“Hãy nói rằng con cần mẹ”: Cuốn cẩm nang đồng hành cùng người thân bị trầm cảm

Một cuốn sách cho người ở lại bên con

Không giáo điều, không ngôn ngữ học thuật khô khan, cuốn sách của PGS.TS Nguyễn Phương Hoa - chuyên gia tâm lý học được đào tạo tại Nga và Pháp - chạm đến trái tim độc giả nhờ giọng văn gần gũi, đậm tính chia sẻ và đặc biệt xuất phát từ trải nghiệm thực tế với tư cách một người mẹ có con từng đối mặt với trầm cảm.

Sau hai tựa sách “Có một cơn đau mang tên trầm cảm” và “Khi mây đen kéo tới”, PGS.TS Nguyễn Phương Hoa tiếp tục hành trình lan tỏa nhận thức đúng đắn và nhân văn về căn bệnh trầm cảm. Nhưng lần này, chị tiếp cận vấn đề từ một nền tảng học thuật vững vàng hơn, khi dành thời gian nghiên cứu chuyên sâu tại thư viện Đại học Cambridge (Anh) trong thời gian sinh sống ở London.

Sự khác biệt lớn nhất trong cuốn sách này chính là cách tác giả đưa ra những góc nhìn mới mẻ, lạc quan về người trầm cảm - dựa trên cơ sở khoa học từ hơn 500 tài liệu nghiên cứu quốc tế. Chị viết: “Tôi muốn hướng đến điều giản dị: làm sao để cha mẹ có thể ở lại bên con trong những ngày đen tối nhất”.

Cuốn sách phá vỡ nhiều ngộ nhận phổ biến về trầm cảm. Người bị trầm cảm không hề “bất lực” hay “mất động lực” hoàn toàn. Ngược lại, họ có thể sở hữu năng lực phân tích, tập trung và ghi nhớ vượt trội - điều thường bị lu mờ bởi những biểu hiện buồn bã, xa cách bên ngoài. “Thay vì ‘quản lý’, điều tốt nhất ta có thể làm là trao cho họ sự tự chủ - đi kèm với niềm tin và không gian an toàn để hồi phục”, tác giả nhấn mạnh.

Những thống kê khiến người đọc giật mình

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), trung bình cứ 20 người thì có một người mắc trầm cảm, tương đương 5% dân số toàn cầu - khoảng 300 triệu người, con số không ngừng tăng sau đại dịch Covid-19. Tại Việt Nam, tỷ lệ người được chẩn đoán trầm cảm dao động từ 3,1 - 6% dân số, cao nhất tại các thành phố lớn.

Tuy nhiên, tỷ lệ người bệnh tiếp cận điều trị tại Việt Nam còn rất thấp. Tình trạng thiếu kiến thức và định kiến xã hội khiến không chỉ người bệnh mà cả gia đình họ rơi vào vòng xoáy loay hoay, thiếu định hướng. Nhiều phụ huynh, người thân trở nên kiệt sức trong nỗ lực “kéo con ra khỏi bóng tối”, nhưng lại không biết bắt đầu từ đâu.

“Có những ngày cháu tôi vui vẻ, cả nhà ai cũng mừng và cố gắng kéo dài khoảnh khắc ấy. Vậy mà đột nhiên cháu lại u uất, không muốn nói chuyện, cáu gắt vô cớ. Cả nhà tôi ngơ ngác, tự trách mình đã làm gì sai khiến cháu buồn... Thực sự quá khó đoán!”, một bà ngoại chia sẻ trong nước mắt - một trong những đoạn trích đầy xúc động trong sách.

Theo nghiên cứu của Bệnh viện Bạch Mai (2017), mỗi năm Việt Nam có khoảng 40.000 ca tử vong liên quan đến trầm cảm - cao gấp 4 lần số ca tử vong do tai nạn giao thông.

Sách như chiếc gối tựa tinh thần

PGS.TS Phan Mai Hương (Viện Tâm lý học, Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam) nhận xét: “Điều khó khăn không chỉ nằm ở bản thân căn bệnh, mà còn ở sự thiếu hiểu biết, định kiến và cảm giác bất lực của những người thân yêu – đặc biệt là cha mẹ. Cuốn sách nhỏ này được viết ra để lấp đầy khoảng trống ấy - khoảng trống của thông tin, của thấu hiểu, và của niềm tin rằng: cha mẹ vẫn có thể làm được rất nhiều để giúp con, nếu được trang bị đúng cách”.

Th.S Mai Thị Việt Thắng (International Center for Cognitive Development) cũng khẳng định: “Cuốn sách dành cho những người đang sống chung với trầm cảm và người thân trong gia đình họ, những người làm nghiên cứu, làm trị liệu, hay đơn giản là người quan tâm đến sức khỏe tinh thần. Ở mỗi vị trí khác nhau, người đọc đều có thể tìm được sự giải thích, sự an ủi và thêm động lực”.

Nhà báo Trần Duy Phương gọi cuốn sách là “một chiếc gối tựa tinh thần” cho những người kiệt sức vì yêu thương: “Không áp đặt, không lý thuyết khô khan, tác giả dẫn dắt người thân đi từ nhận diện những biểu hiện khó nắm bắt, đến hiểu nguyên nhân, rồi học cách đồng hành, chữa lành”.