Các “điểm nghẽn” cần được nhận thức, quán triệt và đồng lòng tháo gỡ trong quá trình thực hiện Luật Thủ đô
(PNTĐ) - Tại Hội thảo khoa học “Triển khai Luật Thủ đô (Luật số 2024/QH15): Những vấn đề lý luận và thực tiễn”, Phó Bí thư Thường trực Thành ủy Nguyễn Văn Phong cho rằng, việc triển khai Luật Thủ đô cùng với các Nghị quyết, Chỉ thị quan trọng của Trung ương như một cú hích quan trọng, tạo cơ sở pháp lý để Hà Nội phát triển nhanh và bền vững; thực hiện đúng chức năng và nhiệm vụ được nêu trong Nghị quyết 15 của Bộ Chính trị khóa XIII.
Vận dụng những cơ chế, chính sách phù hợp với vị trí, vai trò, chức năng của Thủ đô
Phát biểu đề dẫn tại Hội thảo, PGS.TS Lê Hải Bình, ủy viên dự khuyếtTrung ương Đảng, Tổng Biên tập Tạp chí Cộng sản nhấn mạnh: Với mục đích triển khai Luật Thủ đô một cách nhanh chóng, có lộ trình, hiệu quả, qua đó mở ra kỷ nguyên mới để Thủ đô Hà nội bứt phá đi lên,Thành ủy Hà Nội phối hợp với Bộ Biên tập Tạp chí Cộng sản tổ chức hội thảo khoa học “Triển khai Luật Thủ đô (Luật số 2024/QH15): Những vấn đề lý luận và thực tiễn”.
Để đạt được mục đích trên, trong Hội thảo này, đồng chí đề nghị các đồng chí tập trung làm rõ một số nội dung trọng tâm các vấn đề sau đây: Cần thiết của việc triển khai Luật Thủ đô một cách kịp thời, qua đó tạo cơ hội để Thủ đô Hà Nội có những chính sách “mở đường”, đột phá, vượt trội trong các lĩnh vực kinh tế, xã hội. Đề xuất xây dựng một hệ thống các văn bản, quy định, giải pháp để cụ thể hoá các cơ chế, chính sách đặc thù, vượt trội nhằm thúc đẩy Thủ đô phát triển nhanh, bền vững, đóng góp nhiều hơn cho công cuộc xây dựng phát triển đất nước.
Đồng thời, vừa nhấn mạnh tính khả thi, thống nhất, đồng bộ với hệ thống chính sách, pháp luật hiện hành của đất nước, vừa làm rõ được những cơ chế, chính sách đặc thù vượt trội dành cho Thủ đô. Đây là yếu tố quyết định để Luật Thủ đô sớm đi vào cuộc sống, khắc phục được những tồn tại, hạn chế của việc triển khai thi hành Luật Thủ đô trong giai đoạn trước đây.
Thống nhất tư tưởng, tạo sự đồng thuận trong đội ngũ cán bộ Đảng, chính quyền và người dân Thủ đô Hà Nội trong việc thực hiện Luật Thủ đô. Nêu các vướng mắc pháp lý có thể xẩy ra, các “điểm nghẽn” cần được nhận thức, quán triệt và đồng lòng tháo gỡ… trong quá trình thực hiện Luật Thủ đô.
Từ kinh nghiệm quốc tế, gợi mở cho Hà Nội việc vận dụng những cơ chế, chính sách phù hợp với vị trí, vai trò, chức năng của Thủ đô theo quy định của Hiến pháp năm 2013; giúp cho Thủ đô thực hiện hiệu quả, rõ nét hơn chức năng, nhiệm vụ không chỉ là trung tâm chính trị - hành chính quốc gia, mà còn là trung tâm lớn về kinh tế, về văn hóa, giáo dục đào tạo, khoa học công nghệ và hội nhập quốc tế; có sự so sánh giữa Luật Thủ đô với một số luật của Thủ đô một số nước trên thế giới.
Những yêu cầu quản trị, phát triển đặt ra đối với Hà Nội - một Thủ đô có quy mô dân số lớn so với thủ đô của các nước thế giới, của một quốc gia có quy mô dân số rất lớn, có nền kinh tế đang trong quá trình phát triển nhanh. Từ đó, đề xuất nhiều cơ chế, chính sách rất mới, có những cơ chế, chính sách chưa được quy định trong Luật Thủ đô, gợi mở cho việc tiếp tục nghiên cứu để hoàn thiện pháp luật về Thủ đô.
Nhiều cơ chế, chính sách được đề xuất trong các tham luận phù hợp với xu thế phát triển của thời đại, phù hợp định hướng trong dự thảo Báo cáo chính trị của Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIV và quan điểm chỉ đạo của đồng chí Tổng bí thư Ban Chấp hành Trung ương Đảng.Việc xây dựng hệ thống văn bản triển khai thi hành Luật Thủ đô cũng đồng thời với quá trình xây dựng các chính sách, định hướng phát triển lớn của đất nước.
Chính vì vậy, các bài viết cũng đặt ra nhiều nội dung cần tiếp tục nghiên cứu để có đóng góp thêm vào những thể chế, chính sách lớn của đất nước mà trong Luật Thủ đô chưa đề cập đến. Cách thức khai thác hiệu quả các cơ chế đặc thù để luật Thủ đô đi vào cuộc sống, vấn đề huy động tối đa các nguồn lực để phát triển Thủ đô Hà Nội.
Hội thảo cần đặt ra những vấn đề về phân cấp, ủy quyền (cách thức, lĩnh vực, cấp độ phân cấp, ủy quyền…) để bảo đảm tổ chức chính quyền Thủ đô theo hướng tinh gọn, chuyên nghiệp, hiện đại, hoạt động hiệu lực, hiệu quả. Hội thảo cũng cần có khảo sát, phân tích, đánh giá và tổng kết thực tiễn,đưa ra dự báo, đề xuất kiến nghị, giải pháp nhằm giải quyết tốt những vấn đề đặt ra trong việc thực hiện Luật Thủ đô...
Nâng cao chất lượng thể chế những chính sách mới của Luật Thủ đô
Ban tổ chức đã nhận được 62 bài viết của nhiều tác giả là các nhà khoa học, cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp về nhiều chủ đề, nhiều khía cạnh khác nhau của việc thực hiện Luật Thủ đô. Những ý kiến đóng góp của các đồng chí tại Hội thảo này là để làm sáng tỏ thêm những vấn đề nêu trên.
GS,TS. Trần Ngọc Đường, nguyên Phó Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội nhận định: Chính quyền địa phương nói chung, chính quyền Thủ đô nói riêng là một bộ phận cấu thành bộ máy Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa ở nước ta. Vì thế, xây dựng và hoàn thiện chính quyền Thủ đô không thể tách rời với các định hướng tổng thể xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa mà Đại hội lần thứ XIII của Đảng đã đề ra.
Theo đó, mục tiêu tổng quát của việc xây dựng chính quyền Thủ đô là xây dựng nền hành chính thủ đô thực sự dân chủ, pháp quyền, chuyên nghiệp, hiện đại, tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả, có năng lực kiến tạo phát triển, liêm chính, phục vụ nhân dân. Với mục tiêu đó, tiếp tục xây dựng và hoàn thiện chính quyền Thủ đô cần được tiến hành theo các định hướng cơ bản sau: Một là, tiếp tục xây dựng và hoàn thiện thể chế về tổ chức và hoạt động của chính quyền Thủ đô theo Luật Thủ đô năm 2024.
Luật Thủ đô năm 2024 đã xác định Thủ đô Hà Nội là “đô thị loại đặc biệt” là “trung tâm chính trị - hành chính quốc gia” và là “trung tâm lớn về kinh tế, văn hóa, giáo dục, đào tạo, khoa học công nghệ và hội nhập quốc tế của cả nước” (Khoản 2 Điều 2). Theo đó, một trong những nội dung cơ bản củaLuật Thủ đô là quy định các cơ chế đặc thù dành cho thủ đô. Vì vậy, nâng cao năng lực thể chế hóa, cụ thể hóa của Hội đồng nhân dân và ủy ban nhân dân các cấp, nhất là cấp thành phố đối với các cơ chế đặc thù dành cho thủ đô phù hợp với từng cấp chính quyền thủ đô là nhiệm vụ hàng đầu để thực hiện Luật Thủ đô năm 2024.
Theo đó, cần phải: Tiếp tục xây dựng và hoàn thiện thể chế về phân cấp, phân quyền giữa cấp chính quyền thành phố với chính quyền cấp quận, thị xã, thành phố thuộc thành phố giữa chính quyền quận, thị xã thành phố thuộc thành phố với chính quyền phường, xã trong việc tổ chức và thực hiện các chính sách, đặc thù theo đúng quy định về phân cấp, ủy quyền của ủy ban nhân dân, chủ tịch ủy ban nhân dân (Điều 14). Nâng cao chất lượng thể chế những chính sách mới của Luật Thủ đô, đặc biệt là các chính sách mới trong sử dụng tuyển dụng, đào tạo, bồi dưỡng, đãi ngộ đội ngũ cán bộ, công chức; trong xây dựng, phát triển, quản lý và bảo vệ Thủ đô; trong huy động nguồn lực phát triển Thủ đô.
Tiếp tục đổi mới, hoàn thiện quy trình lập pháp, lập quy theo hướng chặt chẽ, khoa học, hiện đại, chuyên nghiệp, áp dụng kỹ thuật lập pháp tiến bộ trong soạn thảo; tăng cường tham vấn ý kiến chuyên môn của các hiệp hội, chuyêngia, nhà khoa học và tham vấn ý kiến rộng rãi của người dân, tổ chức xã hội trong quá trình xây dựng và ban hành văn bản quy phạm pháp luật.
Tổ chức thực hiện Luật Thủ đô năm 2024 để sớm đưa những nội dung mới của Luật Thủ đô vào cuộc sống. Tăng cường năng lực phản ứng chính sách, kịp thời xử lý các vấn đề mới phát sinh trong tổ chức thi hành Luật Thủ đô, đặc biệt gắn kết với quá trình thể chế chính sách mới của Luật Thủ đô. Đổi mới công tác kiểm tra, theo dõi, đánh giá việc thực hiện trách nhiệm quản lý nhà nước trong công tác tổ chức thi hành pháp luật. Hai là, tiếp tục cải cách thủ tục hành chính: kiểm soát chặt chẽ việc ban hành các quy định thủ tục hành chính liên quan đến người dân, doanh nghiệp, bảo đảm thủ tục hành chính mới ban hành đơn giản, dễ hiểu, dễ thực hiện; trọng tâm là các thủ tục hành chính thuộc các lĩnh vực đất đai, xây dựng, đầu tư,... và các thủ tục khác.
Đổi mới việc thực hiện cơ chế một cửa, một cửa liên thông trong giải quyết thủ tục hành chính theo hướng không phụ thuộc vào địa giới hành chính; gắn công nghệ thông tin, công nghệ số để nâng cao năng suất, chất lượng phục vụ với phương châm người dân, doanh nghiệp là trước hết và trên hết.
Ba là, tiếp tục cải cách tổ chức bộ máy chính quyền Thủ đô theo các quy định mới của Luật Thủ đô năm 2024: Cụ thể hóa chức năng, nhiệm vụ của cơ quan hành chính nhà nước ở các cấp của chính quyền Thủ đô theo hướng sắp xếp lại bộ máy trên cơ sở phân định rõ hơn tổ chức của mỗi cấp chính quyền. Khuyến khích sáp nhập và tăng quy mô các đơn vị hành chính các cấp của chính quyền Thủ đô ở những nơi có đủ điều kiện để nâng cao năng lực quản lý, điều hành và tăng cường các nguồn lực ở đô thị.
Tiếp tục triển khai rà soát, sắp xếp, tinh gọn bộ máy tổ chức các cơ quan đơn vị, giảm đầu mối tổ chức trung gian, khắc phục triệt để sự trùng lắp, chồng chéo chức năng, nhiệm vụ, bảo đảm nguyên tắc một tổ chức có thể đảm nhận nhiều việc, nhưng một việc chỉ do một tổ chức chủ trì và chịu trách nhiệm chính.
Tiếp tục làm thí điểm chuyển giao một số nhiệm vụ và dịch vụ hành chính công mà nhà nước không nhất thiết phải thực hiện cho doanh nghiệp, các tổ chức xã hội đảm nhận. Sắp xếp giảm tối đa các ban quản lý dự án, các tổ chức phối hợp liên ngành, nhất là các tổ chức có bộ phận giúp việc chuyên trách.
Xây dựng cơ chế, chính sách kiểm soát chặt chẽ, bảo đảm dân chủ, công khai, minh bạch và đề cao trách nhiệm giải trình trong tổ chức thực hiện nhiệm vụ phân cấp của các cấp chính quyền Thủ đô. Đổi mới phương thức làm việc và nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của các cơ quan hành chính nhà nước các cấp trên cơ sở ứng dụng mạnh mẽ các tiến bộ khoa học và công nghệ nhất là công nghệ thông tin, công nghệ số; bảo đảm công khai, minh bạch, tăng cường sự tham gia của người dân trong hoạt động của Nhà nước.
Bốn là, cải cách chế độ công vụ: xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức của chính quyền Thủ đô chuyên nghiệp, trách nhiệm, năng động, sáng tạo, dám làm, dám chịu trách nhiệm. Đổi mới công tác tuyển dụng, sử dụng, bổ nhiệm, luân chuyển cán bộ, công chức, viên chức của các cấp chính quyền Thủ đô. Thể chế hóa cơ chế quản lý, chế độ chính sách mới đối với việc tuyển dụng, quản lý sử dụng đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức được Luật Thủ đô quy định; có cơ chế chính sách ưu đãi để tạo chuyển biến mạnh mẽ trong việc phát hiện, thu hút, trọng dụng người có tài và phát triển nguồn nhân lực có chất lượng cao; đặc biệt đối với các lĩnh vực mũi nhọn phục vụ cho phát triển nhanh và bền vững ở địa bàn Thủ đô.
Năm là, hoàn thiện mô hình quản trị Thủ đô hiệu quả, hiện đại, xây dựng, phát triển, quản lý và bảo vệ Thủ đô. Khẩn trương xây dựng và phát triển Thủ đô theo quy hoạch Thủ đô và quy hoạch chung Thủ đô bảo đảm xây dựng thủ đô văn hiến, văn minh, hiện đại, phát triển bền vững, môi trường sống trong lành, an ninh nguồn nước với sông Hồng là trục xanh; cảnh quan trung tâm; phát triển đô thị hài hòa hai bên sông của thành phố (theo khoản 1 Điều 17 Luật Thủ đô).
Xây dựng và hoàn thiện chính quyền điện tử, chính quyền số vận hành thông suốt hệ thống thông tin một cách thông minh nhằm tạo ra tri thức và thông tin mới trong hoạt động quản lý và điều hành của các cơ quan đơn vị, trong mối quan hệ tương tác giữa chính quyền và công dân, giữa các đơn vị và các cấp chính quyền Thủ đô.
Xây dựng đô thị thông minh là xu thế tất yếu, cần có sự tham gia, phối hợp từ Chính phủ, chính quyền đô thị, doanh nghiệp, cộng đồng dân cư. Xây dựng mạng lưới dịch vụ pháp lý đủ mạnh để giúp người dân và doanh nghiệp thực hiện và sử dụng pháp luật hiệu quả, từng bước hình thành xã hội pháp quyền, thượng tôn Hiến pháp và pháp luật trở thành nếp sống của người dân Thủ đô…
TS. Bùi Việt Hương - Phó Viện trưởng Viện Quan hệ quốc tế, Học viện Chính trị quốc gia Hồ chí Minh nêu một số giải pháp nhằm bảo đảm tính hiệu lực và hiệu quả của Luật Thủ đô. Theo đó, cần có phương án điều chỉnh luật theo thời gian để đáp ứng thực tiễn và thích ứng với các thay đổi trong môi trường xã hội, kinh tế. Cần tham khảo và áp dụng các tiêu chuẩn quốc tế về quản lý đô thị bền vững, xây dựng lộ trình điều chỉnh luật một cách khoa học, có tính đồng bộ.
Hà Nội không chỉ là trung tâm chính trị mà còn là trung tâm kinh tế, văn hóa của cả nước. Việc thúc đẩy phát triển kinh tế phải đi đôi với việc nâng cao chất lượng cuộc sống, phát triển văn hóa và bảo đảm an sinh xã hội cho cư dân. Để bảo đảm Luật Thủ đô được thực thi hiệu quả, cần nâng cao năng lực và quyền lực cho các cơ quan quản lý, đặc biệt là các cơ quan thực thi tại địa phương.
Điều này bao gồm việc đào tạo đội ngũ cán bộ quản lý chuyên môn, trang bị công nghệ hiện đại và cung cấp đủ nguồn lực tài chính để thực hiện công việc. Tuy nhiên, cũng cần xây dựng và giám sát việc thực hiện cơ chế điều phối hiệu quả giữa các cơ quan nhà nước trong việc thực hiện luật, cải tiến cơ chế giám sát, bao gồm việc sử dụng công nghệ và tăng cường sự tham gia của cộng đồng trong giám sát. Có thể xem xét đến việc thành lập các ban chỉ đạo liên ngành hoặc các cơ chế phối hợp đặc thù cho các dự án lớn về phát triển đô thị, bảo vệ môi trường và quy hoạch có thể giúp tăng cường sự phối hợp. Cần phải có sự tham gia tích cực của người dân và các tổ chức xã hội.
Việc người dân và các tổ chức xã hội tham gia vào quá trình phản biện, giám sát cũng sẽ giúp bảo đảm tính minh bạch, công bằng trong thực thi pháp luật. Chính quyền cần tổ chức các chiến dịch tuyên truyền sâu rộng, nhằm giúp người dân hiểu rõ các quy định của luật, tầm quan trọng của việc tuân thủ pháp luật trong bảo vệ môi trường, bảo tồn di sản, phát triển đô thị.
Việc nâng cao nhận thức, khuyến khích sự đóng góp ý kiến của cộng đồng trong quá trình thực thi và giám sát là rất quan trọng. Sự tham gia của cộng đồng và các tổ chức xã hội, cùng với ứng dụng công nghệ, sẽ là yếu tố then chốt giúp nâng cao chất lượng quản lý, phát triển bền vững của Thủ đô Hà Nội. Luật Thủ đô sửa đổi đóng vai trò quan trọng trong việc quản lý, phát triển và điều chỉnh các vấn đề đặc thù của Hà Nội - một đô thị lớn, trung tâm chính trị, kinh tế, văn hóa của cả nước.
Việc điều chỉnh Luật đã đáp ứng yêu cầu phát triển đô thị hiện đại, tăng cường tính tự chủ và quyền hạn của chính quyền Thủ đô, nâng cao năng lực quản lý hành chính và pháp lý của Thủ đô, bảo đảm sự phát triển bền vững và toàn diện, bảo tồn di sản văn hóa và lịch sử, bảo vệ quyền lợi của người dân, tạo môi trường thuận lợi cho doanh nghiệp và nhà đầu tư. Việc nhận diện những thách thức mà quá trình thực thi Luật Thủ đô có thể gặp phải sẽ góp phần vào việc chuẩn bị các giải pháp phù hợp, chuẩn bị tốt hơn cho việc thực thi Luật, tăng cường khả năng điều chỉnh linh hoạt của Luật.
Theo đó, việc nhận diện, điều chỉnh trước các thách thức giúp Luật Thủ đô có thể tồn tại và duy trì hiệu lực trong thời gian dài hơn, không phải thay đổi quá nhiều do các vấn đề phát sinh, hỗ trợ việc hoạch định chính sách dài hạn, giảm thiểu rủi ro trong quá trình thực thi, nâng cao tính sáng tạo và đổi mới trong chính sách, bảo đảm rằng Luật Thủ đô có thể phát huy tối đa vai trò và giá trị của nó trong quản lý đô thị và phát triển kinh tế - xã hội.
Cụ thể hóa các nội dung trong Luật Thủ đô cũng như triển khai thực hiện hiệu quả là những vấn đề mới
Phát biểu kết luận hội thảo, Phó Bí thư Thường trực Thành ủy Nguyễn Văn Phong đánh giá cao ý kiến tham luận của các chuyên gia, nhà khoa học đầy tâm huyết, trách nhiệm, thẳng thắn, cụ thể, tập trung vào những nội dung quan trọng, nội dung khó, đóng góp cho thành phố những giải pháp, cách thức triển khai thi hành Luật Thủ đô.
Đồng chí Nguyễn Văn Phong cho biết, đây là lần đầu tiên thành phố tổ chức hội thảo khoa học lớn để triển khai thực hiện, cụ thể hóa các nội dung của Luật Thủ đô sau khi được Quốc hội thông qua. Hội thảo nhằm chuẩn bị cho kỳ họp HĐND thành phố vào tháng 12 tới khi thành phố cụ thể hóa các điều trong Luật.
“Chúng tôi cảm thấy vui mừng, tự tin hơn khi nhận được sự tham gia của các cơ quan, nhà khoa học trung ương và thành phố. Các tham luận và ý kiến tại hội thảo thể hiện mong muốn Luật Thủ đô sớm đi vào thực tiễn, tính khả thi cao, tạo điều kiện như mục tiêu của Luật là tháo gỡ điểm nghẽn nhằm tạo động lực mới để Hà Nội phát triển nhanh, bền vững”, đồng chí Nguyễn Văn Phong nhấn mạnh.
Đồng chí Nguyễn Văn Phong nêu các đặc thù cũng như 4 chức năng của Hà Nội mà ít Thủ đô của các nước trên thế giới có, như là trung tâm chính trị, hành chính, trung tâm lớn về kinh tế, văn hóa, khoa học giáo dục, động lực của vùng… Đồng thời, không có thủ đô nào trên thế giới, xã nhiều hơn phường, huyện nhiều hơn quận, người dân sống ở nông thôn nhiều hơn người dân sống ở đô thị, song Hà Nội được xếp vào loại đô thị đặc biệt.
Từ những phân tích trên, Phó Bí thư Thường trực Thành ủy Nguyễn Văn Phong cho rằng, việc triển khai Luật Thủ đô cùng với các Nghị quyết, Chỉ thị quan trọng của Trung ương như một cú hích quan trọng, tạo cơ sở pháp lý để Hà Nội phát triển nhanh và bền vững; thực hiện đúng chức năng và nhiệm vụ được nêu trong Nghị quyết 15 của Bộ Chính trị khóa XIII.
Theo đồng chí Nguyễn Văn Phong, việc cụ thể hóa các nội dung trong Luật Thủ đô cũng như triển khai thực hiện hiệu quả là những vấn đề mới với Hà Nội. Vì thế, việc tổ chức hội thảo không chỉ cung cấp thêm cho thành phố những căn cứ về lý luận khi triển khai cụ thể hóa Luật Thủ đô, mà còn có thêm các căn cứ thực tiễn để triển khai Luật đi vào cuộc sống, bảo đảm yếu tố đặc trưng, đặc thù của Luật.
Trên cơ sở các ý kiến tham luận tại hội thảo, đồng chí Nguyễn Văn Phong đề nghị HĐND, UBND Thành phố và các đơn vị liên quan tiếp thu một cách nghiêm túc để cụ thể hóa vào các nội dung của Luật thuộc thẩm quyền của thành phố.
“Thời gian tới, Thành phố rất mong sẽ tiếp tục nhận được sự quan tâm, phối hợp chặt chẽ của Tạp chí Cộng sản trong việc nghiên cứu lý luận, rất mong nhận được sự quan tâm, đóng góp ý kiến của các đồng chí lãnh đạo, các cơ quan Trung ương, các chuyên gia, nhà khoa học vào việc xây dựng các văn bản pháp luật để cụ thể hoá, triển khai thi hành Luật Thủ đô”, đồng chí Nguyễn Văn Phong bày tỏ.
