Đại biểu Quốc hội đề xuất bỏ quy định về cấp phiếu lý lịch tư pháp số 1
(PNTĐ) - Sáng 4/11, các đại biểu Quốc hội Đoàn Đại biểu Quốc hội thành phố Hà Nội thảo luận tại tổ về dự thảo Luật Lý lịch tư pháp (sửa đổi); dự án Luật Thi hành tạm giữ, tạm giam và cấm đi khỏi nơi cư trú.
Nếu bỏ phiếu giấy số 1, người dân không phải đi lại, chờ đợi
Góp ý về dự thảo Luật Lý lịch tư pháp (sửa đổi), đại biểu Quốc hội Nguyễn Phương Thủy đề xuất quy định về việc đề nghị và trả kết quả cấp phiếu lý lịch tư pháp bằng hình thức trực tuyến là mặc định.
Theo đại biểu, báo cáo công tác tư pháp năm 2024 của Bộ Tư pháp, mỗi năm trên hệ thống cấp trong một năm 1.280. 000 phiếu lý lịch tư pháp, tăng 10,6% so với cùng kỳ năm 2023. Trong đó, hơn 600.000 phiếu là phiếu số 1 (loại mà đa số người dân, sinh viên, người lao động thường phải xin để phục vụ công tác tuyển dụng, hành nghề hoặc đi du học). Trong khi thực tế, chỉ khoảng 5% dân số là có vấn đề liên quan đến lý lịch tư pháp.
Đại biểu nêu, nếu tính bình quân, mỗi hồ sơ cần ít nhất 2 lượt đi lại (nộp và nhận kết quả), nộp phí trung bình là 200.000 đồng/lượt, thì mỗi năm người dân chi khoảng 250 - 300 tỷ đồng chỉ cho việc xin cấp phiếu lý lịch tư pháp. Chưa kể chi phí đi lại, thời gian nghỉ làm và công sức chờ đợi.
Tiếp tục dẫn số liệu của Phòng Hồ sơ nghiệp vụ Công an TP Hà Nội, mỗi ngày cán bộ ở đây phải ký khoảng 5.000 phiếu lý lịch tư pháp bản giấy và từ 1.000 - 2.000 phiếu điện tử. Nhiều cán bộ phản ánh rằng hơn nửa thời gian làm việc trong ngày dành cho việc in, ký, đóng dấu, gửi kết quả và lưu trữ giấy tờ. Đại biểu cho rằng, khối lượng công việc này hoàn toàn có thể tự động hóa nếu thủ tục được số hóa toàn trình.
Đại biểu Nguyễn Phương Thuỷ cho rằng, hiện nay, người dân có thể đăng ký xe, nộp thuế, khai sinh, thậm chí là ký hợp đồng điện tử trên môi trường mạng. Vậy mà với phiếu lý lịch tư pháp - một loại giấy tờ có cấu trúc dữ liệu rất rõ ràng thì nhiều người dân vẫn phải nộp hồ sơ tận nơi, chờ xác nhận và trực tiếp đến nhận kết quả.
Hiện tại, khoản 2, điều 1 sửa đổi, bổ sung điều 45 của dự thảo Luật đang quy định, cá nhân có thể yêu cầu cấp phiếu lý lịch tư pháp theo 3 hình thức: trực tuyến qua Cổng dịch vụ công quốc gia hoặc ứng dụng điện tử quốc gia; qua dịch vụ bưu chính; trực tiếp tại cơ quan công an cấp tỉnh, cấp xã, không bị phân biệt bởi địa giới hành chính nơi cư trú như trước đây.
Đại biểu Phương Thủy đề nghị sửa đổi điều 45 của dự thảo Luật cần quy định rõ việc đề nghị và trả kết quả phiếu lý lịch tư pháp được thực hiện bằng hình thức điện tử là mặc định.
Chỉ trong các trường hợp đặc biệt như người nước ngoài, người Việt Nam chưa có mã định danh cá nhân hoặc đề nghị cấp phiếu lý lịch tư pháp theo trường hợp được ủy quyền mới thực hiện nộp và xử lý hồ sơ trực tiếp.
Tương tự, điều 41 cũng cần quy định rõ: phiếu lý lịch tư pháp được cấp dưới dạng bản điện tử; chỉ trong một số trường hợp đặc biệt thì mới thực hiện cấp bản giấy. Phiếu hoặc thông tin về lý lịch tư pháp thể hiện dưới hình thức điện tử có mã định danh và xác thực theo quy chuẩn kỹ thuật chung thì có giá trị pháp lý tương đương bản giấy.
Theo đại biểu, khi người dân có thể tự làm thủ tục hành chính trên điện thoại, máy tính của mình thì hệ thống hành chính sẽ được giảm tải rất nhiều, nhanh hơn và minh bạch hơn.
Về quy định cấp phiếu lý lịch tư pháp số 1, đại biểu Nguyễn Phương Thủy đề nghị xem xét bỏ quy định này mà thay bằng hiển thị và chia sẻ có kiểm soát thông tin án tích trong cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, trên ứng dụng VNeID.
Đại biểu cho rằng, phiếu số 1 chỉ thể hiện thông tin về án tích chưa được xóa, không gồm vi phạm hành chính hay án tích đã xóa. Vì vậy, việc tích hợp thông tin này không xâm phạm quyền riêng tư; ngược lại, giúp công dân chủ động kiểm tra và chia sẻ thông tin khi cần thiết.
Do đó, nếu bỏ phiếu giấy số 1, khối lượng công việc thủ công có thể giảm tới 30-50% (giảm hàng trăm nghìn giờ lao động mỗi năm); người dân không phải đi lại, chờ đợi.
Theo đại biểu, tổng chi phí xã hội tiết kiệm được hàng năm sẽ rất lớn và quan trọng hơn là người dân cảm nhận được ngay sự thay đổi chứ không chỉ nghe nói về cải cách hành chuyển đổi số.
Đại biểu Nguyễn Phương Thuỷ đề nghị quy định hiệu lực thi hành từ ngày 1/7/2026; bổ sung quy định giao Chính phủ xác định lộ trình chuyển đổi toàn bộ việc hiển thị và cung cấp thông tin về lý lịch tư pháp trên ứng dụng VNeID để tạo lợi cho người dân, giảm tải hành chính cho các cơ quan quản lý Nhà nước; thúc đẩy tiến trình chuyển đổi số, tạo ra một chính quyền số, công dân số, xã hội số như chủ trương của Đảng và Nhà nước đã thực hiện.
Bổ sung quy định Buồng tạm giữ Công an đặc khu
Góp ý về dự án Luật Thi hành tạm giữ, tạm giam và cấm đi khỏi nơi cư trú, đại biểu Lê Nhật Thành đề nghị nghiên cứu bổ sung buồng tạm giữ của Công an đặc khu và dự thảo Luật Thi hành tạm giữ, tạm giam và cấm đi khỏi nơi cư trú.
Đại biểu lý giải hai lý do: Thứ nhất, Luật Thi hành tạm giữ, tạm giam năm 2015 có quy định về Nhà tạm giữ Công an cấp huyện; tuy nhiên, sau khi thực hiện sắp xếp lại tổ chức, bộ máy (không tổ chức Công an cấp huyện) không còn tổ chức Nhà tạm giữ tại các huyện, đảo…(nay là đặc khu).
Bên cạnh đó, theo quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung các năm 2021, 2024 và 2025) thì Trưởng Công an đặc khu hoặc Phó trưởng Công an đặc khu là Điều tra viên trung cấp, Điều tra viên cao cấp được Thủ trưởng Cơ quan điều tra cấp tỉnh phân công tiến hành hoạt động khởi tố, điều tra vụ án về tội ít nghiêm trọng, tội nghiêm trọng trên địa bàn đặc khu và có thẩm quyền ra lệnh bắt người, tạm giữ như Phó Thủ trưởng Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an cấp tỉnh.
Tuy nhiên, Công an đặc khu nằm độc lập ngoài đảo, cách xa đất liền, phương tiện chính di chuyển ra đảo là tàu, thuyền, nên việc chuyển đối tượng bắt, tạm giữ từ đảo về các cơ sở giam giữ trong đất liền khó thực hiện được ngay, không đảm bảo về mặt thời gian, dễ dẫn đến vi phạm quy định tố tụng (thời hạn các lệnh, quyết định tạm giữ, tạm giam…), đặc biệt trong điều kiện biển động, bão….
Lý do thứ 2, đại biểu cho rằng, hiện nay, theo dự thảo Luật Thi hành tạm giữ, tạm giam và cấm đi khởi nơi cư trú có quy định về tổ chức các phân trại thuộc trại tạm giam thuộc Công an cấp tỉnh. Tuy nhiên, do chủ trương sắp lại tổ chức, bộ máy và quy mô của đặc khu không đủ điều kiện để tổ chức phân trại thuộc trại tạm giam ở các đặc khu.
Do đó, đại biểu Lê Nhật Thành đề nghị bổ sung quy định Buồng tạm giữ Công an đặc khu vào dự thảo Luật, tương tự như đối với Buồng tạm giữ của Đồn biên phòng, Cảnh sát biển để kịp thời tháo gỡ vướng mắc thực tiễn thi hành tạm giữ, tạm giam của Công an đặc khu nêu trên.
Ủy ban nhân dân cấp xã và Công an cấp xã là cơ quan thi hành lệnh cấm đi khỏi nơi cư trú
Góp ý vào dự án Luật Thi hành tạm giữ, tạm giam và cấm đi khỏi nơi cư trú đại biểu Nguyễn Hữu Chính cho rằng, về sự cần thiết phải sửa đổi luật lần này, hoàn toàn phù hợp với những biến động về chính sách và tổ chức bộ máy nhà nước, đặc biệt là sau đợt sắp xếp tổ chức lực lượng Công an nhân dân từ 3 cấp xuống còn 2 cấp.
Hiện nay, công an cấp huyện không còn tổ chức nhà tạm giữ như trước đây, nên nhiều quy định trong Luật cũ đã không còn phù hợp.
Theo đại biểu, về cơ quan thi hành tạm giữ, tạm giam và cấm đi khỏi nơi cư trú - Điều 9, hiện dự thảo đang ghi: "Ủy ban nhân dân phường, đặc khu là đơn vị ra một số nhiệm vụ thi hành biện pháp ngăn chặn cấm đi khỏi nơi cư trú".
Tuy nhiên, tại Điều 40 lại ghi: "Công an cấp xã, trưởng công an cấp xã là người được giao quản lý người bị áp dụng biện pháp này". Như vậy có sự không thống nhất.
Đại biểu đề nghị chỉnh sửa lại rõ ràng theo hướng: "Ủy ban nhân dân cấp xã và Công an cấp xã là cơ quan thi hành lệnh cấm đi khỏi nơi cư trú."
Về việc gửi lệnh cấm đi khỏi nơi cư trú - Điều 39, Dự thảo quy định: Người ra lệnh cấm phải gửi lệnh cho trưởng công an cấp xã nơi người bị cấm cư trú. Tuy nhiên, theo Điều 123 của Bộ luật Tố tụng hình sự, người ra lệnh phải thông báo cho Ủy ban nhân dân cấp xã. Đại biểu đề nghị quy định rõ một đầu mối cụ thể: hoặc là công an xã, hoặc ủy ban xã, để tránh chồng chéo.
Về hành vi nghiêm cấm - Điều 7, Điều luật hiện nay liệt kê rất nhiều hành vi cấm, nhưng vẫn thiếu một quy định chung để bao quát những hành vi phát sinh sau này. Đại biểu đề nghị bổ sung câu: “Và các hành vi nghiêm cấm khác theo quy định của pháp luật.”
Về nhiệm vụ của nhà tạm giữ – Điều 11, Dự thảo đang quy định “nhà tạm giữ có nhiệm vụ…”, theo đại biểu, cần sửa thành: “Đơn vị quản lý nhà tạm giữ có nhiệm vụ…” Để xác định rõ chủ thể thực hiện, tránh hiểu nhầm nhà tạm giữ là chủ thể pháp lý.
Về chế độ khám chữa bệnh đối với người bị tạm giam - Điều 31, hiện dự thảo quy định chỉ được đưa người bị tạm giam/tạm giữ đến cơ sở y tế công lập để điều trị.
Đại biểu cho rằng, không nên giới hạn như vậy, vì trong nhiều trường hợp, cơ sở y tế tư nhân mới đảm bảo kịp thời và gần nhất cho người bệnh. Đề nghị bổ sung: “Có thể đưa đến bất kỳ cơ sở khám chữa bệnh hợp pháp nào, đảm bảo kịp thời và an toàn.”
