Hội họa lập thể
ĐSGĐ-Với Hội hoạ lập thể, có thể xem đây là một tuyên ngôn nghệ thuật của Nguyễn Lương Ngọc với xu hướng khước từ "Những quy tắc lên men", chống lại sự lệ thuộc quá mức vào chuẩn mực cũ...
Khi mắt đã no nê
Những quy tắc lên men
Khi sự thật bị thay bằng cái giống như sự thật
Có gì không ổn
Có gì như bệnh tật
Khi mồ hôi vẫn ê a thiên chức nghệ sỹ
Anh không còn muốn nhìn những gì mình đã vẽ
Chính nước mắt, hay máu tứa từ cái nhìn bền bỉ
Đã cho anh chiếc lăng kính này đây.
Để anh đủ sức đập vụn mình ra mà ghép lại
Nung chảy mình ra mà tìm lõi
Xé toang mình ra mà kết cấu
Em tặng anh cát
Đây nó là thuỷ tinh
Em tặng anh dòng sông
Đây nó là ánh sáng
Em tặng anh chính anh mà em vừa tìm được
Đấy là em.
Những quy tắc lên men
Khi sự thật bị thay bằng cái giống như sự thật
Có gì không ổn
Có gì như bệnh tật
Khi mồ hôi vẫn ê a thiên chức nghệ sỹ
Anh không còn muốn nhìn những gì mình đã vẽ
Chính nước mắt, hay máu tứa từ cái nhìn bền bỉ
Đã cho anh chiếc lăng kính này đây.
Để anh đủ sức đập vụn mình ra mà ghép lại
Nung chảy mình ra mà tìm lõi
Xé toang mình ra mà kết cấu
Em tặng anh cát
Đây nó là thuỷ tinh
Em tặng anh dòng sông
Đây nó là ánh sáng
Em tặng anh chính anh mà em vừa tìm được
Đấy là em.
Như đã biết, trường phái Hội hoạ lập thể có từ đầu thế kỷ 20, tại Pari - Pháp, do các hoạ sỹ lừng danh Picacso và Braque khởi xướng. Với nghệ thuật này, họa sỹ không quan sát đối tượng ở một góc nhìn cố định mà lại đồng thời phân chia thành nhiều mặt khác nhau, nhiều khía cạnh khác nhau… Chính với khả năng tạo hình khối không gian đa hình ảnh, sắc diện như vậy mà nhà thơ Nguyễn Lương Ngọc muốn áp dụng bút pháp "Hội họa lập thể" của hội họa Hiện đại vào nghệ thuật thi ca.
Với Hội hoạ lập thể, có thể xem đây là một tuyên ngôn nghệ thuật của Nguyễn Lương Ngọc với xu hướng khước từ "Những quy tắc lên men", chống lại sự lệ thuộc quá mức vào chuẩn mực cũ, đã trở nên lỗi thời, chối từ cách làm nghệ thuật thiếu tài năng, kiểu "lấy cần cù bù thông minh", nhiều khi tới mức kỳ khu, chỉ nhằm nhằm đạt tới câu thơ hay: "Đọc chẳng kinh người chết chẳng thôi" (Đỗ Phủ), hay "chỉ một câu đủ bước trong một thời, chiếm giữ lấy ngàn năm" (Kim Thánh Thán), "phu chữ": "Khi mồ hô vẫn ê a thiên chức nghệ sỹ", lối kết cấu thơ đó ít nhiều tỏ ra thiếu xung lực trong việc tạo mở đường biên rộng cho hàm lượng thông tin, biểu tượng ùa vào, tạo tính đa tầng, đa thanh của thơ Hiện đại.
Và với: "Khi sự thật bị thay bằng cái giống như sự thật/ Có gì không ổn/ Có gì như bệnh tật…", mấy lời tỏ bày này còn phê phán một dạng nghệ thuật khác, như nghệ thuật minh họa, phải đạo, tô hồng xa sự thật... vì vậy Nguyễn Lương Ngọc muốn bứt khỏi từ trường của nghệ thuật thơ đó, nhà thơ dũng cảm "đập vụn mình", "nung chảy mình", "xé toang mình" ra cho một kết cấu ngôn ngữ hình tượng mới mẻ mà nhà thơ gọi đó là "Hội họa lập thể". Chỉ có thế mới mong tạo ra cái nhìn khác biệt, dựng nên những mặt phẳng không gian mới, nhiều tính biến đổi, biến ảo hơn nhằm tới những phát hiện bản chất, bản thể sâu sắc và mới, lạ:
Em tặng anh cát
Đây nó là thuỷ tinh
Em tặng anh dòng sông
Đây nó là ánh sáng…
Và cuối cùng:
Em tặng anh chính anh mà em vừa tìm được,
Đó là em.
Đây nó là thuỷ tinh
Em tặng anh dòng sông
Đây nó là ánh sáng…
Và cuối cùng:
Em tặng anh chính anh mà em vừa tìm được,
Đó là em.
Với quy luật vận động, như trình bày này, đã đưa nguyên vật liệu, hay cái bản thể vốn nguyên thuỷ, giản đơn và thân thuộc là thế nhưng nó đã bị khuất lấp, hoặc bị xem nhẹ, thì nay được hiện ra chân sắc, máu thịt và đầy năng lực cho công cuộc biến cải, chuyển hoá tinh tế, kỳ diệu hơn. Và đó chính là nguyên lý đời sống tinh vi và cũng rất hiện thực sống động mà thơ Hiện đại cần đạt tới.
Hội họa lập thể là một đóng góp khá xuất sắc của Nguyễn Lương Ngọc, đã góp phần cùng nhóm "thơ Sông Đà" với Dương Kiều Minh, Giáng Vân, bằng những thi phẩm có tính đột phá vào những năm cuối thập kỷ 80, thế kỷ 20 cho xu hướng cách tân, chuyển đổi thi pháp thơ Hiện đại.
Lời bình của ĐỖ TRỌNG KHƠI
