Đạo diễn Joris Ivens: “Đưa tiếng nói hòa bình từ Việt Nam ra thế giới”
PNTĐ-Vừa qua, tại Hà Nội đã diễn ra Hội thảo Quốc tế với chủ đề “Joris Ivens và Cuộc chiến tranh ở Việt Nam - Nhìn lại lịch sử cho một tương lai tốt đẹp hơn”.
Chương trình do Viện Phim Việt Nam và Viện Joris Ivens châu Âu (Hà Lan) phối hợp thực hiện để hiểu hơn về cuộc đời, sự nghiệp của nhà làm phim Joris Ivens với cái nhìn chính nghĩa và thấm đẫm chất thơ, đặc biệt là tình yêu của ông dành cho Việt Nam.
Nghệ sĩ điện ảnh lớn của thế giới - Joris Iven và hành trình đến với Việt Nam
Joris Ivens là nhà làm phim Hà Lan, một nghệ sĩ điện ảnh lớn của thế giới vào thế kỷ 20 về loại phim phóng sự - tài liệu. Ông được mệnh danh là “Người Hà Lan bay” bởi suốt cuộc đời ông chỉ đến những nơi bị áp bức trên thế giới để làm phim tố cáo sự bất bình đẳng với cái nhìn thiên về chính nghĩa và thấm đẫm chất thơ. Ông đã có mặt tại nhiều nơi trong các cuộc đấu tranh cách mạng ở Liên Xô, Cu Ba, Bỉ, Canada, Nhật Bản, Ba Lan, Đông Đức, Tây Đức, Italia, Mali, Chile, Indonesia, Trung Quốc và Việt Nam.
Năm 1965, nhà quay phim người Hà Lan đã bí mật đến chiến trường Việt Nam theo lời mời của Chính phủ Việt Nam. Lần đầu tiên đến Việt Nam, Joris Iven đã thực hiện bộ phim ngắn “Bầu trời và mặt đất” nhằm phản đối các vụ ném bom của Mỹ ở Việt Nam. Đây là bộ phim đầu tiên ông làm về chiến tranh Việt Nam, một phóng sự tuyên truyền mang tính hiện thực. Ông đã cho người xem thấy cuộc chiến đang diễn ra ở cả hai miền, chứng kiến hậu quả to lớn bị tác động do sự xâm lược của Mỹ vào đời sống thanh bình của người dân ở nông thôn Việt Nam.
Năm 1966, ông đến Việt Nam lần thứ 2 để thực hiện bộ phim “Việt Nam xa xôi” nhằm tiếp tục phản đối cuộc chiến tranh Mỹ đang tiến hành ở Việt Nam.
Lần thứ 3 Ivens đến Việt Nam vào tháng 2 năm 1967 và đã thực hiện bộ phim “Vĩ tuyến 17 - Chiến tranh nhân dân” tại Vĩnh Linh, Quảng Trị. Bộ phim đã giành được Giải thưởng Hòa bình Quốc tế Lenin năm 1968 ngay lần đầu công chiếu tại Paris.
 |
| Nhà làm phim Joris Ivens được gặp Bác Hồ năm 1965 tại Phủ Chủ Tịch |
Đặc biệt, ông là một trong những nhà làm phim nước ngoài vinh dự được gặp Chủ tịch Hồ Chí Minh và có những thước phim quý giá về Bác, trong đó phải kể đến phim “Cuộc gặp gỡ Hồ Chủ tịch”. Phim ghi lại hình ảnh và lời nói của Bác trong cuộc gặp gỡ các anh hùng tiêu biểu của hai miền đất nước tại Hà Nội chỉ vài tháng trước khi Bác qua đời. Dưới máy quay của nhà làm phim Joris Ivens, hình ảnh Hồ Chủ tịch với nụ cười rạng rỡ quây quần bên các chiến sĩ đã in sâu vào lòng khán giả bởi sự thân thiện, giản dị mà trìu mến. Đây là một trong những bộ phim cuối cùng của điện ảnh thu hình và ghi âm được lời nói của Hồ Chủ tịch.
Sau khi nhà làm phim Joris Iven qua đời năm 1989, thế giới đã vinh danh ông bằng việc thành lập tổ chức mang tên European Foundation of Joris Ivens (Tổ chức Joris Ivens châu Âu) và thành lập riêng cho Hà Lan một Viện lưu trữ mang tên ông tại phố Nijmegen, quê hương ông được sinh ra.
Đem khao khát hòa bình của người Việt ra thế giới
Hội thảo đã cho thấy những đóng góp của Joris Ivens trong công cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc của nhân dân Việt Nam. Tài liệu giấy, ảnh và 4 bộ phim của Joris Ivens về Việt Nam là bằng chứng cho cả thế giới thấy tội ác chiến tranh của Mỹ tại Việt Nam. 4 bộ phim tài liệu phản ánh giai đoạn lịch sử cuộc chiến tranh ác liệt nhất tại Việt Nam (1965 - 1970) cùng những hình ảnh đặc biệt về Chủ tịch Hồ Chí Minh.
Những bộ phim tài liệu của Joris Ivens đã nói lên tiếng nói khát khao hòa bình của nhân dân Việt Nam với thế giới, từ đó Việt Nam đã nhận được sự đồng tình, ủng hộ của bạn bè quốc tế, góp phần vào thắng lợi trong cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc. Theo đạo diễn - NSƯT Phạm Việt Tùng, nhà làm phim Joris Ivens đã nói lên được hơi thở lịch sử của dân tộc Việt Nam. Những thước phim của Joris Ivens đã cho thấy nhịp điệu sống chiến đấu của người dân Việt Nam trong những năm tháng chiến tranh.
Không chỉ đóng góp cho Việt Nam những thước phim lịch sử có giá trị, nhà làm phim Joris Ivens còn để lại sự ảnh hưởng to lớn về phương pháp làm phim cho truyền hình cũng như điện ảnh Việt Nam. Đạo diễn - NSND Đặng Nhật Minh đã từng có vinh dự được 2 lần tiếp xúc với nhà làm phim Ivens cho biết, Joris Ivens là người khởi xướng phong cách quay trực tiếp mà ngày nay là điện ảnh trực tiếp, không dàn dựng đồng thời thu âm trực tiếp. Những năm 1960, địa điểm quay khó khăn, máy móc cồng kềnh nhưng vợ ông - bà Marcelinc Loridan đã cùng ông thực hiện những thước phim quay trực tiếp và cho đến ngày nay, lối quay phim này phổ biến rộng rãi trong nền điện ảnh Việt Nam.
Nguyễn Hưng
