Nhạc sĩ Phong Nhã: Sứ giả âm nhạc của tuổi thơ

Ngày 28/3/2020, nhạc sĩ Phong Nhã đã rời cõi tạm, hưởng thọ 97 tuổi, để lại những tiếc thương khôn nguôi trong lòng công chúng…

Những giai điệu sống mãi với tuổi thơ

Những giai điệu âm nhạc của nhạc sĩ Phong Nhã đã gắn liền với tuổi thơ của nhiều thế hệ công chúng yêu nhạc. Cho dù đã có thêm nhiều những lựa chọn, có thêm nhiều ca khúc mới của các thế hệ nhạc sĩ bồi đắp, nhưng những giai điệu dành cho tuổi thơ của nhạc sĩ Phong Nhã vẫn sống cùng tuổi thơ một cách rõ nét.

Bất cứ ai cũng quen thuộc với những giai điệu của “Cùng nhau ta đi lên”(Đội ca) đi cùng năm tháng suốt những chặng đường tuổi thơ, mỗi sáng thứ hai đầu tuần trong lễ chào cờ, chắc hẳn ai ai cũng đầy tự hào khi cất vang giai điệu của bài Quốc ca, rồi sau đó là Đội ca. Không chỉ có riêng hoạt động này, Đội ca còn được vang lên trong các sinh hoạt tập thể, trong những ngày vui rộn rã của tuổi thơ. Ngoài “Cùng nhau ta đi lên”, nhạc sĩ Phong Nhã còn rất nhiều bài hát quen thuộc với thiếu nhi thường được dùng rất phổ biến trong các sinh hoạt tập thể. Chẳng hạn như Nhanh bước nhanh nhi đồng, Đi ta đi lên…

Nhạc sĩ Phong Nhã

Các sáng tác của nhạc sĩ Phong Nhã còn khai thác khía cạnh đề tài ca ngợi người anh hùng không ngại hy sinh vì Tổ quốc. Hai trong những ca khúc nổi bật nhất của ông trong mảng đề tài này là Kim Đồng hay Lê Văn Tám anh còn sống mãi. Đối với ca khúc viết về hoạt động Đội, ông cũng có nhiều bài hay như: Đội ta lớn lên cùng đất nước, Em yêu Đội nhi đồng, Đoàn tàu Đội thiếu niên Tiền phong, Đội em làm kế hoạch nhỏ… Đề tài về ca ngợi Đảng ông có Ngàn hoa việc tốt dâng Đảng quang vinh. Đặc biệt ông còn thành công trong mảng sáng tác các ca khúc về đề tài ca ngợi lãnh tụ. Hai ca khúc nổi tiếng của ông viết về mảng đề tài này là Bác sống đời đời và thành công nhất là Ai yêu Bác Hồ Chí Minh hơn thiếu niên nhi đồng.

Những đóng góp to lớn

Phải nói một cách khách quan là sáng tác cho tuổi thơ không hề đơn giản. Bởi lẽ những bài hát cho lứa tuổi này cần ngắn gọn, xúc tích, dễ nhớ, dễ thuộc đã là một tiêu chí ai cũng biết nhưng không phải ai cũng có thế vận dụng nó vào tác phẩm một cách thành công. Hơn thế nữa, sáng tác cho tuổi thơ cần một tâm hồn trong sáng, phải nắm bắt đúng tâm lý của lứa tuổi, nắm bắt tâm tư, tình cảm, nguyện vọng của lứa tuổi để rồi thổi hồn vào trong tác phẩm. Ấy vậy mà trong sự nghiệp sáng tác của mình, nhạc sĩ Phong Nhã đã chấp nhận mảng đề tài không dễ dàng này, và gắn bó với nó trong suốt cuộc đời. Đặc biệt ông sáng tác ở rất nhiều mảng nội dung đề tài khác nhau như ca khúc Đội, ca ngợi anh hùng, ca ngợi quê hương, đất nước, ca ngợi Đảng, ca ngợi Lãnh tụ… đã góp phần làm phong phú cho âm nhạc dành cho tuổi thơ Việt Nam.

Một trong những yếu tố góp phần tạo nên tên tuổi của nhạc sĩ Phong Nhã với những thành công khi sáng tác mảng đề tài thiếu nhi là bởi chính ông đã có cả một cuộc đời gắn bó với trẻ nhỏ. Từ vị trí của một Tổng phụ trách Đội cho tới khi làm Tổng biên tập một tờ báo dành cho lứa tuổi này. Sống cùng tuổi thơ, nắm bắt tâm tư, tình cảm, nguyện vọng, hòa cùng nhịp đập của tuổi thơ, tự hóa mình thành trẻ thơ một cách tự nhiên để rồi nói lên những tâm tư tình cảm mơ ước của tuổi thơ trong ca khúc của mình. 

Nhạc sĩ Phong Nhã được gọi là "Sứ giả của tuổi thơ"

Còn một chi tiết khác nữa tôi cho rằng rất cần nhấn mạnh đó là vị trí của Phong Nhã trong sáng tác ca khúc thiếu nhi, trong nền âm nhạc cách mạng Việt Nam. Nhạc sĩ Phong Nhã sáng tác ca khúc “Ai yêu Bác Hồ Chí Minh hơn thiếu niên nhi đồng” vào đúng dịp kỷ niệm sinh nhật Bác, ngày 19/5/1946. Như vậy, tính đến nay ca khúc đã có 74 năm tuổi đời. Nếu ví như cuộc đời của một con người thì ca khúc này có thể là ông, hoặc thậm chí là cụ của các bé thiếu nhi. Song cả âm nhạc cùng lời ca vẫn còn đáp ứng được hơi thở và tình cảm của lứa tuổi. Đó là biệt tài trong sáng tác của nhạc sĩ Phong Nhã.

Nhìn vào con số năm ra đời, dóng sang đời sống âm nhạc, khi ấy vẫn là giai đoạn đầu của nền tân nhạc Việt Nam, những nhạc sĩ vẫn còn đang trong giai đoạn mày mò với những mới mẻ của âm nhạc bẩy âm được du nhập từ phương Tây vào Việt Nam. Chính lúc này, đã âm thầm xuất hiện một vị nhạc sĩ sáng tác chuyên tâm cho trẻ thơ là nhạc sĩ Phong Nhã. Để rồi trong suốt hành trình sáng tạo của mình ông đã có một khối lượng tác phẩm đồ sộ cho thiếu nhi. Như vậy, nhạc sĩ Phong Nhã không chỉ là nhạc sĩ có nhiều ca khúc viết về đề tài thiếu niên nhi đồng sống cùng thời gian, mà ông còn là một trong những nhạc sĩ mở ra một mảng sáng tác chuyên sâu cho thiếu niên nhi đồng trong nền âm nhạc mới Việt Nam nói chung, âm nhạc Cách mạng nói riêng.

Nhạc sĩ Phong Nhã được Nhà nước ta trao tặng Giải thưởng Nhà nước về Văn học Nghệ thuật đợt 1 (1996) và Giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn học Nghệ thuật (2001) vì những đóng góp cho nền âm nhạc Việt Nam.

                                                                         Nhà lý luận âm nhạc Nguyễn Quang Long