Trí tuệ nhân tạo, niềm hi vọng và tinh thần nhân loại

Walter Isaacson đã nhận xét: “Trong Kỷ nguyên AI sắp tới, vai trò của con người sẽ là gì? Trong những năm cuối đời, Henry Kissinger đã dồn tâm trí cho lĩnh vực nghiên cứu AI. Ông cùng với hai chuyên gia công nghệ Eric Schmidt và Craig Mundie đã viết cuốn sách này, đào sâu vào tìm hiểu một chủ đề cực kỳ quan trọng: cách thức để bảo vệ phẩm giá và các giá trị của loài người trong thời đại máy móc đang dần trở nên tự chủ.”

Trong cuốn sách này, ba tác giả cùng khám phá những tác động của AI lên 8 lĩnh vực hoạt động và tư duy khác nhau của con người, tương ứng với 8 chương, đó là: Khám phá, Bộ não, Thực tại, Chính trị, An ninh, Thịnh vượng,  Khoa học, Chiến lược; để cuối cùng đi đến đáp án mang tính triết học cho công cuộc tìm kiếm một chiến lược khả dĩ để cân bằng giữa lợi ích và rủi ro.

Để làm được điều đó, Kissinger đã phân tích triển vọng chung sống hòa bình và xa hơn nữa là sự cộng sinh, giữa con người và AI. Bằng cách mở ra khả năng hòa giải giữa hai “loài” - một bên là hữu cơ, một bên là nhân tạo - ông cũng chỉ ra một lựa chọn then chốt: tạo ra một thế giới nơi AI trở nên giống ta, hay một thế giới nơi ta trở nên giống AI.

Cuốn sách mở đầu bằng việc phác họa sự trỗi dậy mạnh mẽ của trí tuệ nhân tạo (AI), nhấn mạnh sự khác biệt căn bản giữa trí tuệ máy móc và trí tuệ con người. AI có khả năng xử lý dữ liệu khổng lồ và ra quyết định dựa trên các thuật toán phức tạp, từ đó đặt ra những thách thức đối với nền tảng tri thức, kinh nghiệm và năng lực nhận thức truyền thống của con người. Câu hỏi về ý nghĩa của sáng tạo, ý chí tự do và nhận thức trong một thế giới do AI chi phối trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết.

Từ góc nhìn chiến lược và ngoại giao, Henry Kissinger đặc biệt quan tâm đến hệ lụy địa chính trị của AI. Ông phân tích cách công nghệ này có thể làm thay đổi cán cân quyền lực toàn cầu, kích hoạt những hình thức cạnh tranh mới giữa các quốc gia, đồng thời làm lung lay các cấu trúc quốc tế hiện hữu. Cuốn sách cảnh báo nguy cơ về một cuộc chạy đua vũ trang AI, nơi các quốc gia đẩy mạnh phát triển mà thiếu sự hiểu biết đầy đủ về hậu quả dài hạn.

Một điểm nổi bật khác là phân tích về tác động của AI đối với bản chất con người. Các tác giả đặt vấn đề: việc ngày càng phụ thuộc vào AI trong ra quyết định và giải quyết vấn đề có thể làm xói mòn khả năng tư duy độc lập và phán đoán đạo đức. Đặc biệt, họ lo ngại về hiện tượng “hộp đen” – nơi con người không thể hiểu rõ cách AI đưa ra quyết định, dẫn đến sự suy giảm trách nhiệm và khả năng kiểm soát.

Cuốn sách cũng đi sâu vào những câu hỏi triết học như: AI có thể đạt đến ý thức hay không? Có nên tạo ra AI có tự nhận thức? Và điều gì xảy ra nếu ranh giới giữa trí tuệ nhân tạo và trí tuệ tự nhiên bị xóa nhòa? Những câu hỏi này không chỉ mang tính học thuật mà còn có ý nghĩa thực tiễn trong việc định hướng sự phát triển của AI.

Cuối cùng, tác phẩm khẳng định rằng dù AI mang lại nhiều cơ hội trong việc giải quyết các vấn đề phức tạp và thúc đẩy đổi mới, con người vẫn cần một cách tiếp cận thận trọng. Việc xây dựng các khuôn khổ đạo đức và pháp lý rõ ràng là điều thiết yếu để đảm bảo AI phục vụ lợi ích chung mà không đe dọa đến các giá trị nền tảng của nhân loại.