Lan tỏa vẻ đẹp áo dài Trạch Xá như một cách tri ân nguồn cội
(PNTĐ) - Sinh ra và lớn lên trên mảnh đất Ứng Hòa giàu truyền thống, chị Nguyễn Thị Hậu, Ủy viên Ban Thường vụ Hội LHPN xã Ứng Hòa, cán bộ Ủy ban MTTQ xã, mang trong mình niềm tự hào sâu sắc về quê hương và những giá trị văn hóa lâu đời của làng nghề. Đến với Cuộc thi “Nữ đại sứ du lịch làng nghề Hà Nội” năm 2025, chị lựa chọn giới thiệu làng nghề may áo dài Trạch Xá – nơi được mệnh danh là “cái nôi của áo dài truyền thống Việt Nam” – như một cách tri ân nguồn cội và khát vọng lan tỏa vẻ đẹp văn hóa dân tộc.
Nằm yên bình tại xã Ứng Hòa, TP Hà Nội, làng nghề áo dài Trạch Xá đã có lịch sử hình thành và phát triển hơn 1.000 năm. Trải qua bao thăng trầm của thời gian, nơi đây vẫn bền bỉ gìn giữ nghề may áo dài thủ công với những giá trị tinh hoa đặc biệt: tà áo mềm mại, phom dáng chuẩn mực, đường kim mũi chỉ đều tăm tắp và sự tinh tế trong từng công đoạn. Không chỉ là sản phẩm may mặc, mỗi chiếc áo dài Trạch Xá còn chứa đựng hồn cốt văn hóa Việt, tôn vinh vẻ đẹp duyên dáng, kín đáo mà thanh lịch của người phụ nữ.
Điểm độc đáo của làng nghề Trạch Xá là nghề được truyền từ đời này sang đời khác, với sự tham gia khéo léo của cả nam và nữ. Đặc biệt, nhiều nghệ nhân may áo dài nổi tiếng của làng lại là những người đàn ông, những đôi bàn tay chai sạn nhưng đầy tinh tế, nâng niu từng thước vải, từng đường kim. Chính sự đồng hành của các thế hệ, không phân biệt giới, đã giúp nghề may áo dài Trạch Xá trường tồn suốt hơn một thiên niên kỷ.
Theo các bậc cao niên trong làng, nghề may áo dài Trạch Xá gắn liền với bà Nguyễn Thị Sen – Hoàng phi thứ tư của vua Đinh Tiên Hoàng. Sau khi vua băng hà năm 979, bà rời hoàng cung, trở về Trạch Xá truyền dạy nghề may cho dân làng. Đến thời Lý, những thợ may giỏi nhất của Trạch Xá được triệu vào kinh đô Thăng Long để may triều phục cho hoàng tộc, góp phần làm rạng danh nghề thủ công truyền thống của đất kinh kỳ. Từ đó, nghề may Trạch Xá không chỉ nuôi sống bao thế hệ người dân, mà còn in dấu trong dòng chảy lịch sử văn hóa dân tộc.
Trải qua hơn 1.000 năm, người Trạch Xá vẫn gìn giữ quy trình may áo dài thủ công với những công đoạn tỉ mỉ: chọn vải, đo, cắt, may, khâu, thêu và vào cổ áo hoàn thiện. Bí quyết quý giá nhất được truyền lại qua nhiều thế hệ chính là kỹ thuật khâu tay dọc – công đoạn mà máy móc hiện đại không thể thay thế. Khi người thợ Trạch Xá cầm kim, mũi khâu nhỏ đến mức người ngoài khó có thể nhìn thấy. Tà áo hoàn thiện đạt đến độ tinh xảo theo chuẩn mực truyền thống: “Trong dán hồ, ngoài phô trứng nhện” – bên trong phẳng phiu, bên ngoài là những mũi khâu nhỏ li ti, đều đặn và mềm mại.
Ngày nay, dù xã hội phát triển, thị hiếu thời trang thay đổi, người Trạch Xá vẫn kiên định giữ gìn tinh thần áo dài truyền thống, không chạy theo xu hướng pha tạp. Nhiều thế hệ nghệ nhân đã mang nghề đi khắp mọi miền đất nước, tạo nên dấu ấn riêng qua những thương hiệu mang chữ “Trạch” như: Mỹ Trạch, Đức Trạch, Vạn Trạch, An Trạch… Đồng thời, ngay tại quê hương, nhiều cửa hàng may áo dài được mở ra, giúp người dân có thể sống được bằng nghề, làm giàu trên chính mảnh đất của mình.
Một dấu mốc quan trọng, đầy tự hào đối với người dân Trạch Xá là tháng 12/2024, nghề may áo dài truyền thống của làng chính thức được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Sự ghi nhận này không chỉ khẳng định giá trị lịch sử – văn hóa của làng nghề, mà còn mở ra cơ hội để Trạch Xá phát triển du lịch làng nghề, thu hút du khách trong và ngoài nước đến tham quan, trải nghiệm, tìm hiểu quy trình may áo dài và đặt may những bộ trang phục mang đậm dấu ấn truyền thống.
Hằng năm, vào ngày 12 tháng Chạp, người dân Trạch Xá long trọng tổ chức Lễ giỗ Tổ nghề may Nguyễn Thị Sen để tri ân công đức tiền nhân. Đến mồng 4 Tết, lễ “khai kim, khai kéo” được tiến hành, gửi gắm mong ước về một năm mới hanh thông, nghề nghiệp hưng thịnh. Những nghi lễ ấy không chỉ là nét đẹp tín ngưỡng, mà còn là sợi dây bền chặt gắn kết cộng đồng, nuôi dưỡng niềm tự hào làng nghề trong mỗi người con Trạch Xá.
Với chị Nguyễn Thị Hậu, việc giới thiệu làng nghề áo dài Trạch Xá không đơn thuần là kể lại một câu chuyện xưa, mà còn là khát vọng lan tỏa những giá trị văn hóa tốt đẹp của quê hương Ứng Hòa đến với đông đảo bạn bè, du khách và cả bạn bè quốc tế. Là người phụ nữ gắn bó với công tác Hội, chị mong muốn góp phần nhỏ bé của mình để áo dài Việt Nam – biểu tượng của vẻ đẹp, sự dịu dàng và bản sắc dân tộc – tiếp tục được nâng niu, gìn giữ và tỏa sáng trong đời sống hôm nay.
Cuộc thi “Nữ đại sứ du lịch làng nghề” không chỉ là sân chơi ý nghĩa, mà còn là cơ hội để những người phụ nữ như chị Nguyễn Thị Hậu kể câu chuyện quê hương bằng chính tình yêu, niềm tự hào và trách nhiệm của mình. Từ Trạch Xá, những tà áo dài mềm mại vẫn đang âm thầm nối dài hành trình văn hóa, mang theo hồn Việt vươn xa trong dòng chảy hội nhập.
