Góp ý Dự thảo Luật Thương mại điện tử: Tạo cơ sở pháp lý vững chắc để đột phá nền kinh tế số
(PNTĐ) -Chiều 3/11, thảo luận tại tổ góp ý về Dự thảo Luật Thương mại điện tử, các đại biểu Quốc hội cho rằng, việc ban hành Luật này sẽ giải quyết các vấn đề cấp bách liên quan đến thương mại số và tạo cơ sở pháp lý vững chắc để đột phá nền kinh tế số, đồng thời bảo vệ quyền lợi chính đáng của người tiêu dùng.
Quy định rõ về cơ chế phối hợp, chia sẻ dữ liệu giữa các cơ quan quản lý
Góp ý dự thảo Luật Thương mại điện tử, đại biểu Nguyễn Thị Lan đánh giá cao nỗ lực của cơ quan soạn thảo trong việc chuẩn bị dự án Luật, thể hiện tinh thần đổi mới, toàn diện, phù hợp với xu hướng chuyển đổi số. Dự thảo đã bao quát được các hoạt động thương mại điện tử (TMĐT) mới như livestream bán hàng, mạng xã hội có hoạt động TMĐT, nền tảng tích hợp đa dịch vụ, thể hiện rõ vai trò quản lý của Nhà nước, đồng thời thúc đẩy phát triển TMĐT xanh, bền vững.
Đại biểu cho rằng vẫn còn thiếu cơ chế phối hợp liên ngành, nhất là giữa Bộ Công Thương với các cơ quan về thuế, tài chính, an ninh mạng và bảo vệ dữ liệu cá nhân. Đại biểu đề nghị bổ sung quy định rõ về cơ chế phối hợp, chia sẻ dữ liệu giữa các cơ quan quản lý để bảo đảm thực thi hiệu quả.
Về nội dung cụ thể, đại biểu góp ý Điều 38 (Phát triển nguồn nhân lực TMĐT) cần làm rõ trách nhiệm của Nhà nước và doanh nghiệp trong đào tạo nhân lực, đề xuất xây dựng “Khung kỹ năng TMĐT quốc gia” và tăng cường liên kết giữa cơ sở đào tạo và doanh nghiệp theo mô hình quốc tế như Singapore, Hàn Quốc, Trung Quốc.
Với Điều 39 (Chính sách hỗ trợ đặc thù phát triển TMĐT), đại biểu đề nghị bổ sung chính sách hỗ trợ cho sản phẩm địa phương, nông nghiệp, vùng sâu vùng xa, gắn TMĐT với logistics, truy xuất nguồn gốc, tiêu chuẩn xanh và bền vững - học hỏi mô hình Taobao Villages (Trung Quốc), Smart Farm to Table (Hàn Quốc), ThaiFarmersMarket (Thái Lan).
Đại biểu Nguyễn Thị Lan kiến nghị bổ sung quy định về bảo vệ người tiêu dùng và kiểm soát hàng giả tại Điều 15 và Điều 19, trong đó chủ sở hữu nền tảng phải xác thực danh tính người bán (eKYC), chịu trách nhiệm khi xảy ra vi phạm, đồng thời phải có cơ chế khiếu nại, hoàn tiền minh bạch.
“Luật cần bảo đảm tính khả thi, minh bạch, an toàn dữ liệu, đồng thời tạo môi trường TMĐT công bằng, bền vững và phù hợp thông lệ quốc tế”- đại biểu Nguyễn Thị Lan nhấn mạnh.
Đảo đảm tính thống nhất, khả thi và tương thích quốc tế
Đại biểu Đỗ Đức Hồng Hà (Đoàn Hà Nội) góp ý về Dự thảo Luật Thương mại điện tử (sửa đổi) nêu 3 vấn đề lớn cần được rà soát, chỉnh sửa để đảm bảo tính hợp hiến, thống nhất và khả thi và tương thích quốc tế.
Về trách nhiệm liên đới của sàn thương mại điện tử (Điều 15, khoản 6), theo đại biểu quy định hiện nay chưa phù hợp với nguyên tắc “miễn trừ trách nhiệm” (safe harbor) vốn được quốc tế công nhận. Việc buộc sàn phải chịu trách nhiệm liên đới ngay cả khi không có lỗi sẽ tạo gánh nặng pháp lý, tài chính, triệt tiêu động lực phát triển của doanh nghiệp, đặc biệt là các nền tảng nhỏ. Đại biểu đề nghị quy định lại theo hướng xác định rõ phạm vi trách nhiệm, chỉ xử lý khi sàn không thực hiện hoặc thực hiện không đúng nghĩa vụ kiểm duyệt, giám sát.
Về yêu cầu ngăn chặn livestream “thời gian thực” (Điều 20, khoản 3), đại biểu cho rằng đây là quy định thiếu khả thi, đòi hỏi công nghệ AI phức tạp, tốn kém, ảnh hưởng quyền tự do kinh doanh. Hơn nữa, việc ngăn chặn dựa trên các khái niệm định tính như “trái đạo đức xã hội, thuần phong mỹ tục” là mơ hồ, dễ dẫn tới lạm quyền. Đại biểu đề nghị chuyển sang cơ chế “hậu kiểm nhanh”, yêu cầu nền tảng xử lý vi phạm rõ ràng trong thời hạn nhất định (ví dụ 24 giờ).
Về yêu cầu hiện diện thương mại đối với nền tảng nước ngoài (Điều 26, khoản 1), đại biểu nhận định quy định bắt buộc “thành lập pháp nhân tại Việt Nam” là cứng rắn, dễ mâu thuẫn với các cam kết CPTPP, EVFTA, WTO và làm giảm tính cạnh tranh. Đại biểu đề xuất áp dụng linh hoạt theo hướng chỉ yêu cầu có đại diện pháp lý hoặc ký quỹ tại Việt Nam.
Giải pháp rất cần thiết để khắc phục khó khăn của ngành thuế
Để bảo đảm tính toàn diện và tính thống nhất trong hệ thống thuật ngữ, đại biểu Đào Chí Nghĩa (Đoàn Cần Thơ) đề nghị tiếp tục nghiên cứu, làm rõ các thuật ngữ quan trọng trong dự thảo Luật như: "nền tảng số lớn", "chứng từ điện tử trong giao dịch thương mại"... để tránh xung đột hoặc hiểu không nhất quán với Luật Giao dịch điện tử năm 2023, Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng năm 2023.
Đi vào nội dung cụ thể, hoạt động livestream hiện đang phát triển rất mạnh mẽ, nhưng kéo theo nhiều rủi ro về thông tin gian dối. Do đó, đại biểu đề nghị bổ sung quy định một khoản mới vào Điều 22 về trách nhiệm của người livestream bán hàng.
Người livestream bán hàng phải liên đới chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại do hành vi cung cấp thông tin gian dối hoặc gây nhầm lẫn quy định tại khoản 3 Điều 22. Việc xác định mức bồi thường sẽ thực hiện theo pháp luật dân sự. Quy định như vậy sẽ tăng cường trách nhiệm, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng khi người livestream thực hiện các hoạt động liên quan đến bán hàng trên mạng điện tử.
Đại biểu Đào Chí Nghĩa đề nghị các nền tảng thương mại điện tử phải có biện pháp "ngăn chặn livestream" đối với hàng hóa, dịch vụ cấm quảng cáo hoặc cần xác nhận trước, đặc biệt là các mặt hàng liên quan đến sức khỏe, dược phẩm.
Để quản lý và thúc đẩy phát triển thương mại điện tử, đại biểu đề nghị cần có giải pháp khắc phục những khó khăn về quản lý thuế xuyên biên giới.
Đại biểu đề nghị bổ sung một điểm mới vào khoản 3 Điều 35 về trách nhiệm của tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán, dịch vụ trung gian thanh toán và yêu cầu các tổ chức này phải cung cấp các dữ liệu chi tiết về các giao dịch thanh toán xuyên biên giới, bao gồm các thông tin định danh của người thụ hưởng nước ngoài theo yêu cầu của cơ quan quản lý thuế.
Đại biểu nhấn mạnh: Đây sẽ là những giải pháp rất cần thiết để khắc phục khó khăn của ngành thuế, giảm thất thu ngân sách và sẽ bảo đảm được sự cạnh tranh công bằng trong hoạt động thương mại điện tử.
Đồng quan điểm trên, đại biểu Nguyễn Văn Quân (Đoàn Cần Thơ) cho rằng, phải có chế tài quản lý rất cụ thể đối với các nền tảng trực tuyến xuyên biên giới, ví dụ về thuế, về ngăn chặn... Tuy nhiên, dẫn quy định tại Điều 26 dự thảo Luật có nêu việc "thành lập pháp nhân", theo đại biểu, "chưa rõ lắm" bởi vì có thể thành lập chi nhánh theo Luật Doanh nghiệp.
"Bây giờ các doanh nghiệp đa quốc gia, xuyên quốc gia mà mỗi quốc gia lại yêu cầu họ phải thành lập một pháp nhân là không phù hợp với thực tế và cũng không phù hợp với Luật Doanh nghiệp hiện hành. Do đó, cần xem lại nội dung này, tôi cho rằng như dự thảo Luật là bó buộc quá".
Bên cạnh đó, đại biểu đề nghị cân nhắc bổ sung một điều khoản có thể là rút giấy phép, giấy chứng nhận trong trường hợp vi phạm tại Điều 46 của dự thảo Luật.
