Cần có quy định hỗ trợ cụ thể để ngư dân, những người lính thực thụ bám biển
(PNTĐ) - Góp ý dự án Nghị quyết của Quốc hội về cơ chế, chính sách đặc thù nâng cao hiệu quả hội nhập quốc tế, đại biểu Tạ Đình Thi (Đoàn Hà Nội) đánh giá cao cách thức lập pháp hiện nay khi chúng ta có ngay Nghị quyết của Quốc hội có tính quy phạm để thể chế hóa, cụ thể hóa ngay Nghị quyết của Đảng, đáp ứng giải quyết kịp thời những nhu cầu cấp bách.
Thành lập một Quỹ quốc gia hoặc cơ chế hỗ trợ doanh nghiệp nghiên cứu, làm chủ và chuyển giao các công nghệ nền tảng, chiến lược
Về hợp tác quốc tế trong các lĩnh vực công nghệ chiến lược, Dự thảo Nghị quyết đã có những bước tiến quan trọng, như cho phép áp dụng thí điểm tiêu chuẩn quốc tế (Điều 9), tạo điều kiện cho doanh nghiệp mở rộng hoạt động ra nước ngoài (Điều 11) và huy động chuyên gia, nhà khoa học (Điều 26), theo đại biểu Tạ Đình Thi đây là những cơ chế cần thiết để chúng ta bắt kịp xu thế toàn cầu.
Tuy nhiên, để thực sự tạo đột phá, đại biểu đề nghị cần làm rõ và nhấn mạnh hơn nữa trong dự thảo Nghị quyết về nhóm các công nghệ chiến lược cần ưu tiên thu hút hợp tác và phát triển.
Chẳng hạn như: Trí tuệ nhân tạo (AI), công nghệ bán dẫn, công nghệ sinh học, năng lượng sạch và công nghệ vũ trụ.
Cụ thể: Về thể chế, đại biểu nêu cần có các quy định ưu đãi, hỗ trợ đặc thù, vượt trội hơn so với mặt bằng chung, nhằm thu hút các tập đoàn công nghệ hàng đầu thế giới đến đầu tư, đặt trung tâm R&D tại Việt Nam. Điều này cần được thể hiện rõ trong các Điều 7, 9 và 11;
Về nguồn nhân lực, theo đại biểu cần có cơ chế đặc biệt, linh hoạt về thu nhập, điều kiện làm việc và phát triển sự nghiệp để thu hút, trọng dụng nhân tài là chuyên gia, nhà khoa học Việt Nam và quốc tế trong các lĩnh vực then chốt này, phát huy tinh thần của Điều 26;
Về tài chính, đại biểu kiến nghị cần xem xét thành lập một Quỹ quốc gia hoặc cơ chế tài chính đặc thù để hỗ trợ doanh nghiệp Việt Nam nghiên cứu, làm chủ và chuyển giao các công nghệ nền tảng, chiến lược.
Về tăng cường hợp tác và bảo vệ lợi ích trong các vấn đề về biển đảo, đại biểu Tạ Đình Thi đánh giá cao dự thảo Nghị quyết đã đề cập đến công tác đối ngoại biên giới (Điều 17) và cơ chế cử lực lượng tham gia hoạt động ở nước ngoài (Điều 6).
“Đây là cơ sở pháp lý quan trọng. Tuy nhiên, trong bối cảnh tình hình Biển Đông còn nhiều diễn biến phức tạp, chúng ta cần một cách tiếp cận toàn diện và chủ động hơn”- đại biểu nhấn mạnh và cho rằng cần có chính sách khuyến khích và tạo điều kiện cho các nhà khoa học, viện nghiên cứu của Việt Nam hợp tác chặt chẽ với các đối tác quốc tế uy tín trong các lĩnh vực như: nghiên cứu hải dương học, dự báo ngư trường, ứng phó với biến đổi khí hậu và nước biển dâng, nghiên cứu đa dạng sinh học biển, điều tra cơ bản...
"Hợp tác khoa học không chỉ mang lại lợi ích kinh tế mà còn khẳng định và bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của Việt Nam trên Biển Đông một cách hòa bình, văn minh"- đại biểu nói.
Về tăng cường hợp tác quốc tế về an ninh biển, đại biểu Tạ Đình Thi cho rằng, cần cụ thể hóa cơ chế phối hợp giữa các lực lượng (theo tinh thần Điều 6) trong các hoạt động như: cứu hộ, cứu nạn trên biển; phòng chống thiên tai; chống ô nhiễm môi trường biển; đấu tranh phòng chống tội phạm xuyên quốc gia trên biển.
“Điều này vừa nâng cao năng lực thực tế, vừa xây dựng lòng tin chiến lược với các quốc gia trong và ngoài khu vực”- đại biểu nói.
Về hoàn thiện chính sách với ngư dân, đại biểu Tạ Đình Thi nhấn mạnh: Cần có quy định hỗ trợ cụ thể để ngư dân - những người lính thực thụ bám biển - được trang bị kiến thức pháp luật quốc tế, kỹ năng giao tiếp, ngoại ngữ và các phương tiện thông tin liên lạc hiện đại. Họ chính là những cán bộ đối ngoại nhân dân quan trọng trên mặt trận biển đảo”.
Cơ chế khuyến khích mạnh mẽ và ghi nhận xứng đáng
Về chiến lược đưa người Việt Nam vào ứng cử và làm việc tại các tổ chức quốc tế, theo đại biểu,một trong những giải pháp căn cơ và mang tính chiến lược dài hạn nhất để nâng cao hiệu quả hội nhập, đồng thời trực tiếp phục vụ cho hai mục tiêu về công nghệ và biển đảo mà tôi vừa đề cập, chính là chủ động và tích cực đưa người Việt Nam có năng lực vào làm việc tại các tổ chức quốc tế.
Dự thảo Nghị quyết đã đề cập đến vấn đề này tại Điều 21 (đào tạo) và Điều 27 (chế độ cho cán bộ biệt phái). Đây là một bước tiến rất đáng ghi nhận.
Tuy nhiên, để biến điều này thành một chiến lược quốc gia bài bản, thay vì chỉ dừng lại ở các chính sách rời rạc, đại biểu Tạ Đình Thi kiến nghị: Chính phủ cần xây dựng một "Lộ trình Quốc gia về nhân sự Việt Nam tại các tổ chức quốc tế", với danh sách ưu tiên các tổ chức và vị trí then chốt.
Đại biểu nêu, các tổ chức về biển và đại dương (như Ủy ban Hải dương học Liên chính phủ IOC, Cơ quan Quản lý Đáy biển Quốc tế ISA), các tổ chức về khoa học-công nghệ (như ITU, WIPO, các cơ quan của UNESCO), các tổ chức về thương mại và luật pháp quốc tế (WTO, PCA) phải là những mục tiêu hàng đầu.
“Việc có mặt ở đây sẽ trực tiếp giúp chúng ta nắm bắt thông tin, dẫn dắt luật chơi và bảo vệ lợi ích quốc gia một cách chủ động”- đại biểu nhấn mạnh.
Đầu tư đào tạo "ứng viên tiềm năng" từ sớm, thay vì chờ đợi ứng cử khi có thông báo, chúng ta cần có chương trình "ươm mầm" từ sớm. Cần xác định những cá nhân xuất sắc, trẻ tuổi trong các lĩnh vực chiến lược (luật pháp quốc tế, khoa học biển, AI, kinh tế...) và đầu tư cho họ một lộ trình bài bản: bồi dưỡng ngoại ngữ, kỹ năng đàm phán, văn hóa ngoại giao đa phương, và quan trọng là tạo điều kiện cho họ tham gia các khóa thực tập, các vị trí công tác ngắn hạn tại các tổ chức quốc tế ngay từ khi còn trẻ. Điều này cần được quy định rõ như một nhiệm vụ trong Điều 21.
Cơ chế phối hợp liên ngành và hỗ trợ tài chính đặc thù,cần thành lập một "Ban Chỉ đạo/Lực lượng đặc nhiệm" với sự tham gia của Bộ Ngoại giao, Bộ Nội vụ, Bộ Tài chính và các Bộ, ngành liên quan để thống nhất chiến lược, xác định vị trí mục tiêu và hỗ trợ toàn diện cho ứng viên. Đặc biệt, cần có một cơ chế tài trợ cho các hoạt động vận động, vận động hành lang, một hoạt động không thể thiếu trong môi trường đa phương, mà ngân sách thông thường khó có thể đáp ứng một cách linh hoạt. Điều này sẽ làm rõ và cụ thể hóa tinh thần của Điều 27.
Cơ chế khuyến khích mạnh mẽ và ghi nhận xứng đáng, đại biểu Tạ Đình Thi cho rằng, cần có chính sách đãi ngộ đặc biệt, không chỉ về vật chất (như đã nêu tại Điều 27) mà còn về vị trí, cơ hội thăng tiến khi họ trở về nước. "Chúng ta phải coi những người này là những "sứ giả" đặc biệt, là nguồn lực quý giá để tư vấn, hoạch định chính sách đối ngoại và hội nhập của đất nước sau khi họ hoàn thành nhiệm kỳ quốc tế"- đại biểu nói.
Việc đưa được người của mình vào các vị trí quan trọng trong hệ thống quốc tế không chỉ là thành tích ngoại giao, mà đó chính là xây dựng "pháo đài" vững chắc nhất để bảo vệ lợi ích quốc gia trên mặt trận đa phương. "Nó trực tiếp hỗ trợ cho việc bảo vệ chủ quyền biển đảo và thúc đẩy hợp tác công nghệ. Một khi chúng ta có tiếng nói từ bên trong, mọi nỗ lực hội nhập của chúng ta sẽ trở nên chủ động và hiệu quả gấp bội"- đại biểu nhấn mạnh.
Đại biểu Tạ Đình Thi kiến nghị Ban soạn thảo xem xét bổ sung và làm rõ các nội dung này thành một mục hoặc điều khoản riêng biệt, có tính hệ thống và chiến lược cao trong dự thảo Nghị quyết.
