẻ ồn ào hôm nay. Nếu không có tình cảm, các bạn sẽ không thể thực hiện được những chương trình bền bỉ đến vậy và chịu khó đào sâu, tìm tòi đến thế. Điều thú vị là các bạn trẻ kể chuyện Hà Nội cũ, Hà Nội truyền thống, nhưng với góc nhìn của người trẻ, vừa trân trọng quá khứ vừa mới mẻ, dễ nghe dễ cảm.
Nhà văn Nguyễn Trương Quý cũng cho rằng xu hướng các bạn trẻ thực hiện podcast về chủ đề Hà Nội, đặc biệt vẫn có nhiều từ khóa về Hà Nội cũ, cho thấy đây vẫn là mối bận tâm lớn về bản sắc đô thị này.
“Trong đó, góc hoài niệm được nối tiếp bằng những cách tiêu dùng văn hóa mới cho thấy các bạn đang tạo ra hệ thống thẩm mỹ riêng, pha trộn giữa nhu cầu thế hệ và sự kế thừa di sản quá khứ” - Nhà văn Nguyễn Trương Quý kết luận.
Trong thời gian trở lại đây, bên cạnh kênh podcast của các bạn trẻ, nhiều kênh podcast kể chuyện về Hà Nội của các báo, đài cũng ra đời, đáp ứng thị hiếu người muốn nghe về Hà Nội, đồng thời cho thấy nhu cầu nghe về Hà Nội không bao giờ ít đi. Có thể kể đến kênh podcast Chuyện Hà Nội của Đài PT-TH Hà Nội. Kênh podcast này được định vị là cầu nối đưa bạn đến gần hơn với Hà Nội - trái tim của cả nước. Chương trình mang đến những câu chuyện lịch sử, văn hóa, con người Hà Nội, được truyền tải qua giọng đọc truyền cảm và âm thanh sống động.
Ngày hôm nay, trong thời đại số, podcast với đặc trưng riêng như một người bạn tâm tình, rủ rỉ kể chuyện bên tai đã trở thành phương tiện hiệu quả quảng bá vẻ đẹp Hà Nội, lưu giữ ký ức của Hà Nội. Và nhờ đó chúng ta có một bảo tàng về Hà Nội đa dạng, đa chiều, đa thanh… luôn song hành cùng ta trong cuộc sống, giúp ta giữ lại vẻ đẹp Hà Nội từ những điều nhỏ bé nhất.
