Hà Nội phân cấp vệ sinh môi trường: Sạch từ cơ sở
(PNTĐ) - Từ ngày 1/12, thành phố Hà Nội chính thức chuyển giao toàn bộ công tác duy trì vệ sinh môi trường về cho 126 xã, phường. Đây là chủ trương lớn chưa từng có về quy mô, đánh dấu sự thay đổi căn bản trong phương thức tổ chức, quản lý và vận hành dịch vụ công ích. Việc phân cấp lần này không đơn thuần là “chia việc”, mà là phép thử về kỷ cương, trách nhiệm và hiệu quả quản trị tại từng địa bàn cơ sở.
Đảm bảo không gián đoạn dịch vụ
Theo Quyết định số 69/2025/QĐ-UBND của UBND thành phố Hà Nội, từ ngày 1/12/2025, chính quyền cơ sở chịu trách nhiệm toàn diện từ giám sát chất lượng, nghiệm thu khối lượng đến thanh toán kinh phí. Thực hiện chỉ đạo của thành phố, Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội đã bàn giao toàn bộ hồ sơ pháp lý, hồ sơ khối lượng, hồ sơ thanh toán và hồ sơ hạ tầng kỹ thuật cho các địa phương. Các đơn vị kỹ thuật cũng hoàn tất phân khai khối lượng duy trì vệ sinh môi trường đến từng địa bàn cụ thể.
Để bảo đảm không gián đoạn trong giai đoạn chuyển tiếp, thành phố tạm cấp hơn 211 tỷ đồng cho ngân sách các xã, phường nhằm duy trì vệ sinh môi trường trong tháng 12/2025, nhất là khi đây là thời điểm lượng rác sinh hoạt tăng cao.
Theo các chuyên gia, việc phân cấp lần này tạo ra bước chuyển mạnh về tư duy quản lý, khi rác thải trước đây được quản lý tập trung tại cấp quận, huyện thì nay được phân tán về từng xã, phường. Quyền hạn tăng lên đồng nghĩa trách nhiệm cũng nặng nề hơn.
Một yêu cầu xuyên suốt được thành phố đặt ra là: công tác vệ sinh môi trường tuyệt đối không được phép bị gián đoạn.
Trong quá trình bàn giao, phát sinh nhiều tình huống pháp lý phức tạp nhưng phải chấm dứt sớm để thống nhất mô hình. Trước các điểm nghẽn này, các sở, ngành đã hướng dẫn cụ thể phương án sửa đổi, gia hạn, thanh lý hợp đồng theo đúng quy định, bảo đảm liên tục dịch vụ và không tạo kẽ hở tiêu cực.
Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội Nguyễn Minh Tấn cho biết: Trước đây rác thải do quận, huyện quản lý tập trung thì nay từng xã, phường trở thành chủ đầu tư, chịu trách nhiệm toàn diện. Phân cấp nhằm siết chặt trách nhiệm về tận nơi phát sinh rác. Khối lượng duy trì vệ sinh môi trường giai đoạn 2026-2030 đã được hoàn thành và bàn giao, làm căn cứ để các địa phương tổ chức đấu thầu hoặc đặt hàng. Thành phố sẽ tăng cường hậu kiểm, xã phường để tồn rác hoặc để ô nhiễm kéo dài sẽ phải chịu trách nhiệm trước UBND thành phố.
Theo các chuyên gia, phân cấp vệ sinh môi trường không chỉ là thay đổi cấp quản lý mà là chuyển đổi mô hình quản trị môi trường. Chính quyền cơ sở hiểu rõ địa bàn nhất: rác phát sinh ở đâu, thời điểm nào nhiều, khu vực nào dễ ùn ứ. Khi được trao quyền, họ có điều kiện tổ chức thu gom linh hoạt và hiệu quả hơn.
Tuy nhiên, phân cấp nếu thiếu giám sát sẽ dễ phát sinh lợi ích nhóm trong đặt hàng, chỉ định thầu. Vì vậy, việc đi kèm cơ chế giám sát độc lập, minh bạch khối lượng, đơn giá và nghiệm thu là đặc biệt quan trọng.
Trong khu vực nội đô, thách thức lớn nhất là mật độ dân cư cao, lượng rác lớn và không gian tập kết hạn chế. Các phường phải tăng tần suất thu gom, siết trách nhiệm đơn vị vận chuyển và đẩy mạnh tuyên truyền để người dân đổ rác đúng giờ, đúng điểm.
Nhiều phường đã thành lập tổ tự quản vệ sinh môi trường tại từng khu dân cư, phân rõ trách nhiệm cho từng tổ dân phố và bí thư chi bộ.
Giám đốc Trung tâm Kỹ thuật nông nghiệp và môi trường Hà Nội Ngô Thái Nam cho biết: Những ngày đầu không tránh khỏi lúng túng, có nơi phát sinh rác tồn cục bộ trong thời gian ngắn, nhưng các địa phương đều chủ động xử lý ngay, không để kéo dài. Phân cấp buộc mỗi xã, phường tự trả lời câu hỏi: Có đủ năng lực và bản lĩnh làm chủ dịch vụ công ích hay không.
Hoàn thiện hạ tầng xử lý và phân loại rác tại nguồn
Khối lượng chất thải của Hà Nội đang tăng nhanh. Chất thải rắn sinh hoạt: hiện thu gom trung bình khoảng 7.600 tấn/ngày, tỷ lệ thu gom đạt 100% tại các quận cũ và 95-100% tại các huyện. Dự báo đến 2030 tăng lên khoảng 11.000 tấn/ngày. Chất thải xây dựng: khoảng 2.100 tấn/ngày, dự báo 2.800 tấn/ngày vào 2030. Chất thải y tế: 90 tấn/ngày (nguy hại 8,45 tấn/ngày), dự kiến 150 tấn/ngày vào 2030. Chất thải rắn công nghiệp: khoảng 870 tấn/ngày, dự báo 1.700 tấn/ngày vào 2030. Phân bùn bể phốt: 500–600 m³/ngày, dự báo 1.280 m³/ngày vào 2030. Bùn thoát nước: 134 tấn/ngày, dự kiến 265 tấn/ngày vào 2030.Tro xỉ sau đốt rác: chiếm 11–13% tổng lượng rác.
Về chất lượng không khí, quan trắc cho thấy tình trạng ô nhiễm kéo dài theo mùa và khu vực, xuất phát từ giao thông, xây dựng, sản xuất công nghiệp, đốt rơm rạ và các yếu tố khí hậu, thời tiết.
Thành phố đang đầu tư mạnh vào hệ thống tiếp nhận - xử lý: Nhà máy điện rác Sóc Sơn (vận hành từ 5/2024): công suất 5.000 tấn/ngày, phát 90 MW. Nhà máy điện rác Seraphin (vận hành từ 5/2025): công suất 2.250 tấn/ngày, phát 37 MW.
Nhờ đó, tỷ lệ chôn lấp rác sinh hoạt năm 2025 giảm xuống dưới 20%. Mục tiêu đến 2030 giảm còn dưới 10%.
Một số dự án lớn đang triển khai: Nhà máy xử lý rác Châu Can (1.000 tấn/ngày), Núi Thoong (2.000 tấn/ngày), dự án PPP xử lý rác và bùn (2.250 tấn rác và 150 tấn bùn/ngày), dự kiến vận hành 2029.
Với chất thải xây dựng, Hà Nội đang xây dựng mạng lưới bãi tập kết theo đề án giai đoạn đến 2030; đầu tư các bãi Tiến Thắng, Dục Tú, X16B (Hồng Vân) và hoàn thiện các điểm xử lý theo quy hoạch 26 bãi đổ CTXD.
Chất thải y tế được xử lý tại Khu xử lý Cầu Diễn với công suất tổng 200 tấn/ngày (đốt nguy hại 15 tấn/ngày). Tỷ lệ xử lý chất thải nguy hại công nghiệp đạt trên 99% với 44 chủ xử lý được cấp phép.
UBND thành phố ban hành Quyết định số 69/2025/QĐ-UBND điều chỉnh phân cấp quản lý; đồng thời hoàn thiện cơ chế tiền lương cho lao động vệ sinh môi trường và giá tối đa dịch vụ thu gom - vận chuyển - xử lý.
Về không khí, thành phố triển khai Kế hoạch quản lý chất lượng không khí đến 2030 (Quyết định 1142/QĐ-UBND) và xây dựng đề án vùng phát thải thấp, dự kiến ban hành đầu 2026, thí điểm trong vành đai 1 từ 1/7/2026.
Bài viết có sự phối hợp của Trung tâm Khuyến Nông Hà Nội
