Hành trình thám hiểm Đông Dương: Cuốn tư liệu quý về lịch sử địa lý khu vực sông Mekong
(PNTĐ) - Ngày 20/4, tại sân khấu đường Công Xã Paris, trong khuôn khổ Hội sách tại Tp. Hồ Chí Minh đã diễn ra buổi Tọa đàm - Ra mắt sách Hành trình thám hiểm Đông Dương với sự tham dự của nhà sưu tầm Vũ Hà Tuệ và biên tập viên Đỗ Quốc Đạt Nhân.
Tọa đàm làm sáng tỏ những điều còn ít người biết về khu vực Đông Dương và sông Mekong cách đây hơn 150 năm. Sự kiện cũng góp phần lan tỏa bầu không khí Tháng 4 đọc sách nhân Ngày Sách và Văn hóa đọc Việt Nam lần thứ 2.
Hành trình thám hiểm Đông Dương là Báo cáo của Đoàn thám hiểm sông Mekong 1866 - 1868 dưới quyền Trung tá Doudart de Lagreé, gồm 22 chương, bổ sung 309 hình khắc và phụ bản ảnh dựa theo phần lớn các tranh vẽ của L. Delaporte. Đây được xem là tác phẩm nổi bật nhất trong di sản quý giá mà Đại úy Francis Garnier để lại, kể về chuyến viễn du đầy gian nan trắc trở kéo dài suốt hai năm đi xuyên dòng sông Mekong hùng vĩ.
Với lối viết dung dị và khúc chiết, tác phẩm Hành trình thám hiểm Đông Dương có thể ví như khối sa bàn chi tiết mô phỏng toàn cảnh lưu vực sông Mekong, vùng nội địa Đông Dương và Nam Trung Hoa vào nửa sau thế kỷ XIX. Không chỉ giới hạn trong mảng khảo cứu địa lý, tác phẩm còn tóm bắt những trải nghiệm sống động của đoàn thám hiểm về đời sống văn hóa của các cộng đồng dân cư trong lưu vực sông Mekong, từ những hỉ nộ ái ố trong đời sống sinh hoạt thường ngày đến các lễ hội dân gian bản địa, những tệ đoan của người bản xứ.
Garnier khám phá dòng sông Mekong với đôi chân háo hức của một nhà thám hiểm cùng đôi mắt nhạy bén của một nhà nhân học. Ngoài việc chắt lọc thông tin từ trải nghiệm của bản thân và của các bạn đồng hành, Francis Garnier còn kết hợp với nền tảng kiến thức sẵn có, và tham khảo, đối chiếu từ nhiều nguồn khác nhau nhằm mang đến cho độc giả cái nhìn rõ nét và trong sáng nhất về tín ngưỡng, tôn giáo của người bản xứ cũng như lịch sử địa phương...
Không quá khi nói rằng, Hành trình thám hiểm Đông Dương xứng đáng là một công trình khảo cứu đồ sộ, tóm lược toàn bộ thành quả mà phù sa sông Mekong kiến tạo nên suốt nhiều thế kỷ, bao quát nhiều lĩnh vực như lịch sử, địa lý, địa chất, thiên văn, thủy đạo, nhân chủng, dân tộc, chính trị, tôn giáo, văn minh…
Hành trình thám hiểm Đông Dương là cuốn sách đầu tiên của Francis Garnier được xuất bản tại Việt Nam, với bản dịch của dịch giả Nguyễn Minh. Ấn bản Hành trình thám hiểm Đông Dương do Đông A phát hành được thực hiện theo nội dung đăng trên tạp chí Le Tour du Monde, ngoài ra còn tham khảo ấn bản 1885 do Léon Garnier thực hiện, với 309 bức hình khắc kèm thêm phụ bản ảnh. Cuối sách, Đông A thực hiện phần chỉ mục dựa theo bản in năm 1873, có bổ sung thêm một số mục từ có liên hệ đến Việt Nam, nhằm giúp bạn đọc thuận tiện trong việc tra cứu. Một số mục từ sẽ được ghi kèm tên phiên âm Hán-Việt hoặc tên thông dụng hiện nay, bên cạnh tên theo bản tiếng Pháp.
Nói về cuốn sách, biên tập viên Đỗ Quốc Đạt Nhân chia sẻ: "Hành trình thám hiểm Đông Dương cung cấp cho bạn đọc kiến thức về lịch sử, phong tục, tập quán nói chung. Đây là nguồn sử liệu quan trọng đối với Việt Nam về giai đoạn thế kỷ 19. Những quyển sách mà người Pháp để lại là những cánh cửa để chúng ta biết về dân tộc mình. Từ đó tìm được mối kết nối tốt hơn đối với tổ tiên và lịch sử dân tộc".
Về tác giả, Francis Garnier (1839 - 1873) là đại úy hải quân và nhà thám hiểm người Pháp. Năm 1863, dưới quyền Đô đốc Charner, Francis Garnier được phái đến Nam Kỳ, đảm đương lần lượt các vị trí thanh tra sự vụ bản xứ và quận trưởng Chợ Lớn.
Năm 1866, Garnier tham gia trong đoàn thám hiểm dòng sông Mekong huyền bí, nhận sứ mạng tìm kiếm và khai mở tuyến đường thương mại mới giữa Nam Kỳ và miền nam Trung Hoa. Sau chuyến đi này, Garnier phụ trách tổng hợp và biên soạn một bộ báo cáo về hành trình của đoàn thám hiểm. Từ năm 1870, một phần của bộ báo cáo đã được Garnier cho đăng trên tạp chí Le Tour du Monde, nhưng phải đến năm 1873, bản báo cáo chính thức mới thực sự ra mắt dưới nhan đề Hành trình thám hiểm Đông Dương, do Nhà xuất bản Hachette phát hành. Công trình biên khảo đồ sộ cùng chuyến thám hiểm dòng sông Mekong đã mang lại nhiều vinh quang và danh dự cho Garnier.
