Chuyên biệt hóa nội dung để phục vụ bạn đọc

Mô hình kinh tế báo chí số 

Sự bùng nổ của công nghệ thông tin trong kỷ nguyên số đang mở ra cho báo chí, truyền thông nhiều cơ hội và thách thức không nhỏ. Nhiều cơ quan báo chí, công ty truyền thông trên thế giới đã sớm nhận thức được tầm quan trọng của chuyển đổi số trong việc gia tăng hiệu quả hoạt động, đảm bảo sự phát triển bền vững, đã bước vào cuộc đua mới trong việc áp dụng chuyển đổi số, thay đổi mô hình, cách thức hoạt động, kinh doanh để vượt qua “khủng hoảng” thành công.

Thực tiễn, công nghệ đã trang bị cho báo chí những khả năng mới, thay vì phục vụ đại bộ phận công chúng một sản phẩm đồng nhất, thì nay hướng tới tùy chỉnh, chuyên biệt hóa theo những nhu cầu riêng biệt, chinh phục các nhóm độc giả mới, phân phối nội dung hiệu quả hơn và tạo được doanh thu lớn hơn. 

Thu phí các bài báo trên phiên bản điện tử đã không còn mới lạ. Ngay từ đầu thế kỷ 21, Viện Báo chí Mỹ đã đưa ra khái niệm “paywall” (Bức tường phí) và cách để thuyết phục người đọc chấp nhận chuyển từ cơ chế đọc miễn phí sang thu phí.

Việc áp dụng thu phí trên phiên bản điện tử bắt nguồn từ đợt suy thoái doanh thu quảng cáo của các tòa soạn trên thế giới. Trong bối cảnh doanh thu quảng cáo của báo in sụt giảm nghiêm trọng, phần lớn quảng cáo rơi vào các doanh nghiệp sở hữu nền tảng xuyên biên giới, thu phí nội dung được xem là giải pháp kinh doanh mới, một mô hình kinh tế báo chí hợp lý và phù hợp xu thế, giúp các tòa soạn đa dạng hóa nguồn thu, tồn tại và phát triển. 

Để đối mặt với làn sóng công nghệ, nhiều tòa soạn ở châu Âu cũng đi theo chiến lược chuyển đổi số. Họ đầu tư phát triển công nghệ, xây dựng báo chí đa phương tiện, đa nền tảng, cung cấp nội dung cá nhân hóa theo sở thích và mối quan tâm của người dùng. Đồng thời thay đổi mô hình kinh doanh, định hướng xây dựng nội dung có trả phí và phát triển kinh doanh trực tuyến. Các tờ báo lớn ở những nước có nền báo chí hiện đại như: Wall Street Journal, Financial Times, NewYork Times… đã năng động tìm kiếm nguồn thu khác ngoài quảng cáo.
 Một trong các mô hình thành công nhất trong lĩnh vực này là tờ NewYork Times.

Năm 1993, tòa soạn phát hành tờ báo in với giá bìa là 25 cent, còn hiện nay tờ báo này đang được cháo bán giá 25 cent cho phiên bản online không giới hạn trong một tuần. Cuối năm 2020, NewYork Times công bố đạt 7 triệu người đặt báo dài hạn, trong đó người đặt báo dài hạn online tăng 34% đạt doanh thu 155,5 triệu USD. Song song với nội dung trả tiền, tòa soạn vẫn duy trì nội dung đọc miễn phí cho phân khúc khách hàng phù hợp để giữ chân các nhà quảng cáo. 

Giữa tháng 4/2021, Hãng tin Reuters cũng đã tiến hành công cuộc chuyển đổi số quy mô nhất của mình bằng việc áp dụng tường thu phí với mức 34,99USD/tháng sau khi tiếp cận 5 bài miễn phí. Độc giả được đọc những thông tin chuyên sâu về kinh doanh, pháp lý, y tế, thông tin thời sự…

Giao diện của trang chuyên biệt hóa nội dung các tin bài thu phí bạn đọc của báo điện tử VietnamPlus

Báo chí thu phí tại Việt Nam: Kỳ vọng từ chiến lược lâu dài

Về mô hình kinh tế báo chí thu phí ở Việt Nam, đề cập đến động lực để độc giả trả phí nội dung, theo ông Hồ Quang Lợi, nguyên Phó Chủ tịch Thường trực Hội Nhà báo Việt Nam, bên cạnh những mặt tích cực của truyền thông xã hội, việc chia sẻ, lan tỏa các thông tin bịa đặt, sai sự thật trên không gian mạng đã gây nhiều tác động tiêu cực đến dư luận xã hội, làm xáo trộn, xói mòn niềm tin của cộng đồng.

Vì vậy, người đọc đang có xu hướng quay lại với thông tin báo chí chính thống. Bởi báo chí chính thống có những ưu thế vượt trội mà các nền tảng truyền thông xã hội không thể cạnh tranh. Đó là khả năng nghiên cứu, điều tra, khai thác thông tin độc lập, là khả năng kiểm chứng thông tin khách quan, phân tích thông tin đa chiều, với những nội dung được đầu tư công phu, bài bản, có chiều sâu. Ông Hồ Quang Lợi cho rằng, nếu báo chí thể hiện được sức mạnh đó thì sẽ tạo được sức hút với bạn đọc và khẳng định giá trị độc quyền trong môi trường số. 

Báo điện tử VietnamPlus (Thông tấn xã Việt Nam) là cơ quan báo chí đầu tiên ở Việt Nam tiên phong trong mô hình thu phí đối với nội dung trên nền tảng số từ ngày 20/6/2018. Tòa soạn đang áp dụng các gói thu phí bạn đọc như: 2.000 đồng/ngày, 10.000 đồng/tuần, 30.000 đồng/tháng, 50.000 đồng/3 tháng, 100.000 đồng/ 6 tháng, 200.000 đồng/năm. Đến nay, VietnamPlus đang duy trì với lượng phí độc giả ổn định vài trăm người sẵn sàng trả tiền để đọc các tin, bài chất lượng cao. Cơ quan báo chí này xác định kiên trì lâu dài với chiến lược đặt trọng tâm vào nguồn thu từ độc giả thay cho quảng cáo. 

Ông Trần Tiến Duẩn, Tổng Biên tập báo điện tử VietnamPlus cho biết: Những nội dung mà báo đã và đang thực hiện thu phí tập trung vào 4 mảng: Chính trị-xã hội, thế giới, kinh tế-công nghệ, văn hóa-thể thao. Về tổ chức truy cập, trong khi các báo điện tử thu phí khác thường đặt lẫn nội dung thu phí và miễn phí lên cùng một địa chỉ truy cập thì VietnamPlus tách biệt phần thu phí vào địa chỉ https://pay.vietnamplus.vn và miễn phí tại https://vietnamplus.vn.

Điều này để tránh gây phản cảm cho độc giả chưa quen với việc trả phí đọc báo điện tử, nhưng cũng sẽ ảnh hưởng đến khả năng quảng bá chéo cho thu phí. Tòa soạn cũng đang có kế hoạch thay đổi để cho phép độc giả đọc được một phần những nội dung thu phí, tạo nên sự gợi mở để người dùng sẵn sàng trả phí. 

Ông Trần Tiến Duẩn cho biết thêm, hiện tại, VietnamPlus đã phối hợp với đối tác Vega nhằm cung cấp các nội dung chất lượng có thu phí đến khách hàng. Trên báo điện tử, bên cạnh các nội dung phổ thông mà người truy cập vẫn được đọc miễn phí, báo sẽ thiết kế các nội dung đặc biệt (Premium content) có thu phí.

Để đọc các chuyên mục đặc biệt, khách hàng phải trả phí định kỳ (theo ngày, tuần, tháng) hoặc cũng có thể trả tiền để đọc từng bài nội dung lẻ. Các tin, bài thu phí được báo điện tử VietnamPlus đăng tải liên tục với những nội dung cao cấp, phân tích dưới nhiều góc độ đa chiều, nhiều thông tin mang tính độc quyền. Kết quả khảo sát những khách hàng đăng ký trả phí nội dung của báo điện tử VietnamPlus đều cho rằng nội dung, tin bài thu phí có hàm lượng thông tin cao, chuyên sâu vào một lĩnh vực, vấn đề mà dư luận xã hội đang quan tâm. Và do đó họ sẵn sàng chấp nhận chi trả cho các nguồn tin giá trị, chất lượng mà họ đang sử dụng. 

Bên cạnh báo điện tử VietnamPlus, báo Vietnamnet (Bộ Thông tin Truyền thông) cũng bắt đầu triển khai thu phí nội dung trong chuyên mục VietNamNet Premium từ ngày 15/6/2021. Sau 3 tháng triển khai thu phí nội dung, báo xây dựng gói thu phí 3 tháng và 6 tháng. Nội dung thu phí là những nội dung độc quyền, các gói dữ liệu gốc, dữ liệu có ích cho độc giả như: Gói thông tin kinh tế, thông tin về thể thao, những bộ lọc thông tin phục vụ theo yêu cầu từng nhóm độc giả.

Chuyên mục là một cách làm mới, thể hiện tinh thần làm báo “có trách nhiệm” đưa đến bạn đọc thông tin chính thống, chính xác và không bị làm phiền bởi những quảng cáo chen ngang như những trang tin tức thông thường. Phương thức sản xuất mới dẫn đến phát hành kiểu mới, trước không có phát hành báo điện tử thì giờ đã có. Tổng công ty Bưu điện Việt Nam làm tổng đại lý thu phí chuyên mục VietNamNet Premium, không chỉ phát hành báo chí mà còn phát hành cả dữ liệu. 

Nói về sự phát triển của mô hình thu phí nội dung của báo chí Việt Nam, ông Kiều Thanh Hùng, Phó Chủ tịch Thường trực Hội Nhà TP Hà Nội cho rằng, mô hình thu phí nội dung là một xu hướng tất yếu của báo chí trong thời đại công nghệ và chuyển đổi số. Lý do để đăng ký trả phí bạn đọc báo điện tử khá đa dạng. Người dùng hiện nay tin rằng khi trả tiền thì họ sẽ thu được thông tin tốt hơn so với các nguồn miễn phí. Việc nhiều tờ báo thu phí cũng khiến độc giả ý thức hơn về giá trị thông tin tiếp cận. Đây cũng là lý do để độc giả đăng ký đọc dài hạn và trả phí.