Hành trình “lấy tâm nuôi chữ” và tôn vinh đạo học qua triển lãm Hàn Mặc
(PNTĐ) - Thư pháp không chỉ là nghệ thuật của đường nét mà còn là hành trình tu dưỡng tâm tính, là phương tiện gửi gắm đạo lý. Tại Nhân Mỹ Học Đường (NMHĐ), tinh thần đó được đúc kết trong triết lý "lấy tâm nuôi chữ" và tôn chỉ "Giáo học tương trưởng" - người dạy và người học cùng nhau trưởng dưỡng. Sự kiện Lễ kỷ niệm 20 năm thành lập và Khai mạc Triển lãm Thư pháp Hàn Mặc lần thứ 13, vừa diễn ra trang trọng tại Di tích quốc gia đặc biệt Văn Miếu - Quốc Tử Giám, là minh chứng rõ nét và ý nghĩa nhất cho hành trình 20 năm vun bồi đạo học bền bỉ ấy.
Đạo học và thư pháp: Từ nét bút thấy ý chí
Trong truyền thống văn hóa Việt, thư pháp luôn gắn liền với đạo học. Nét chữ không chỉ thể hiện tài năng mà còn là phẩm cách, là sự tu dưỡng của người viết. Không phải ngẫu nhiên lễ kỷ niệm 20 năm tại Văn Miếu - Quốc Tử Giám được NMHĐ chọn làm nơi khai mạc Triển lãm Thư pháp Hàn Mặc lần thứ 13 với chủ đề "Giáo học tương trưởng". Đây là nơi tôn vinh Khổng Tử, các bậc Tiên thánh, Tiên hiền và là biểu tượng của truyền thống hiếu học Việt Nam qua nhiều thế kỷ.
Chia sẻ về ý nghĩa của triển lãm, Thư pháp gia Xuân Như Vũ Thanh Tùng - Chủ tịch Hội đồng Điều hành NMHĐ, nhấn mạnh: Thư pháp chẳng chỉ dừng lại ở nơi hình đẹp mà trọng ở nơi tâm pháp và học lực. Ông tin rằng, triển lãm là nơi người xem có thể "từ nét bút biết ý chí, xem hình mà sẽ thấy tình", bởi mỗi nét chữ đều gửi gắm đạo lý và ý tình của người cầm bút.
Triển lãm Hàn Mặc lần này mang dấu ấn đặc biệt về tính dân tộc và sự kỳ công. Hơn 200 tác phẩm thư pháp bút lông và bút sắt của thầy và trò đã được trưng bày, không chỉ phản ánh lộ trình đào tạo bài bản mà còn khẳng định chất lượng học thuật cao.
Toàn bộ nội dung chính văn được sử dụng là những áng văn chương của chính người Việt (từ vua, tác gia lỗi lạc đến thiền sư), tạo nên một kho tàng văn hóa, tinh thần yêu nước, giữ nước. Về mặt chuyên môn, môn sinh còn phục dựng và thể hiện Hoa văn tự thể - thể chữ Khải hành chính đặc hữu của Việt Nam dưới thời Lê Trung hưng.
Triển lãm còn gây ấn tượng bởi nghệ thuật sắp đặt hiện đại tại Văn Miếu, tạo sự giao thoa mạnh mẽ giữa truyền thống và đương đại. Trong đó, 12 trụ cột cuốn chữ Hán ngược đặt giữa không gian tượng trưng cho việc văn hóa Hán Nôm đang bị đảo ngược trong xã hội hiện đại, và chỉ có học tập đúng đắn mới nắm được chìa khóa này.
Sự sắp đặt các cuộn giấy nháp, 36 ống bút (tượng trưng cho Thiên Cương) và 72 ngọn đèn (tượng trưng cho Địa Sát) thể hiện sự kỳ công, đầu tư và sự dung hòa của trời và đất trong quá trình rèn luyện, một sự gửi gắm triết lý sâu sắc vào nghệ thuật trưng bày. Dòng chữ "Thư sơn hữu lộ, Học hải vô nhai" (Núi thư có đường, biển học vô bờ) được đặt trang trọng, nhắc nhở học trò về con đường học vấn tuy gian nan nhưng luôn có lối đi nếu có chí.
Đạo học dẫn đường cho văn hóa
Triển lãm Hàn Mặc lần thứ 13 là thành quả của NMHĐ một đơn vị đào tạo Hán Nôm và Thư pháp có lịch sử 20 năm xây dựng và phát triển. Theo đó, học đường được dựng lập từ chí hướng chung, đã khơi được nguồn chính học, vun bồi được chính đạo, và lấy "Giáo học tương trưởng" làm tôn chỉ cốt lõi. Trong hành trình hai thập kỷ, NMHĐ đã mang lại giá trị to lớn cho cộng đồng, đặc biệt là trong việc bảo tồn di sản văn hóa.
ThS Nguyễn Văn Phương - Tổng Thư ký Hội đồng Điều hành NMHĐ đã chia sẻ những con số ấn tượng về tinh thần cống hiến trong chặng đường ấy: Học đường đã triển khai đào tạo miễn phí cho tổng cộng khoảng 4.500 học viên trên cả nước. Duy trì ổn định đội ngũ 20 Giảng sư và Giảng viên cơ hữu, những người đã giảng dạy hoàn toàn bằng tâm huyết cúng dường Pháp, không nhận thù lao. Tổ chức thành công 13 kỳ triển lãm Hàn Mặc và tích cực đồng hành cùng Văn Miếu – Quốc Tử Giám (Hội chữ Xuân) cùng các hoạt động phục dựng nghi lễ truyền thống.
Giá trị của NMHĐ không nằm ở cơ sở vật chất mà ở sự truyền dạy về đạo học. PGS.TS Nguyễn Minh Hiển, đại diện học viên, chia sẻ một cách sâu sắc: Thầy cô không chỉ dạy cách viết mà còn dạy cách sống "lấy tâm để nuôi chữ, lấy chữ để soi tâm". Thư pháp, vì thế, trở thành hành trình tu dưỡng tâm tính của người học.
Sự nghiêm cẩn trong học tập tại NMHĐ cũng được ghi nhận. TS Lê Xuân Kiêu - Giám đốc Trung tâm Hoạt động Văn hóa Khoa học Văn Miếu Quốc Tử Giám đánh giá cao: Dù không phải một trường học chính quy, NMHĐ vẫn giữ được môi trường học tập nghiêm cẩn, một kết quả quan trọng của quá trình giáo dục.
"Tôi từng có cơ hội gặp gỡ học viên của Học Đường ở nhiều địa phương, tham dự các hoạt động tại các ngôi chùa - nơi các thầy trụ trì tạo điều kiện cho lớp học. Dù không phải một trường học chính quy, nhưng NMHĐ luôn giữ được môi trường học tập nghiêm cẩn, từ cung cách ứng xử đến tinh thần tôn trọng tri thức. Đây chính là kết quả quan trọng nhất của quá trình giáo dục mà thầy và trò Học Đường đã gìn giữ" - TS Lê Xuân Kiêu bày tỏ.
Tinh thần ấy một lần nữa được TS. Cư sĩ Yên Sơn Lê Trung Kiên - Đốc giáo NMHĐ khẳng định: NMHĐ hoạt động suốt 20 năm qua không cơ sở vật chất, không biên chế, không kinh phí. Hành trình 20 năm của NMHĐ, từ tâm huyết của những người thầy đến sự cộng hưởng của hàng ngàn học viên, đặc biệt sự từ mẫn, nâng đỡ của các cơ sở tự viện đã chứng minh rằng: Chỉ cần có chí hướng và tâm huyết, những giá trị văn hóa, đạo học vẫn sẽ tìm được con đường bền vững để tiếp tục lan tỏa và soi sáng trong đời sống đương đại.
Một số hình ảnh khác tại sự kiện:
Đến nay, hoạt động triển lãm đã trở thành một nét sinh hoạt văn hóa đặc thù của Học Đường, góp phần gợi mở hình dung về học phong thời thịnh Nho và nhắc nhớ thế hệ trẻ về giá trị đạo đức, tư tưởng mà tiền nhân để lại.
