Luật Thủ đô (sửa đổi): Tạo thế và lực cho Thủ đô phát triển
Bài 1: Vì sao Luật Thủ đô cần sửa đổi?
(PNTĐ) -Qua 10 năm đi vào đời sống, việc thực thi những cơ chế đặc thù trong luật đã mang lại những kết quả tích cực trong công tác xây dựng, phát triển, quản lý của thành phố Hà Nội. Tuy nhiên, luật đã bộc lộ một số bất cập, hạn chế...
Hà Nội có gần 1 năm để chuẩn bị dự thảo đồ sộ, bao quát hết tất cả các lĩnh vực đời sống, xã hội, kinh tế của Thủ đô. Kỳ vọng Luật Thủ đô (sửa đổi) sẽ tạo thế và lực mới để Hà Nội phát triển tương ứng với thế mạnh vốn có của mình.
Sự cần thiết ban hành Luật Thủ đô (sửa đổi)
Luật Thủ đô được Quốc hội thông qua ngày 21/11/2012 và có hiệu lực từ ngày 01/7/2013. Đây là văn bản pháp lý quan trọng quy định vị trí, vai trò, trách nhiệm và chính sách xây dựng, phát triển, bảo vệ Thủ đô. Các bộ ngành, địa phương, nhất là Thành phố Hà Nội đã dành sự quan tâm đặc biệt, tích cực, chủ động triển khai đồng bộ, có trọng tâm, trọng điểm để triển khai thi hành Luật.
Việc thực hiện các chính sách đặc thù theo quy định của Luật bước đầu đã giúp cho thành phố Hà Nội trong việc cây sựng, quản lý, quy hoạch nhằm thực hiện thống nhất theo Quyết định số 1259/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Qu hoạch chung xây dựng Thủ đô Hà Nội đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050; hệ thống giao thông vận tải, hạ tầng của Thủ đô đã có những bước phát triển vượt bậc cả về quy mô, số lượng các dự án công trình trọng điểm. Nhiều dự án khu đô thị mang tầm vóc của đô thị hiện đại đang dần hiện hữ; phát triển văn hóa, xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh, đời sống văn hóa, tinh thần của Nhân dân được nâng lên rõ rệt…
Tuy nhiên, qua qua 10 năm thi hành Luật Thủ đô, đã bộc lộ nhiều bất cập, hạn chế, hiệu lực, hiệu quả trong tổ chức thi hành không cao, dẫn đến khó đi vào cuộc sống. Việc thực hiện một số mục tiêu, chỉ tiêu nhiệm vụ, giải pháp quy định được đề ra trong Luật còn nhiều tồn tại, hạn chế trong các lĩnh vực: Xây dựng, hoàn thiện thể chế và quản lý thực hiện quy hoạch chung, quy hoạch kỹ thuật chuyên ngành, nhất là trong quy hoạch quản lý không gian, không gian ngầm, công trình kiến trúc cổ, bảo tồn và phát triển văn hóa, quy hoạch xây dựng nhà ở, khu đô thị; quản lý sử dụng đất, nhất là đất sử dụng cho các công trình công cộng phục vụ cộng đồng, dân cư; cơ chế tài chính, chính sách liên kết vùng, nhất là các chính sách liên kết vùng, nhất là chính sách về thu chi ngân sách để thúc đẩy đầu tư phát triển; quản lý dân cư, bảo vệ Thủ đô bảo đảm quốc phòng, an ninh, trật tự an toàn xã hội…
Thực tế hiện nay, nhiều văn bản là căn cứ pháp lý ban hành Luật Thủ đô như Hiến pháp, Luật Đất đai, Luật Xây dựng, Luật Nhà ở, Luật Chính quyền địa phương, Luật Ngân sách, Luật Đầu tư công và các văn bản quy định chi tiết đã sửa đổi, bổ sung, thay thế nên việc thực hiện một số quy định của Luật Thủ đô bị hạn chế bởi các quy định của văn bản quy phạm pháp luật ban hành sau.
Nguyên nhân của các tồn tại, hạn chế nêu trên là do việc thực thi chính sách, phát luật chưa đồng bộ, kịp thời, đẩy đủ, chưa phát huy hiệu lực, hiệu quả của các cơ chế, chính sách để phát triển Thủ đô với vị trí, vai trò, là trái tim của các nước. Một số quy định của Luật Thủ đô chủ yếu mang tính nguyên tắc, định hướng chung.
Mặt khác, sau klhi Luật Thủ đô có hiệu lức thi hành, đã có nhiều đạo luật chuyên ngành được ban hành để cụ thể hóa Hiến pháp năm 2013; các Luật ban hành sau có quy định khác với Luật Thủ đô về cùng một vấn đề hoặc bãi bỏ quy định của Luật Thủ đô. Đồng thời, Luật Thủ đô giao thẩm quyền ban hành các văn bản quy định chi tiết cho thành phố Hà Nội, về thứ bậc hiệu lực pháp lý thấp hơn các văn bản quy phạm pháp luật do trung ương ban hành, nên khi các luật, nghị định, thông tư được ban hành có quy định khác, nhiều nội dung đặc thù được giao cho Thủ đô Hà Nội quy định chi tiết đã không thể thực hiện được. Vì vậy, việc sửa đổi Luật Thủ đô là cần thiết.
Nội dung dự thảo Luật bám sát 09 nhóm chính sách
Vừa qua, Thành ủy Hà Nội cũng đề nghị Ủy ban Thường vụ Quốc hội quan tâm xem xét, nhất trí đưa dự án Luật Thủ đô (sửa đổi) vào chương trình xây dựng luật, pháp lệnh của Quốc hội với những định hướng lớn như: Tạo cơ chế để hoàn thiện tổ chức, bộ máy chính quyền thành phố theo hướng tinh gọn, hiện đại; tăng cường phân quyền, phân cấp cho Thủ đô trên các lĩnh vực như tài chính – ngân sách, văn hóa, giáo dục và nhiều lĩnh vực khác cũng như xây dựng những cơ chế chính sách mới có tính chất đặc thù, vượt trội về mặt thể chế để Thủ đô phát triển nhanh và bền vững…
Phát biểu tại Hội nghị lấy ý kiến của các Ủy viên Thường vụ Quốc hội vào nội dung dự án Luật Thủ đô (sửa đổi), Chủ tịch Quốc hội – Vương Đình Huệ lưu ý việc xây dựng dự án Luật Thủ đô (sửa đổi) cần xác định được vị trí của Thủ đô Hà Nội là trung tâm chính trị - hành chính quốc gia, sau đó là trung tâm giáo dục, văn hóa, khoa học công nghệ, kinh tế, trung tâm giao dịch quốc tế của cả nước. Hà Nội vừa là Thủ đô, vừa là kinh đô ngàn năm văn hiến với những yếu tố văn hóa đậm nét, tỷ lệ đô thị hóa của Hà Nội còn thấp, Hà Nội còn dư địa, lợi thế của địa phương đi sau trong lĩnh vực này; 80% các trường đại học trên cả nước đóng trên địa bàn, cùng 65% đội ngũ giáo sư, tiến sĩ, nhà khoa học của cả nước tại Hà Nội. Thủ đô có nhiều làng nghề với xấp xỉ 1.000 sản phẩm OCOP (mỗi xã, phường 1 sản phẩm)... trên cơ sở đó Hà Nội nghiên cứu thiết kế điều luật trong dự án Luật Thủ đô (sửa đổi) phù hợp với đặc trưng của Thủ đô Hà Nội.
Tại buổi làm việc với Ban soạn thảo và Tổ biên tập xây dựng dự án Luật Thủ đô (sửa đổi),Thứ trưởng Bộ Tư pháp Trần Tiến Dũng cho biết: Các điều khoản của dự thảo Luật được xây dựng để bảo đảm thể chế hóa đầy đủ, chính xác nhất đường lối, chủ trương của Đảng tại Nghị quyết số 15- NQ/TW ngày 05/5/2022 của Bộ Chính trị về phương hướng, nhiệm vụ phát triển Thủ đô Hà Nội đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, Nghị quyết số 06-NQ/TW ngày 24/01/2022 của Bộ Chính trị về quy hoạch, xây dựng, quản lý, phát triển bền vững đô thị Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, Nghị quyết số 30-NQ/TW ngày 23/11/2022 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh vùng đồng bằng Sông Hồng đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 và các nghị quyết khác của Đảng có liên quan.
Nội dung dự thảo Luật bám sát 09 nhóm chính sách trong đề nghị xây dựng Luật Thủ đô (sửa đổi) đã được Chính phủ thông qua để quy phạm hóa thành các cơ chế, chính sách cụ thể, mang tính đặc thù vượt trội phục vụ cho sự nghiệp xây dựng, phát triển Thủ đô của cả nước. Trong đó, về tổ chức chính quyền tại Thủ đô (Chương II).
Nội dung Chương này tập trung quy phạm hóa các giải pháp thuộc Chính sách 1 - Xây dựng chính quyền Thủ đô tinh gọn, hợp lý, hiện đại, hoạt động hiệu lực, hiệu quả và Chính sách 2 - Thu hút, sử dụng hiệu quả nguồn nhân lực chất lượng cao phục vụ phát triển Thủ đô với các quy định đặc thù về mô hình tổ chức chính quyền; về nhiệm vụ, quyền hạn của các HĐND, UBND Thành phố, quận, thị xã và UBND phường, quy định mô hình chính quyền Thành phố thuộc Thành phố.
Về liên kết, phát triển Vùng Thủ đô (Chương V). Nội dung Chương này tập trung quy phạm hóa Chính sách 9 - Phát triển Vùng Thủ đô thành khu vực phát triển nhanh, bền vững về kinh tế - xã hội, xanh, văn minh, năng động, trở thành khu vực trọng điểm trên cơ sở quy định liên quan đến Vùng Thủ đô của Luật Thủ đô năm 2012 và các quy định của Nghị định số 91/2021/NĐ-CP, dự thảo Luật quy định một số nội dung nhằm cụ thể hoá chính sách liên kết, phát triển vùng Thủ đô như: giao thẩm quyền cho thành phố Hà Nội trong chủ trì điều phối thực hiện và quản lý quy hoạch vùng Thủ đô; quy định ưu tiên đầu tư phát triển Vùng Thủ; mở rộng chức năng và tăng thẩm quyền của Hội đồng điều phối Vùng Thủ đô trong công tác quy hoạch, kế hoạch, đầu tư và xây dựng các cơ chế chính sách của vùng Thủ đô.
Ban soạn thảo Dự án Luật Thủ đô (sửa đổi) đề xuất TP Hà Nội và cơ quan, tổ chức có liên quan của thành phố tiếp tục phối hợp chặt chẽ với Bộ Tư pháp, bảo đảm điều kiện cần thiết để thực hiện tốt các công việc tiếp theo trong quá trình chỉnh lý, hoàn thiện, làm việc với các bộ, ngành có liên quan và trình các cấp có thẩm quyền Dự án Luật Thủ đô (sửa đổi).
Phân cấp, giao quyền và cơ chế tương ứng để Thủ đô thực hiện
Làm việc với Ban soạn thảo và Tổ biên tập xây dựng dự án Luật Thủ đô (sửa đổi), Bí thư Thành ủy Đinh Tiến Dũng nhấn mạnh, Luật Thủ đô có ý nghĩa vô cùng đặc biệt, nên các cơ quan, đơn vị và cá nhân được giao nhiệm vụ tham gia xây dựng cần nêu cao tinh thần trách nhiệm, quyết tâm đóng góp để hoàn thiện Dự thảo Luật bảo đảm chất lượng. Phải nhận thức rõ rằng, phát triển Thủ đô không phải trách nhiệm của riêng Thủ đô mà còn là trách nhiệm của cả nước. Mấu chốt là phân cấp, giao quyền mạnh hơn cho Thủ đô, nhưng phải có cơ chế tương ứng để Thủ đô thực hiện.
Luật Thủ đô (sửa đổi) phải giúp Hà Nội giải quyết được những hạn chế, bất cập hiện nay, trước hết là cơ chế, chính sách tài chính để đầu tư phát triển hạ tầng, xử lý ô nhiễm môi trường, di dời các cơ sở y tế, giáo dục ra khỏi nội đô, cải tạo chung cư cũ... Vừa rồi, để đẩy nhanh tiến độ cải tạo Quốc lộ 6 nhằm đáp ứng nhu cầu bức thiết từ cuộc sống, thành phố đã bố trí kinh phí để thực hiện.
Đối với các dự án cầu bắc qua sông Hồng theo quy hoạch, trước hết là các cầu theo tuyến đường Vành đai 4 hay đầu tư 10 tuyến đường sắt đô thị theo quy hoạch mà không có cơ chế tài chính cho Hà Nội chủ động thực hiện thì rất khó đẩy nhanh được tiến độ.
Đồng chí Đinh Tiến Dũng, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Thành ủy Hà Nội, Trưởng ban Chỉ đạo xây dựng dự thảo Luật Thủ đô (sửa đổi) của Thành ủy đã làm việc với Ban soạn thảo và Tổ biên tập xây dựng dự án Luật Thủ đô (sửa đổi).
Trưởng ban Chỉ đạo xây dựng dự thảo Luật Thủ đô (sửa đổi) của Thành ủy Hà Nội, đồng chí Bí thư Thành ủy Hà Nội Đinh Tiến Dũng nhấn mạnh, Luật Thủ đô chỉ có một, có ý nghĩa đặc biệt, nên các cơ quan, đơn vị và cá nhân được giao nhiệm vụ tham gia xây dựng cần nêu cao tinh thần trách nhiệm, quyết tâm đóng góp để hoàn thiện hơn nữa Dự thảo Luật bảo đảm chất lượng, nhất là phải rút kinh nghiệm từ hạn chế của Luật Thủ đô 2012, thể hiện bằng được yêu cầu mà Nghị quyết số 15-NQ/TƯ của Bộ Chính trị đã đề ra là có cơ chế đặc thù, vượt trột cho Thủ đô phát triển.
Đồng chí Đinh Tiến Dũng cho rằng, Bí thư Thành ủy Hà Nội cũng lưu ý một số nội dung mang tính kỹ thuật và vấn đề cần thiết để thống nhất nhận thức như: việc sử dụng từ “Thủ đô” bảo đảm thống nhất, xuyên suốt vì đây là Luật Thủ đô; nêu khái niệm “thành phố trực thuộc Thủ đô” ở mức vừa phải, vì việc thực hiện phải căn cứ vào quy hoạch và các điều kiện cụ thể thực tế...
