“Tri thức” và “giá trị con người “ vào đề thi Ngữ văn lớp 10 THPT Hà Nội

Đề thi Ngữ văn tuyển sinh vào lớp 10 THPT được đánh giá là vừa sức học của học sinh.

Theo thầy giáo Bùi Quang Huy, giáo viên Ngữ văn trường THCS Nguyễn Du, quận Hoàn Kiếm, nhìn chung, đề thi như vậy là phù hợp, nhất là trong bối cảnh học sinh lớp 9 vừa trải qua một năm học đầy biến động do dịch Covid-19. Nội dung đề thi đều nằm trong chương trình SGK mà các em đã được học.

Thí sinh Nguyễn Thu Thủy, dự thi vào trường THPT Nhân Chính cũng cho biết: Về cơ bản, em làm được bài. Đề thi vừa sức học, câu hỏi 1 rơi vào một tác phẩm trọng tâm, đã được các thầy cô giáo ở trường dạy và ôn luyện rất kỹ. Nhiều khả năng, em có thể được từ 7-8 điểm.

Rất nhiều thí sinh cũng cho biết khá thích thú với phần câu hỏi ở phần II, yêu cầu học sinh nêu ý kiến “Phải chăng tri thức làm nên giá trị con người”. Em Thu Hương, dự thi vào trường THPT Việt Đức, quận Hoàn Kiếm cho biết: Trước khi dự thi, em nghĩ đề thi sẽ yêu cầu chúng em trình bày suy nghĩ liên quan đến vấn đề thời sự là dịch Covid-19. Tuy nhiên, với câu hỏi này, em vẫn thấy rất hay và vẫn mang tính thời sự vì… trong bối cảnh dịch bệnh ảnh hưởng tới việc học, chúng em vẫn nên kiên trì vượt khó để học tập và học tốt vì tri thức làm nên ” giá trị con người” của chúng ta.

Dưới đây là gợi  ý đáp án môn Ngữ văn, do Tổ Ngữ văn, hệ thống giáo dục HOCMAI thực hiện:

Phần I

Câu 1: Bài thơ Đồng chí được sáng tác năm 1948. Tác phẩm này được in trong tập “Đầu súng trăng treo” của Chính Hữu.

Câu 2:

1. Về hình thức

- Đoạn văn đảm bảo dung lượng: 12 câu.

- Hình thức lập luận: tổng – phân – hợp.

- Đoạn văn không mắc lỗi diễn đạt, dùng từ, chính tả, ngữ pháp.

- Thực hiện đủ yêu cầu Tiếng Việt trong bài viết: có sử dụng phép lặp để liên kết và câu ghép (gạch chân, chú thích rõ từ ngữ dùng làm phép lặp và một câu ghép).

2. Về nội dung

a. Xác định vấn đề cần nghị luận

Cơ sở hình thành tình đồng chí của những người lính cách mạng trong 7 câu thơ đầu bài thơ Đồng chí.

b. Triển khai vấn đề

- Tình đồng chí bắt nguồn sâu xa từ tương đồng về cảnh ngộ xuất thân. Thành ngữ “nước mặn đồng chua” – vùng chiêm trũng ngập mặn và hình ảnh “đất cày lên sỏi đá” – vùng trung du khô cằn - cho thấy họ đều là những người nông dân xuất thân từ những vùng quê lam lũ, nghèo khó.

- Tình đồng chí nảy sinh giữa những người lính chung lí tưởng, chung nhiệm vụ chiến đấu:

+ Trong hoàn cảnh đất nước có ngoại xâm, tình yêu quê hương thôi thúc họ cầm súng chiến đấu, chẳng hẹn mà cùng đứng chung một chiến hào.

+ Quá trình hình thành tình đồng chí diễn ra tự nhiên, những người lính từ “đôi người xa lạ” đến từ mọi vùng quê khác nhau gắn kết thành tình tri kỉ.

+ Các hình ảnh sóng đôi “súng”, “đầu” kết hợp với điệp ngữ “bên” gợi sự đồng hành, gắn kết trong nhiệm vụ, xóa đi khoảng cách vùng miền giữa những người lính.

- Tình đồng chí bền chặt trong sự chan hòa chia sẻ vui buồn, gian lao của cuộc kháng chiến chống Pháp:

+ “Chung chăn” trong “đêm rét” là chung khó khăn, khắc nghiệt của cuộc đời người lính, chung hơi ấm để vượt qua giá lạnh và gắn kết bên nhau.

+ Từ “đôi người xa lạ”, những người chiến sĩ trở thành “đôi tri kỉ”, cùng nếm trải, sẻ chia những vui buồn của cuộc đời người lính đến thấu hiểu nhau sâu sắc.

- Dòng thơ “Đồng chí!” là dòng thơ đặc biệt bởi chỉ có 2 tiếng và dấu chấm than nhưng lại là một trong những câu quan trọng bậc nhất, là linh hồn của cả bài thơ:

+ Lời thơ cất lên trong niềm xúc động lắng sâu, tựa như một nốt nhấn trong một bản nhạc tâm tình của người lính.

+ Tiếng gọi “đồng chí” vang lên như một khám phá, một nhận thức, một lời khẳng định giản dị, mộc mạc mà rất đỗi thiêng liêng, tự hào về tình đồng chí – tình cảm cách mạng mới mẻ trong cách mạng, tình bạn, tình đồng đội, tình người trong chiến tranh.

+ Câu thơ như một cái bản lề khép mở, gắn kết hai ý thơ: cơ sở của tình đồng chí (đoạn 1) và biểu hiện của tình đồng chí (đoạn 2).

- Nghệ thuật: Bằng cách sử dụng thể thơ tự do, kết cấu sóng đôi và mạch thơ vận động từ các hình ảnh riêng rẽ đến hòa hợp, thống nhất, Chính Hữu đã lí giải cơ sở của tình đồng chí  giản dị mà xúc động, thiêng liêng.

Câu 3: Hình ảnh “Đứng cạnh bên nhau chờ giặc tới” giúp người đọc cảm nhận được tình đồng chí, đồng đội sâu nặng của những người lính:

- Họ đoàn kết gắn bó, “kề vai sát cánh” trước trận chiến.

- Họ truyền trao hơi ấm, làm điểm tựa tinh thần cho nhau, giúp nhau vượt lên trên khó khăn, nguy hiểm.

- Họ bình tĩnh, tự tin, chủ động đón đánh địch.

HOÀNG LAN