Quản lý vỉa hè lòng đường Hà Nội: Sau cấm là cho “tạm thời”…
PNTĐ-Sau nhiều đợt ra quân chấn chỉnh, hàng loạt văn bản pháp quy về quản lý vỉa hè lòng đường nhưng thực trạng trông giữ xe tại HN vẫn không mấy sáng sủa.
Thực trạng bùng nhùng
Tháng 2/2012, UBND Thành phố Hà Nội ban hành văn bản 796/UBND-GT262 với danh sách 262 tuyến phố cấm tổ chức trông giữ phương tiện xe đạp, xe máy, ô tô trên vỉa hè, lòng đường. 2 tháng sau, danh sách cấm tăng lên 267 phố. Quyết tâm trả lại “lòng đường cho phương tiện, vỉa hè cho người đi bộ” thực sự là một chủ trương đúng và cần thiết của Thành phố.
Nhưng trên thực tế, trong suốt thời gian qua, nhiều vi phạm sử dụng trái phép lòng đường, vỉa hè vẫn ngang nhiên diễn ra. Lợi nhuận khổng lồ “một đồng vốn, bốn đồng lời” ngay trên vỉa hè, lòng đường khiến người dân giành giật nhau, thậm chí tuyến phố văn minh cũng bị “chia năm xẻ bảy”. Nhiều con phố hoàn toàn không nằm trong danh sách cấm, nhưng chưa – bao - giờ dành cho người đi bộ. Phố Đinh Lễ không cấm để xe, lúc nào cũng ngồn ngộn sách lấn hết lối đi. Vỉa hè Hàm Long bị bủa vây bởi bàn ghế, chai lọ… Phố Lương Văn Can, phố Hàng Cân “đánh bẫy” người đi đường bằng những sạp đồ chơi bày ra sát lòng đường. Phố Kim Ngưu rợp mắt với hàng dài chậu hoa cây cảnh nằm la liệt vỉa hè...
 |
| Cấm hay không cấm thì người dân vẫn vi phạm vì nhu cầu dừng đỗ xe là bức thiết. |
Nhiều bãi xe tự phát xuất hiện, mạnh ai người ấy “phá giá”, tập trung ở các tuyến phố khu vực trung tâm, nội thành với các điểm nóng như Nguyễn Xí, Đinh Lễ, Đinh Tiên Hoàng, Thợ Nhuộm, Nguyễn Đình Chiểu, Tô Hiến Thành… Ngay cả một số cơ quan Nhà nước cũng theo đó lách luật khiến UBND TP nhắc nhở bằng văn bản.
Tưởng “thuốc đắng giã tật”, nhưng cứ thêm quy định nào mới là chính quyền cơ sở và cơ quan chức năng vấp phải nhiều “tác dụng phụ”. Sở dĩ để xảy ra tình trạng trên, một phần nguyên nhân rất lớn bắt nguồn chính từ những sai phạm trong công tác quản lý, do hệ thống văn bản thiếu nhất quán. Ông Thạch Như Sỹ - Phó Chánh Thanh tra Bộ Giao thông vận tải cho biết: Qua đợt thanh tra sử dụng vỉa hè lòng đường trên diện rộng tại HN cho thấy, hiện tượng lấn chiếm vỉa hè, lòng đường còn rất nhiều; hệ thống văn bản hướng dẫn chưa xuyên suốt, nhất quán trong từng thời kỳ, manh mún ở từng việc, văn bản này chưa hết hiệu lực đã có văn bản khác “hỗ trợ”.
Cụ thể, trên cùng một tuyến đường, có thời điểm thì cho phép trông giữ xe, thời điểm sau thì cấm quyết liệt, sau đó ít lâu lại cho phép trông giữ… Cứ thay đổi liên tục như vậy làm cho thói quen sử dụng lòng đường hè phố không thành nếp và là cái khó, là áp lực mà chính quyền sở tại phải đối mặt. Đơn cử, 2 phố trung tâm là Bà Triệu và Hàng Bài (phường Tràng Tiền, quận Hoàn Kiếm) vốn không nằm trong danh mục cấm trong Quyết định 2064, nhưng đến văn bản số 796 lại có tên hai phố này. Tuyến phố Lê Thạch vốn nằm trong danh sách bị cấm nhưng đang được TP cấp phép khai thác trông giữ xe ô tô?!...
Không chỉ mâu thuẫn giữa các văn bản quyết định, phân cấp quản lý vỉa hè, lòng đường bị thay đổi “xoành xoạch”. Trước năm 2008, TP giao cho Sở GTVT cấp toàn bộ giấy phép sử dụng lòng đường, vỉa hè. Sau 2008, TP chuyển sang “khoán quản”, Sở quản lý lòng đường, còn Quận quản lý vỉa hè và cấp phép trên vỉa hè. Cuối 2011, TP lại giao về cho Sở GTVT quản lý tổng thể lòng đường, vỉa hè.
Vẫn theo ông Thạch Như Sỹ: “Trên một quận, tuyến này thì Sở quản lý đường, tuyến kia quận quản lý vỉa hè… rất chồng chéo. Một hè đường phố nhiều cơ quan quản lý, nhiều cơ quan được phép cấp phép”. Cách quản lý liên tục xáo trộn giữa Sở và chính quyền phường, quận… đã khiến vỉa hè trở thành “bầu sữa ngọt”, nhà nhà cùng hưởng.
Kết quả đợt thanh tra vừa qua do Bộ Giao thông vận tải tổ chức cho thấy, HN có tới 4.000 điểm kinh doanh buôn bán và hàng trăm điểm tự phát nhưng số vụ xử lý lại quá ít, chỉ vài ba trăm vụ. TP HCM cũng chỉ xử lý được 20 – 30 vụ/năm trong khi có tới hơn 2.000 điểm buôn bán kinh doanh (chỉ chiếm tỷ lệ 1%) – con số quá khiêm tốn so với tình trạng “lộn xộn” hiện nay.
 |
| Vỉa hè để bán hàng, người đi bộ xuống lòng đường |
Bước lùi “nhượng bộ”
Một cuộc tổng kiểm tra việc sử dụng vỉa hè lòng đường của Bộ GTVT đã được thực hiện trên quy mô lớn ở Hà Nội và Tp.HCM từ tháng 4 đến tháng 6/2012 cho thấy, quá nhiều cơ quan quản lý và quá nhiều văn bản chồng chéo vẫn không thể giải được nhu cầu gửi xe và trông giữ xe của người dân. Trước tình hình thực tế, Bộ GTVT đã xem xét, ban hành dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 11/2010/NĐ-CP của Chính phủ quy định về quản lý và bảo vệ kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ. Dự thảo đang được Bộ GTVT lấy ý kiến người dân, hứa hẹn sau nhiều ngày thắt chặt, vỉa hè lòng đường sẽ “dễ thở” hơn.
Trong dự thảo, hè phố, lòng đường chỉ được sử dụng tạm thời không vào mục đích giao thông trong trường hợp để tuyên truyền chủ trương, chính sách của Đảng và pháp luật của Nhà nước, với thời gian không quá 30 ngày. Người dân được sử dụng tạm thời một phần hè phố, lòng đường để tổ chức đám tang, đám cưới và điểm trông, giữ xe phục vụ đám tang, đám cưới với thời gian không quá 48 giờ, hoặc làm điểm trung chuyển vật liệu, phế thải xây dựng để phục vụ thi công công trình của hộ gia đình từ 22h ngày hôm trước đến 6h sáng hôm sau. Điều kiện được sử dụng tạm thời vỉa hè lòng đường là tuyến phố đó phải đảm bảo lối cho người đi bộ rộng tối thiểu 1,5m. Nếu muốn sử dụng một phần lòng đường phải đảm bảo lòng đường còn lại rộng tối thiểu bố trí đủ 2 làn xe cơ giới và 1 làn xe thô sơ cho một chiều đi...
Đây có thể nói là một giải pháp linh hoạt trong thời điểm này, giải tỏa nhu cầu trước mắt của người dân trong khi cơ sở hạ tầng đô thị không theo kịp tốc độ phát triển kinh tế. TS Nguyễn Xuân Thủy – Nguyên giám đốc NXB GTVT (Bộ GTVT) đã làm phép so sánh: Hà Nội sau ngày giải phóng chỉ có 25 vạn dân, lúc đó có khoảng 4-5 vạn xe đạp.
Đến nay, dân số tăng lên 7 triệu dân, với 4,5 triệu xe máy, 2 triệu xe đạp, 45 vạn ô tô; con số phương tiện gấp hàng trăm lần trước. Nhu cầu đi lại nhiều, bãi đỗ xe tăng không đáng kể. Dù có cho phép tất cả vỉa hè rộng trên 5m được trông giữ xe thì cũng không thể “gánh” được lượng xe lớn như hiện nay, chỉ đảm bảo được 10-15% nhu cầu người dân. Nhu cầu đỗ xe đang là vấn đề cấp thiết và nhức nhối trong giao thông đô thị. Dù cấm hay không cấm thì Hà Nội vẫn tồn tại từng ấy ô tô, xe máy, và số lượng phương tiện còn tiếp tục tăng, nhu cầu dừng đỗ xe là có thực. Vì thế, những vi phạm trông giữ xe trên vỉa hè, lòng đường là điều… không tránh khỏi.
PGS.TS Nguyễn Văn Thụ - nguyên Viện trưởng Viện Quy hoạch và Quản lý GTVT đồng tình: “Thiết lập trật tự vỉa hè, lòng đường là một chủ trương đúng, có thể làm được, nhưng rất khó khăn, phải nói là cực kỳ khó khăn và lâu dài. Biện pháp cho phép sử dụng “tạm” vỉa hè, lòng đường là “chiến lược” mềm dẻo, linh hoạt trong thời điểm hiện tại, theo kiểu “mềm nắn rắn buông”.
Nguyên tắc “vỉa hè cho người đi bộ, lòng đường cho các phương tiện xe cộ” là không bao giờ thay đổi, nhưng phải biết xử lý mềm mỏng để thực hiện ý định lâu dài. Cơ quan chức năng đang xử lý theo tình thế, vì cơ sở hạ tầng đô thị tại Hà Nội quá yếu. Người dân có nhu cầu đi lại, nhu cầu để xe thiết yếu giống nhu cầu ăn mặc hàng ngày. Cấm mãi vẫn “tòi ra” nhiều vi phạm do thói quen, trình độ dân trí thấp, do cơ sở hạ tầng không đầy đủ, không đáp ứng được nhu cầu người dân.
Mức sống hiện nay của dân ta không đồng đều, không ổn định, nhiều gia đình vẫn phải “bám” vỉa hè sinh sống. Gọi là cho phép nhưng không được sử dụng thả phanh, mạnh ai nấy dùng mà phải “dùng tạm” có trật tự, theo quy định đề ra, vỉa hè 5m thì dùng như thế nào, vỉa hè 3m thì xử lý ra sao... Trước mắt là mềm dẻo, nhưng về lâu về dài, chúng ta phải quan tâm phát triển cơ sở hạ tầng đô thị, có quy hoạch đúng đắn, đồng thời đào tạo, nâng cao trình độ dân trí để người dân không phải tận dụng vỉa hè, lòng đường để kiếm kế sinh nhai hay kinh doanh buôn bán.
| Dự thảo sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 11/2010/NĐ-CP là một “bước lùi nhượng bộ” mềm dẻo của Bộ GTVT. Nó góp phần lấp khoảng trống các quy định về sử dụng tạm đường phố trong thời gian qua khiến tình trạng lấn chiếm lòng đường, hè phố, hành lang an toàn giao thông diễn ra phổ biến. Tuy nhiên, một giải pháp phải đi cùng với việc quản lý chặt chẽ, thống nhất từ trên xuống. Điều quan trọng nhất là phải có chiến lược, chính sách quy hoạch, quan tâm phát triển hạ tầng cơ sở vật chất, cầu đường, hệ thống tín hiệu giao thông… |
Ngọc Lê
