Đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng đối với hoạt động của hệ thống chính trị

Làm rõ, sâu sắc hơn những vấn đề lý luận và thực tiễn

Phát biểu đề dẫn, Chủ tịch Hội đồng lý luận Trung ương Nguyễn Xuân Thắng cho biết, để triển khai Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng, Ban Chấp hành Trung ương đã đưa vào Chương trình làm việc nhiệm kỳ khóa XIII nhiệm vụ xây dựng Đề án “Tổng kết 15 năm thực hiện Nghị quyết Trung ương 5 (khóa X) về tiếp tục đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng đối với hoạt động của hệ thống chính trị”, trình Hội nghị Trung ương 6 thảo luận, cho ý kiến. Đây là một đề án rất quan trọng, có ý nghĩa nhiều mặt đối với công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị nói riêng, sự nghiệp xây dựng, bảo vệ Tổ quốc nói chung. Thực hiện kế hoạch triển khai Đề án, các cấp ủy, tổ chức đảng, cơ quan, đơn vị trực thuộc Trung ương đã tiến hành tổng kết 15 năm thực hiện Nghị quyết Trung ương 5 khóa X; Ban Chỉ đạo xây dựng Đề án đã khảo sát tại 27 tỉnh ủy, thành ủy, ban cán sự đảng, đảng đoàn, ban xây dựng Đảng ở Trung ương.

Trên tinh thần làm việc dân chủ, coi trọng phát huy trí tuệ của toàn Đảng trong xây dựng, hoàn thiện dự thảo Đề án, Ban Chỉ đạo dự kiến tổ chức nhiều cuộc hội nghị, hội thảo, tọa đàm để lắng nghe, tiếp thu ý kiến của các cấp ủy, tổ chức đảng, các đồng chí lãnh đạo, chuyên gia, nhà khoa học. Theo Kế hoạch của Ban Chỉ đạo, hôm nay chúng ta tổ chức hội thảo khoa học quốc gia, với mục đích làm rõ, sâu sắc hơn những vấn đề lý luận và thực tiễn về đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng đối với hoạt động của hệ thống chính trị trong tình hình mới.

Quang cảnh Hội thảo

Bàn về đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng có nhiều nội dung phong phú, phạm vi rộng lớn, trong giới hạn phạm vi Hội thảo hôm nay, đề nghị các nhà khoa học, các nhà lãnh đạo, quản lý, tập trung đi sâu thảo luận, trao đổi, tiếp tục góp phần làm sáng tỏ một số nội dung quan trọng mà Ban Chỉ đạo Đề án rất cần và mong muốn được lắng nghe, tiếp thu:

Thứ nhất, những vấn đề lý luận về phương thức lãnh đạo của Đảng đối với hệ thống chính trị. Cương lĩnh, nghị quyết của Đảng đã xác định tương đối rõ các phương thức lãnh đạo của Đảng, đặc biệt là Cương lĩnh (Bổ sung, phát triển năm 2011) với việc làm rõ nội hàm 5 phương thức lãnh đạo của Đảng.

Tuy nhiên, trước sự chuyển biến rất nhanh của đời sống thực tiễn và sự phát triển của khoa học, lý luận trong những năm vừa qua, chúng ta cần bổ sung nhận thức lý luận mới nào về phương thức lãnh đạo nói chung, về từng phương thức nói riêng; nhất là phương thức lãnh đạo nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, phương thức lãnh đạo từng thiết chế trong hệ thống chính trị từ Trung ương đến cơ sở trong điều kiện dân chủ hóa, cải cách khu vực công, đa dạng hóa các tổ chức xã hội, biến đổi kinh tế - xã hội sâu sắc, hội nhập quốc tế sâu rộng; tính phù hợp giữa đổi mới phương thức lãnh đạo với mục tiêu, tầm nhìn của Đảng trong thời kỳ phát triển mới?

Thứ hai, đánh giá những ưu điểm, kết quả và hạn chế, vướng mắc, nút thắt, điểm nghẽn trong đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng đối với hệ thống chính trị; nguyên nhân và bài học kinh nghiệm. Từ thực tiễn công tác lãnh đạo, chỉ đạo, quán triệt, triển khai thực hiện Nghị quyết Trung ương 5 khóa X ở địa phương, cơ quan, đơn vị mình, các đồng chí đánh giá rõ thêm những ưu điểm, kết quả và những khó khăn, vướng mắc trong phương thức lãnh đạo của Đảng đối với hệ thống chính trị thông qua 7 nhóm nhiệm vụ, giải pháp đã được đề cập trong Nghị quyết.

Cụ thể là đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng đối với hoạt động của Quốc hội và Chủ tịch nước; đối với hoạt động của Chính phủ; Đối với hoạt động của các cơ quan tư pháp và Kiểm toán Nhà nước; đối với hoạt động của MTTQ và các đoàn thể chính trị - xã hội; đối với công tác cán bộ; đổi mới phong cách và lề lối làm việc với hoạt động của hệ thống chính trị ở địa phương. Đề nghị tập trung phân tích sâu những mô  hình mới, cách làm hay, phương thức hiệu quả, cái phổ biến và cái đặc thù, cũng như những khó khăn, vướng mắc và những vấn đề thực tiễn mới phát sinh. Qua đó, cần đúc kết đâu là kinh nghiệm, đâu là bài học, đâu là những giá trị bài học phổ biến mang tính quy luật...để bổ sung, phát triển đường lối, chủ trương trong quá trình thực hiện sắp tới?

Thứ ba, dự báo những nhân tố tác động, những yêu cầu mới đặt ra đối In với phương thức lãnh đạo của Đảng đến năm 2030, tầm nhìn đến 2045; đề xuất quan điểm, mục tiêu, nhiệm vụ, giải pháp nhằm tiếp tục đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng, góp phần nâng cao năng lực lãnh đạo, năng lực cầm quyền của Đảng trong tình hình mới …

8 nhóm nhiệm vụ và giải pháp chủ yếu để lãnh đạo, chỉ đạo công cuộc xây dựng, phát triển Thủ đô Hà Nội trong trung và dài hạn

Tại Hội thảo, đồng chí Đinh Tiến Dũng, Bí Thư Thành ủy Hà Nội nhấn mạnh, đổi mới phương thức lãnh đạo và nâng cao năng lực cầm quyền của Đảng luôn giữ vai trò đặc biệt quan trọng trong suốt lịch sử lãnh đạo cách mạng của Đảng Cộng sản Việt Nam; là công việc hệ trọng, là yêu cầu tất yếu, khách quan, có tính quy luật, là nhiệm vụ trọng tâm, thường xuyên của công tác xây dựng Đảng, bảo đảm cho Đảng phát triển trong sạch, vững mạnh và hoàn thành tốt sứ mệnh lịch sử của giai cấp và của dân tộc. Chính vì vậy, trong Cương lĩnh chính trị, Điều lệ Đảng, các Nghị quyết của Đảng đều quy định cụ thể về phương thức lãnh đạo, cầm quyền của Đảng.

Việc Trung ương tổ chức Hội thảo khoa học cấp quốc gia ở cả 3 Miền Bắc - Trung - Nam là nhằm phát huy trí tuệ tập thể của các cấp, các ngành, các địa phương trong toàn hệ thống chính trị, huy động sự tham gia tâm huyết, trách nhiệm, trí tuệ của các chuyên gia, nhà khoa học, đã một lần nữa khẳng định tầm quan trọng, cách làm khoa học, kỹ lưỡng, bài bản của Đảng ta về công tác đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng đối với hoạt động của toàn bộ hệ thống chính trị.

Đối với Đảng bộ Thành phố Hà Nội, với truyền thống 92 năm xây dựng và phát triển, Đảng bộ Hà Nội đã phát huy truyền thống đoàn kết, thống nhất, bản lĩnh, trí tuệ, tinh thần trách nhiệm cao trước Đảng, trước nhân dân, luôn ý thức sâu sắc về trách nhiệm, vị trí, vai trò của Đảng bộ Thủ đô - Đảng bộ lớn nhất cả nước, với hơn 46,6 vạn đảng viên, chiếm khoảng 9% đảng viên của cả nước, sinh hoạt tại 17.379 chi bộ thuộc 2.308 tổ chức cơ sở đảng.

Đảng bộ Hà Nội luôn nhận thức sâu sắc, gương mẫu quán triệt, triển khai nghiêm túc, sáng tạo, hiệu quả, đưa Nghị quyết Trung ương 5 khóa 10 đi vào cuộc sống thực tiễn tại Thủ đô. Qua tổng kết, Đảng bộ Hà Nội đã khẳng định việc đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng đối với hoạt động của hệ thống chính trị đã đạt được nhiều kết quả, thành tựu nổi bật, mang lại hiệu quả to lớn, góp phần quan trọng, có tính quyết định đối với những kết quả, thành tựu phát triển của Thủ đô trong các giai đoạn vừa qua.

Đặc biệt, mới đây Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 15-NQ/TW ngày 05/5/2022 “về phương hướng, nhiệm vụ phát triển Thủ đô Hà Nội đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045”, cùng với Nghị quyết số 11-NQ/TW ngày 10/02/2022 “về phương hướng phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh ở vùng trung du miền núi Bắc Bộ đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045”.

Đây là cơ sở chính trị, là chủ trương, định hướng có ý nghĩa đặc biệt quan trọng để Thủ đô Hà Nội cùng các tỉnh, thành phố phía Bắc phát triển nhanh, bền vững và toàn diện, với mục tiêu, định hướng, tầm nhìn trung và dài hạn. Trong đó, Bộ Chính trị đã đề ra 4 quan điểm, 2 nhóm mục tiêu lớn đối với từng giai đoạn, 8 nhóm nhiệm vụ và giải pháp chủ yếu để lãnh đạo, chỉ đạo công cuộc xây dựng, phát triển Thủ đô Hà Nội trong trung và dài hạn.

Đó là, phát triển Thủ đô Hà Nội phải thực sự xứng đáng là trung tâm đầu não chính trị - hành chính quốc gia, trái tim của cả nước; trung tâm lớn về kinh tế, văn hóa, giáo dục và đào tạo, khoa học và công nghệ và hội nhập quốc tế; xây dựng Thủ đô Hà Nội trở thành đô thị thông minh, hiện đại, xanh, sạch, đẹp, an ninh, an toàn; phát triển nhanh, bền vững, có sức lan tỏa để thúc đẩy vùng đồng bằng Sông Hồng, vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ và cả nước cùng phát triển. Phát triển Thủ đô Hà Nội "Văn hiến - Văn minh - Hiện đại" là nhiệm vụ chính trị quan trọng đặc biệt trong chiến lược xây dựng và bảo vệ Tổ quốc với tinh thần "Cả nước vì Hà Nội, Hà Nội vì cả nước".

Xây dựng Đảng bộ và hệ thống chính trị của Thủ đô Hà Nội thực sự gương mẫu, đoàn kết, trong sạch, vững mạnh toàn diện, tiêu biểu; xây dựng đội ngũ cán bộ Hà Nội có trình độ cao, có phẩm chất đạo đức trong sáng, năng động, sáng tạo, dám nghĩ, dám làm, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ; xây dựng người Hà Nội hào hoa, thanh lịch, nghĩa tình, văn minh, tiêu biểu cho văn hóa, lương tri và phẩm giá con người Việt Nam.

Đảng bộ Thành phố Hà Nội thể hiện quyết tâm chính trị cao trong đổi mới phương thức lãnh đạo và nâng cao năng lực cầm quyền của Đảng, phấn đấu hoàn thành toàn diện các mục tiêu, chỉ tiêu, nhiệm vụ theo đúng tinh thần Nghị quyết Trung ương đã nêu, sớm đưa Nghị quyết thực sự đi vào cuộc sống, tạo bước phát triển toàn diện, bứt phá của Thủ đô Hà Nội.

Trước mắt, Hà Nội sẽ cùng với các tỉnh, thành phố phấn đấu hoàn thành Dự án đường Vành đai 4 vùng Thủ đô trước năm 2027 theo chủ trương đầu tư đã được Bộ Chính trị và Quốc hội thông qua; tập trung chỉ đạo hoàn thiện các quy hoạch Thủ đô Hà Nội; phấn đấu đến năm 2025 có từ 3 đến 5 Huyện phát triển thành Quận; sửa đổi Luật Thủ đô năm 2012 và tổ chức thí điểm mô hình chính quyền đô thị. Tiếp tục khắc phục triệt để các tồn tại, hạn chế Thủ đô đang gặp phải.

Tiếp tục bám sát và tranh thủ sự lãnh đạo, chỉ đạo của Trung ương và tình hình thực tiễn của Thủ đô, tập trung đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng đối với hoạt động của hệ thống chính trị, tăng cường xây dựng Đảng bộ và hệ thống chính trị của Thủ đô thực sự gương mẫu, đoàn kết, trong sạch, vững mạnh toàn diện, tiêu biểu; phát triển Thủ đô trở thành trung tâm, động lực thúc đẩy phát triển vùng đồng bằng Sông Hồng, vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ và cả nước, thể hiện rõ nét trách nhiệm: “Hà Nội vì cả nước, cùng cả nước”, xứng đáng với kỳ vọng và niềm tin yêu của Đảng, Nhà nước và nhân dân cả nước dành cho Thủ đô Hà Nội…

Thay mặt Thành ủy Hà Nội, đồng chí Nguyễn Thị Tuyến, Phó Bí thư Thường trực Thành ủy Hà Nội tham luận với nội dung: “Những thành tựu, hạn chế và bài học kinh nghiệm trong đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng qua 15 năm thực hiện Nghị quyết Trung ương 5 (khóa X) từ thực tiễn của Đảng bộ Thành phố Hà Nội”.

Từ thực tiễn 15 năm thực hiện Nghị quyết Trung ương 5 (khóa X), Đảng bộ thành phố Hà Nội rút ra 04 bài học kinh nghiệm chủ yếu sau:

Một là, bám sát sự chỉ đạo của Trung ương, trên cơ sở quán triệt sâu sắc vị thế, vai trò của Thủ đô; đánh giá, nghiên cứu kỹ lưỡng tình hình thực tiễn và vận dụng sáng tạo các vấn đề lý luận để cụ thể hóa, xây dựng thành các chương trình, đề án, kế hoạch công tác; coi trọng công tác sơ kết, tổng kết, rút kinh nghiệm.

Hai là, đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng đối với hệ thống chính trị phải trên cơ sở nhận thức đầy đủ mối quan hệ giữa Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý, nhân dân làm chủ; trong việc thực hiện quyền lực của nhân dân để phân định rõ chức năng, nhiệm vụ, tránh chồng chéo, tránh khuynh hướng cấp ủy buông lỏng lãnh đạo hoặc bao biện, làm thay. Chú trọng đổi mới phương thức lãnh đạo của cấp ủy đối với chính quyền cùng cấp, coi đây là khâu quan trọng.

Ba là, tăng cường khối đại đoàn kết toàn dân, mở rộng dân chủ, phát huy sức mạnh tổng hợp của cả hệ thống chính trị và sự đồng thuận của xã hội. Tăng cường kỷ cương, kỷ luật trong Đảng. Phát huy vai trò giám sát, phản biện xã hội của MTTQ, các đoàn thể. Thực hiện tốt nguyên tắc: “Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý, nhân dân làm chủ”, “Dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân hưởng thụ”. 

Bốn là, quán triệt sâu sắc vai trò, tầm quan trọng của công tác xây dựng Đảng và hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh là nhiệm vụ then chốt, là nhân tố hàng đầu quyết định thực hiện thắng lợi nhiệm vụ chính trị, gắn với đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh. Tăng cường cải cách hành chính; nắm bắt tình sâu sát tình hình cơ sở, tư tưởng nội bộ cán bộ, đảng viên và nhân dân để kịp thời giải quyết.

Trên cơ sở 8 nhóm giải pháp Đề án của Ban Chỉ đạo đề ra, Thành ủy Hà Nội xin kiến nghị một số nội dung như: Đề xuất Trung ương nghiên cứu, ban hành Nghị quyết mới về đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng đối với hoạt động của hệ thống chính trị giai đoạn hiện nay. Chú trọng thể chế hóa nội dung, nguyên tắc trong phương thức cầm quyền của Đảng trong giai đoạn hiện nay.

Đề nghị Trung ương nghiên cứu thể chế hóa, cụ thể hóa phương thức lãnh đạo của Đảng đối với hệ thống chính trị thành các quy định, quy chế, như: Quy định thực hiện nguyên tắc tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách trong lãnh đạo thực hiện nhiệm vụ chính trị. Quy định quyền hạn, trách nhiệm của người đứng đầu và mối quan hệ giữa tập thể cấp ủy, tổ chức đảng với người đứng đầu. Quy định về cơ chế “Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý, nhân dân làm chủ”.

Quy định về chức năng, nhiệm vụ, tổ chức bộ máy của đảng bộ cấp trên cơ sở trong doanh nghiệp ngoài khu vực nhà nước và đảng bộ cơ sở khối doanh nghiệp trực thuộc các quận, huyện, thị ủy. Ban hành Quy chế mẫu hoạt động của cấp ủy cấp trên cơ sở và cấp cơ sở ở những nơi Bí thư cấp ủy đồng thời là Chủ tịch UBND.

Đề nghị Trung ương, Chính phủ chỉ đạo xây dựng chiến lược Quốc gia về thu hút, trọng dụng nhân tài; hướng dẫn cụ thể Kết luận số 14-KL/TW của Bộ Chính trị về chủ trương khuyến khích và bảo vệ cán bộ năng động, sáng tạo vì lợi ích chung.

Ban Tổ chức Trung ương phối hợp Bộ Nội vụ quan tâm giải quyết đề xuất bố trí cán bộ, công chức đảng, đoàn thể ở các phường khi thực hiện mô hình chính quyền đô thị đảm bảo đồng bộ, thống nhất với công chức hành chính ở các tỉnh, thành phố thực hiện thí điểm mô hình này. Cho phép Thủ đô có đặc thù về cơ cấu tổ chức bộ máy, biên chế theo hướng tăng thẩm quyền, tự chủ cho Thủ đô. Nghiên cứu bố trí chức danh cán bộ văn phòng đảng ủy ở cấp xã, phường, thị trấn.

Nghiên cứu sửa Luật Ngân sách nhà nước phù hợp những nơi thực hiện thí điểm mô hình chính quyền đô thị theo hướng “phân cấp, ủy quyền, tăng tính chủ động về ngân sách cho địa phương khi không còn HĐND phường”...