Trẻ chậm phát triển ngôn ngữ do tiếp xúc sớm với thiết bị điện tử

Ảnh minh họa: Int

Điển hình, một bé trai 4 tuổi có biểu hiện chậm nói. Gia đình thừa nhận bé tiếp xúc với tivi và điện thoại từ rất sớm, thường xuyên được cho xem các thiết bị này khi ăn, chơi hoặc quấy khóc. Khi được 15 tháng tuổi, bé biết đi nhưng chưa nói được từ nào. 2 tuổi, bé chỉ nói được vài từ đơn, không ghép được từ, vốn từ hạn chế và thường im lặng trong thời gian dài. Đến khi 4 tuổi, bé vẫn nói không rõ nghĩa, thường xuyên sót âm, khó hiểu. 

Tới khám tại Viện Sức khỏe tâm thần, Bệnh viện Bạch Mai, bé được chẩn đoán rối loạn ngôn ngữ diễn đạt và cần theo dõi thêm để phân biệt với các tình trạng như rối loạn phổ tự kỷ, chậm phát triển tâm thần hoặc rối loạn tăng động giảm chú ý.

 Nguyên nhân và dấu hiệu nhận biết 
Chậm phát triển ngôn ngữ thường do: Bất thường giải phẫu, tổn thương thần kinh; rối loạn phổ tự kỷ, thiếu tương tác gia đình; lạm dụng thiết bị điện tử (trên 2 giờ/ngày ở trẻ 1-3 tuổi). 

Các dấu hiệu cảnh báo theo độ tuổi
0-6 tháng tuổi: Trẻ không giao tiếp bằng mắt với những người xung quanh. Không nhìn theo hay có bất kỳ phản ứng gì khi được gọi tên. Khi nghe âm thanh từ các đồ vật, trẻ không có phản ứng quay về hướng các đồ vật đó.

6-12 tháng tuổi: Trẻ không hứng thú, không phản ứng khi chơi ú òa hoặc những trò chơi tương tự. Không giao tiếp với mọi người xung quanh bằng từ ngữ, âm thanh, cử chỉ, thậm chí khi trẻ cần giúp đỡ như chỉ tay hoặc vẫy tay tạm biệt, Có vấn đề trong việc bắt chước âm thanh.

12-18 tháng tuổi: Trẻ không đáp lại khi được gọi tên hay không có những phản hồi trước các câu hỏi quen thuộc hàng ngày. Trẻ không nói được khoảng vài từ đơn.

2 tuổi: Trẻ không thể nói khoảng 50 từ đơn khác nhau, không thể ghép 2 - 3 từ đơn. Trẻ chỉ có thể lặp lại từ của người khác mà không thể tự nói ra từ mình muốn, không thể làm theo những chỉ dẫn đơn giản. Trẻ cũng không phản ứng hay đáp lại những yêu cầu, câu hỏi thường ngày.

3 tuổi: Trẻ không thể kết hợp từ thành cụm từ, tạo câu dài như “Mẹ giúp con với”, không đáp lại những yêu cầu hay trả lời những câu hỏi dài, không tự đặt câu hỏi, không sử dụng được ít nhất 200 từ, không yêu cầu mọi thứ theo tên.
Hậu quả khi không can thiệp sớm 
Hơn 60% trẻ chậm ngôn ngữ không theo kịp bạn cùng lứa, dẫn đến: Khó khăn học tập (đọc, viết, toán cao gấp 4-6 lần); tự ti, cô lập xã hội, hạn chế kỹ năng giao tiếp; ảnh hưởng kéo dài đến tuổi trưởng thành. 
Giải pháp từ chuyên gia
TS.BS Vũ Sơn Tùng nhấn mạnh: “Can thiệp trước 3 tuổi giúp trẻ cải thiện 25% khả năng học tập, giảm chi phí và tăng cơ hội hòa nhập”. Vì vậy, các bậc làm cha mẹ, ông bà cần: Hạn chế thời gian trẻ dùng thiết bị điện tử; tăng tương tác trực tiếp, dạy trẻ qua trò chơi, đọc sách; đưa trẻ đi khám ngay khi phát hiện dấu hiệu bất thường. 

Tất cả trẻ em bị nghi ngờ chậm nói và chậm phát triển ngôn ngữ nên được chuyển đến bác sĩ chuyên khoa tâm thần, bác sĩ trị liệu ngôn ngữ, bác sĩ chuyên khoa tai mũi họng hoặc chương trình can thiệp sớm tại địa phương để đánh giá chính thức. Liệu pháp ngôn ngữ có hiệu quả đối với các rối loạn ngôn ngữ biểu đạt. Đối với trẻ em đang được điều trị bằng liệu pháp ngôn ngữ, liệu pháp do cha mẹ thực hiện dưới sự hướng dẫn của bác sĩ lâm sàng có hiệu quả…