GỌI HÈ
(PNTĐ) - Trong bài thơ “Gọi Hè”, nhà thơ Trần Văn Lan đã vẽ nên một bức tranh mùa hè sống động, đầy màu sắc và âm thanh của làng quê Việt Nam.
Bờ ao tiếng Cuốc gọi
Giục giã tiễn Xuân đi
Ngọn cau đàn chim Ri
Tha rác về làm tổ.
Nghe mênh mang trong gió
Tu Hú vọng vườn xa
Tiếng sáo diều ngân nga
Trên trời cao thăm thẳm...
Vòm cây phơi hạt nắng
Tiếng chim hót véo von
Dưới đầm lá sen non
Ngó nhìn mây ngơ ngác.
Lao xao tán lá hát
Trong dàn nhạc Ve Sầu
Cành phượng đã chuyển màu
Gọi Hè về thắp lửa.
TRẦN VĂN LAN
Lời bình:
Với hình ảnh gần gũi, âm điệu nhẹ nhàng, bài thơ không chỉ là một lời gọi mùa mà còn là tiếng lòng tha thiết của tác giả trước vẻ đẹp của thiên nhiên và nhịp sống quê hương.
Ngay từ khổ thơ đầu, mùa hè đã đến rất nhẹ nhàng mà vẫn rõ nét:
“Bờ ao tiếng Cuốc gọi
Giục giã tiễn Xuân đi
Ngọn cau đàn chim Ri
Tha rác về làm tổ”.
Tiếng chim cuốc vọng lên từ bờ ao chính là dấu hiệu đầu tiên của mùa hè. Âm thanh ấy không chỉ gợi tả cảnh vật mà còn đánh thức ký ức tuổi thơ, những trưa hè nghe tiếng chim vọng lại từ đồng xa. Tiếng “giục giã” ấy là lời chia tay mùa xuân, là nhịp bước vội vàng của thời gian đang dịch chuyển. Chim Ri - loài chim quen thuộc ở miền quê - đang “tha rác về làm tổ”, báo hiệu một sự sống mới, một vòng tuần hoàn đang tiếp diễn.
Sang đến khổ thơ thứ hai, bài thơ mở rộng không gian:
“Nghe mênh mang trong gió
Tu Hú vọng vườn xa
Tiếng sáo diều ngân nga
Trên trời cao thăm thẳm...”.
Gió mang âm thanh mùa hè đi khắp nơi. Tiếng tu hú là tín hiệu đặc trưng, là tiếng gọi bạn đời, cũng là tiếng gọi mùa của thiên nhiên. Tiếng sáo diều - một biểu tượng không thể thiếu của làng quê mùa hạ - ngân nga trong không gian rộng lớn. “Trời cao thăm thẳm” không chỉ là không gian vật lý mà còn là chiều sâu cảm xúc. Có cái gì đó vừa man mác, vừa thiết tha trong cách nhà thơ lắng nghe và cảm nhận âm thanh của vũ trụ mùa hè.
Khổ thơ thứ ba tiếp tục khắc họa bằng những nét vẽ của ánh sáng và chuyển động:
“Vòm cây phơi hạt nắng
Tiếng chim hót véo von
Dưới đầm lá sen non
Ngó nhìn mây ngơ ngác”.
Hình ảnh “vòm cây phơi hạt nắng” rất gợi hình và độc đáo. Ánh nắng mùa hè không chỉ là tia sáng mà như hạt, như vật thể hữu hình đọng lại trên lá cây, vòm lá. Chim chóc vẫn ríu rít, tiếng hót véo von như một khúc nhạc nền tươi vui cho không gian mùa hè. Đặc biệt, hình ảnh “lá sen non ngó nhìn mây ngơ ngác” là một nhân cách hóa tuyệt đẹp, tạo nên sự sống cho cảnh vật. Lá sen cũng có tâm hồn, cũng biết tò mò, biết dõi theo bầu trời, góp phần làm cho thiên nhiên thêm gần gũi với con người.
Và khổ thơ cuối như một đoạn cao trào, tổng kết bằng âm thanh và màu sắc sôi động nhất:
“Lao xao tán lá hát
Trong dàn nhạc Ve Sầu
Cành phượng đã chuyển màu
Gọi Hè về thắp lửa”.
Tán lá “lao xao” như cất tiếng hát. Mùa hè là mùa của âm thanh, và “dàn nhạc ve sầu” chính là bản nhạc rộn ràng nhất của thiên nhiên. Không cần giai điệu cầu kỳ, tiếng ve đã đủ để khiến lòng người rung lên, bồi hồi nhớ lại những tháng ngày cắp sách đến trường, những kỳ nghỉ hè rực nắng. Hình ảnh “cành phượng đã chuyển màu” là dấu hiệu đặc trưng không thể thiếu của mùa hè học trò. Phượng đỏ, rực như ngọn lửa, là biểu tượng của chia tay, của những kỷ niệm học trò, của mùa thi đầy cảm xúc. Nhà thơ kết thúc bằng hình ảnh đầy sức gợi: “Gọi hè về thắp lửa” - không chỉ là ánh lửa của thời tiết, mà còn là lửa nhiệt huyết, tuổi trẻ, đam mê và những khởi đầu.
Với ngôn ngữ giản dị, tự nhiên mà tinh tế, bài thơ “Gọi Hè” là một bản hòa tấu mùa hè đầy cảm xúc. Không có những triết lý sâu xa, không cần hình tượng quá cầu kỳ, Trần Văn Lan vẫn chạm đến trái tim người đọc bằng chính sự mộc mạc, gần gũi của làng quê và thiên nhiên Việt Nam. Mỗi câu thơ như một nét cọ nhẹ, vẽ nên không gian đầy ánh sáng, âm thanh và cảm xúc. Đó là mùa hè trong sáng, chan hòa, nơi con người hòa làm một với đất trời.
