Góp ý dự án Luật Báo chí (sửa đổi):
Đại biểu Lê Nhật Thành: Bổ sung trách nhiệm của cơ quan báo chí trong việc bảo đảm quyền tác giả
(PNTĐ) - Góp ý vào dự thảo Luật Báo chí (sửa đổi), đại biểu Quốc hội Lê Nhật Thành đề nghị ban soạn thảo cân nhắc, chỉnh lý quy định tại Điều 39 dự thảo Luật theo hướng nghiên cứu bổ sung trách nhiệm của cơ quan báo chí trong việc bảo đảm quyền tác giả, quyền liên quan khi sử dụng AI để tạo ra tác phẩm báo chí. Đồng thời, quy định rõ nguyên tắc minh bạch và xác định trách nhiệm pháp lý.
Đề nghị nguyên quy định về cấp thẻ nhà báo cho người làm việc tại Tạp chí khoa học như Luật Báo chí hiện hành
Thảo luận tại tổ 1, Đoàn đại biểu Quốc hội thành phố Hà Nội, góp ý vào dự thảo Luật Báo chi (sửa đổi) đại biểu Lê Nhật Thành bày tỏ tán thành với sự cần thiết xây dựng Luật Báo chí (sửa đổi) và đánh giá cao chất lượng dự thảo Luật cùng báo cáo của cơ quan thẩm tra Để tiếp tục hoàn thiện thêm dự thảo Luật.
Về thu hồi giấy phép hoạt động báo chí (Điều 20) Khoản 1 Điều 20 quy định: “1. Cơ quan báo chí có giấy phép hoạt động báo chí nhưng không hoạt động thì giấy phép hết hiệu lực”, đại biểu Lê Nhật Thành cho rằng, để bảo đảm tính minh bạch, đề nghị nêu rõ cơ quan báo chí có giấy phép hoạt động báo chí nhưng không hoạt động trong thời gian bao lâu thì giấy phép hết hiệu lực.
Bên cạnh đó, để tiết kiệm thời gian, nguồn lực, giảm bớt các thủ tục hành chính không thật cần thiết, đại biểu Lê Nhật Thành đề nghị nghiên cứu bổ sung quy định mang tính nguyên tắc về trường hợp mặc dù cơ quan báo chí có giấy phép hoạt động báo chí nhưng không hoạt động do các nguyên nhân khách quan (cơ quan báo chí phải tạm dừng hoạt động trong thời gian ngắn do sắp xếp bộ máy…), do các nguyên nhân bất khả kháng (dịch bệnh…) thì thời gian tạm dừng không hoạt động đó không được coi là căn cứ để xác định giấy phép hoạt động báo chí hết hiệu lực.
Về cấp, đổi, thu hồi thẻ nhà báo (Điều 29) Dự thảo Luật quy định tại khoản 1 Điều 29 về các đối tượng được xét cấp thẻ nhà báo, trong đó không bao gồm những người làm việc tại cơ quan tạp chí khoa học (điểm e khoản 1 Điều 29), theo đại biểu, đây là quy định có sự thay đổi so với Luật Báo chí 2016 hiện hành. Quy định không cấp thẻ nhà báo cho những người làm việc tại tạp chí khoa học, đồng nghĩa với việc những người này không phải là nhà báo và không có quyền, nghĩa vụ của nhà báo (khoản 1 Điều 28 dự thảo Luật có quy định: “Nhà báo là người hoạt động báo chí được cấp thẻ nhà báo”).
Đại biểu Lê Nhật Thành cho rằng, quy định nêu trên của dự thảo Luật cần được xem xét thêm ở các khía cạnh.
Cụ thể, thực tiễn cho thấy các nhà báo làm việc tại tạp chí khoa học vẫn tham gia vào quá trình thu thập, xử lý, phân tích thông tin và có nhiệm vụ truyền tải tri thức đến công chúng.
Theo đại biểu, việc không được cấp thẻ nhà báo dễ tạo ra yếu tố bất bình đẳng giữa những người làm việc tại các tạp chí khoa học và các tạp chí thuộc các lĩnh vực khác (kinh tế, văn hóa, du lịch,...) và gây khó khăn cho những người làm việc tại tạp chí khoa học trong việc tiếp cận và khai thác thông tin.
Đại biểu lý giải, hiện nay, có nhiều tạp chí khoa học không chỉ công bố kết quả nghiên cứu khoa học mà còn thông tin về các hoạt động khoa học, công nghệ, phản biện các chính sách và kết nối tri thức khoa học, công nghệ với công chúng, doanh nghiệp và các nhà quản lý.
Dự thảo Luật quy định tại khoản 2 Điều 3: “Hoạt động báo chí là hoạt động sáng tạo tác phẩm báo chí, sản phẩm báo chí, sản phẩm thông tin có tính chất báo chí…”; khoản 16 Điều 3 quy định: “Tạp chí khoa học là sản phẩm báo chí xuất bản định kỳ để công bố kết quả nghiên cứu khoa học, thông tin về hoạt động khoa học chuyên ngành”. Đại biểu cho rằng, ngay tại nội dung của dự thảo Luật đã thể hiện Tạp chí khoa học là sản phẩm báo chí và do đó hoạt động của những người làm việc tại Tạp chí khoa học – sáng tạo nên nội dung của Tạp chí khoa học phải được xem là hoạt động báo chí.
Từ những lý do trên, đại biểu Lê Nhật Thành đề nghị cơ quan soạn thảo nghiên cứu, đánh giá thêm về phương án sửa đổi; cân nhắc việc tiếp tục giữ nguyên quy định về cấp thẻ nhà báo cho người làm việc tại Tạp chí khoa học như Luật Báo chí hiện hành.
Phải ghi rõ hoặc có cơ chế công khai nếu tác phẩm báo chí có sử dụng AI trong khâu tạo lập nội dung
Đại biểu Lê Nhật Thành nêu, về quyền tác giả trong lĩnh vực báo chí (Điều 39) Dự thảo Luật (Điều 39 về quyền tác giả trong lĩnh vực báo chí) quy định: Cơ quan báo chí phải thực hiện các quy định của pháp luật về quyền tác giả, quyền liên quan khi đăng, phát tác phẩm báo chí.
Theo đại biểu, nội dung của Điều 39 được kế thừa, giữ nguyên từ điều luật tương ứng của Luật Báo chí năm 2016 với lý do quy định này đã đảm bảo nguyên tắc phù hợp với thực tiễn thi hành luật trong thời gian qua; đồng bộ, thống nhất trong hệ thống pháp luật hiện hành (Phụ lục I, Tờ trình số 797/TTr-CP ngày 16/9/2025 của Chính phủ).
Về nội dung này, đại biểu Lê Nhật Thành cho rằng, quy định “cơ quan báo chí phải thực hiện theo pháp luật về quyền tác giả, quyền liên quan khi đăng, phát tác phẩm báo chí” mới dừng lại ở việc viện dẫn áp dụng quy định của Luật Sở hữu trí tuệ mà chưa tạo ra giá trị mới cho lĩnh vực báo chí.
"Việc quy định như dự thảo Luật sẽ dẫn đến khoảng trống trong việc xác định trách nhiệm của cơ quan báo chí và phân định quyền tác giả, quyền liên quan đối với tác phẩm báo chí có sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI) (dùng AI để viết tin, chỉnh sửa ảnh, dựng video…)"- đại biểu Lê Nhật Thành nêu.
Do đó, đại biểu Lê Nhật Thành đề nghị ban soạn thảo cân nhắc, chỉnh lý quy định tại Điều 39 dự thảo Luật theo hướng nghiên cứu bổ sung trách nhiệm của cơ quan báo chí trong việc bảo đảm quyền tác giả, quyền liên quan khi sử dụng AI để tạo ra tác phẩm báo chí. Đồng thời, quy định rõ nguyên tắc minh bạch và xác định trách nhiệm pháp lý.
Đại biểu nêu cụ thể, về xác định trách nhiệm của cơ quan báo chí: Cơ quan báo chí chịu trách nhiệm về việc kiểm soát nguồn gốc, tính hợp pháp của tác phẩm báo chí, bao gồm cả tác phẩm do AI hỗ trợ tạo ra. Khi có vi phạm quyền tác giả do sử dụng AI (ví dụ dùng tác phẩm của người khác huấn luyện hoặc trích dẫn sai), cơ quan báo chí phải chịu trách nhiệm liên đới.
Về nguyên tắc minh bạch, đại biểu Lê Nhật Thành cho rằng, nếu tác phẩm báo chí có sử dụng AI trong khâu tạo lập nội dung, chỉnh sửa, biên tập, cơ quan báo chí/người có trách nhiệm phải ghi rõ hoặc có cơ chế công khai phù hợp.
