Nạn đói năm 1945 ở Việt Nam: Những chứng tích lịch sử

VÂN NHI
Chia sẻ

(PNTĐ) - Cuốn sách "Nạn đói năm 1945 ở Việt Nam: Những chứng tích lịch sử" do hai học giả, người Việt và người Nhật cùng viết: GS. Văn Tạo và GS. Furuta Motoo, dựa trên lượng tư liệu đồ sộ và các phân tích khoa học - như một cử chỉ "bắt tay" trong hiện tại để cùng bình tĩnh nhìn lại quá khứ. Một quá khứ không giữ để hận thù nhưng cũng không thể cứ thế mà quên lãng.

Thời điểm Thế chiến thứ hai đi vào giai đoạn kết thúc, tại Việt Nam đang xảy ra một trong những sự kiện thảm khốc nhất trong lịch sử dân tộc: Nạn đói năm Ất Dậu (1945) đã lấy đi mạng sống của hơn 2 triệu người Việt. Đây không chỉ là sự kiện tàn khốc nhất trong lịch sử hiện đại Việt Nam, mà còn là một trong những nạn đói kinh hoàng nhất từng xảy ra trong lịch sử nhân loại, một vết sẹo trong ký ức dân tộc.

Năm 1945, nạn đói khủng khiếp đã xảy ra ở miền Bắc Việt Nam từ tỉnh Quảng Trị trở ra. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã từng so sánh nạn đói năm 1945 ở Việt Nam với tổn thất của cuộc chiến tranh Pháp - Đức, Người viết “Nạn đói kém nguy hiểm hơn nạn chiến tranh. Thí dụ, trong 6 năm chiến tranh, nước Pháp chỉ chết 1 triệu người, nước Đức chỉ chết chừng 3 triệu người. Thế mà, nạn đói nửa năm ở Bắc Bộ ta đã chết hơn 2 triệu người…” (Trích Hồ Chủ Tịch hô hào chống nạn đói năm 1945).

Nạn đói năm 1945 ở Việt Nam: Những chứng tích lịch sử - ảnh 1
Cuốn sách "Nạn đói năm 1945 ở Việt Nam: Những chứng tích lịch sử" dựa trên lượng tư liệu đồ sộ và các phân tích khoa học .

Cho đến nay, đã hơn 70 năm đã trôi qua, nhưng trong ký ức của nhân dân Việt Nam, nạn chết đói năm 1945 vẫn còn là một cơn ác mộng, một nỗi đau nhức nhối, khó quên. Ở đâu người ta cũng nhìn thấy xác người chết đói. Trong 70 năm qua, những hố chôn người tập thể vẫn là nỗi đau đớn, ám ảnh khôn nguôi của biết bao thế hệ. Trong ký ức của nhiều người vẫn còn giữ lại hình ảnh những chiếc xe bò chở xác người trên những phố Hà Nội buổi sáng sớm, hình ảnh người nằm chết la liệt ở khắp các con đường, hình ảnh những người kiệt sức, còng queo xếp hàng dài nối nhau đi xin ăn…

Bức tranh lịch sử của Việt Nam ở thời điểm đen tối nhất này sẽ được phân tích rất rõ trong cuốn sách "Nạn đói năm 1945 ở Việt Nam: Những chứng tích lịch sử". Đây là một công trình khoa học được thực hiện công phu, nghiêm túc, là kết quả của ba đợt điều tra và khảo sát thực tế có quy mô lớn vào các năm 1992, 1993 - 1994, 1994 - 1995 ở 23 điểm thuộc 21 tỉnh, thành phố từ tỉnh Quảng Trị trở ra. Các tác giả đã nghiên cứu và khảo cứu công phu, tìm hiểu chi tiết các tư liệu lịch sử, khảo sát trực tiếp những địa điểm xảy ra nạn đói, phỏng vấn những nhân chứng lịch sử để dựng lại khá toàn diện bức tranh về nạn đói năm 1945 ở Việt Nam; đã làm rõ số lượng hơn 2 triệu người chết đói; nguyên nhân dẫn đến nạn đói. Tác phẩm nhằm cung cấp cho độc giả một cách toàn diện, đầy đủ và có hệ thống những chứng tích về sự mất mát, đau thương mà nhân dân Việt Nam phải gánh chịu trong lịch sử.

Theo con số ghi chép từ cuốn sách, ở xã Tây Lương (thuộc Tiền Hải - Thái Bình) nơi nạn đói diễn ra khủng khiếp nhất, 66,66 % số dân của xã chết đói, trong đó rất nhiều gia đình chết cả nhà, nhiều dòng họ chết cả họ.

Về thảm trạng chết đói: Dưới đây là bức thư của Vespy tháng 4-1945, viết về cảnh chết đói mà ông được chứng kiến: "Họ đi thành rặng dài bất tuyệt gồm cả gia đình, già lão có, trẻ con có, đàn ông có, đàn bà có, người nào người ấy rúm người dưới sự nghèo khổ, toàn thân lõa lồ, gầy guộc giơ xương ra run rẩy, ngay cả đến những thiếu nữ đã đến tuổi dậy thì, đáng lẽ hết sức e thẹn cũng thế. Thỉnh thoảng họ dừng lại để vuốt mắt cho một người trong bọn họ đã ngã và không bao giờ dậy được nữa, hay để lột miếng giẻ rách không biết gọi là gì cho đúng hãy còn che thân người đó. Nhìn những hình người xấu hơn con vật xấu nhất, nhìn thấy những xác chết nằm co quắp cạnh đường chỉ có vài nhành rơm vừa làm quần áo, vừa làm vải liệm, người ta thực lấy làm xấu hổ thay cho cái kiếp con người".

Nạn đói năm 1945 ở Việt Nam: Những chứng tích lịch sử - ảnh 2
Những câu chuyện chân thực của các nhân chứng sống cũng được ghi lại đầy đủ trong cuốn sách

Còn về con số người chết đói ở các địa phương thì trong 50 năm qua có khá nhiều đến nỗi tới nay vẫn chưa tìm hết được. Người ta đọc được khá nhiều trên báo chí công khai thời đó. Đơn cử một lượng tin khá cập nhật bấy giờ mà nhiều người biết đến.

Trên báo Thanh Nghị số 110 ra ngày 25-5-1945, tác giả bài báo, ký tên là Phạm Gia Xích viết: "... Riêng một làng Thượng Cẩm, thuộc phủ Thái Ninh, tỉnh Nam Định, năm ngoái có 900 suất đinh thì tính đến hôm 29-5 năm nay, chết chỉ còn 400, và tính cả nam, phụ, lão, ấu thì trong làng ngót 4.000 người, chết đói mất 2.000 người..."

Dựa trên khối tư liệu đồ sộ được xử lý nghiêm túc hiếm có, công trình vừa dựng lại thảm trạng chết đói của người Việt, vừa phân tích cặn kẽ tội ác của phát xít Nhật. Với sự hợp tác của đội ngũ tri thức từ cả hai nước, đây là công trình công phu độc nhất có cái nhìn khách quan thấu suốt vào sự thật lịch sử nạn đói năm 1945 ở Việt Nam. Công bố lần đầu vào năm 1995, đến nay đã gần 30 năm, cuốn sách "Nạn đói năm 1945 ở Việt Nam: Những chứng tích lịch sử" vẫn còn nguyên giá trị.

Việc tìm hiểu, nghiên cứu về nạn đói năm 1945 ở Việt Nam và những hậu quả của nó có ý nghĩa không chỉ đối với các nhà nghiên cứu lịch sử để tìm hiểu về hiện thực lịch sử đã diễn ra mà còn có tác dụng đối với việc lên án những tội ác của chủ nghĩa phát xít, sự tàn bạo của chiến tranh và tăng cường củng cố hòa bình, hữu nghị giữa các quốc gia, dân tộc trên toàn thế giới, nhất là trong bối cảnh Việt Nam thực hiện chính sách đối ngoại độc lập tự chủ, hòa bình, hợp tác và phát triển; là bạn, đối tác tin cậy và thành viên có trách nhiệm trong cộng đồng quốc tế, góp phần vào sự nghiệp hòa bình, độc lập dân tộc, dân chủ và tiến bộ xã hội trên thế giới.

 

Tin cùng chuyên mục

Dấu ấn thành công và lan tỏa tinh thần thể thao

Dấu ấn thành công và lan tỏa tinh thần thể thao

(PNTĐ) - Sau hai ngày tranh tài sôi nổi, kịch tính (15-16/3/2025), Giải "Pickleball Báo Kinh tế & Đô thị lần thứ I - 2025" đã chính thức khép lại, để lại nhiều ấn tượng sâu sắc trong lòng vận động viên, người hâm mộ và giới chuyên môn. Lễ bế mạc và trao giải diễn ra trang trọng vào chiều ngày 16/3, đánh dấu sự thành công của một giải đấu thể thao phong trào mang tầm vóc và ý nghĩa lớn.
Triển lãm ảnh về hành trình 95 năm Ngày thành lập Đảng bộ thành phố Hà Nội

Triển lãm ảnh về hành trình 95 năm Ngày thành lập Đảng bộ thành phố Hà Nội

(PNTĐ) - Từ ngày 14-21/3, tại Nhà triển lãm 93 Đinh Tiên Hoàng (Hoàn Kiếm, Hà Nội), Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội tổ chức triển lãm "95 năm ánh sáng soi đường - Kỷ niệm 95 năm Ngày thành lập Đảng bộ thành phố Hà Nội”. Sự kiện được tổ chức hướng đến kỷ niệm 95 năm Ngày thành lập Đảng bộ Thành phố Hà Nội (17/3/1930-17/3/2025).
HIEUTHUHAI, MONO, Tóc Tiên trình diễn bùng nổ trên sân khấu 6.000m² tại Mỹ Đình

HIEUTHUHAI, MONO, Tóc Tiên trình diễn bùng nổ trên sân khấu 6.000m² tại Mỹ Đình

(PNTĐ) - Tối qua, các nghệ sĩ trẻ đã có những màn trình diễn bùng nổ trên sân khấu rộng 6.000m², với 15.000 người tham gia trong chương trình Ngày hội văn hóa SHB - T&T "Vững bước vào kỷ nguyên mới" tại SVĐ quốc gia Mỹ Đình. Chương trình đặc biệt được lấy cảm hứng từ lễ khai mạc của thế vận hội Olympic, với những màn diễu hành, lễ chào cờ, lễ rước đuốc từ đất tổ Phú Thọ cùng những màn trình diễn sử dụng công nghệ hiện đại đặc sắc.
Khắc họa hình tượng cao đẹp về đồng chí Bí thư Thành ủy chính thức đầu tiên của Đảng bộ Hà Nội

Khắc họa hình tượng cao đẹp về đồng chí Bí thư Thành ủy chính thức đầu tiên của Đảng bộ Hà Nội

(PNTĐ) - Tối 15/3, tại Cung văn hoá hữu nghị Việt Xô đã diễn ra buổi công diễn vở nhạc kịch “Lửa từ đất”, với hình tượng trung tâm là đồng chí Nguyễn Ngọc Vũ, Bí thư Thành ủy chính thức đầu tiên của Đảng bộ Hà Nội. Buổi công diễn đã để lại trong lòng người xem những dư âm xúc động và tự hào về người thanh niên Nguyễn Ngọc Vũ với lý tưởng của Đảng, nhiệt huyết thanh xuân đã lan tỏa ngọn lửa cách mạng đến gia đình, người thân, đến mọi tầng lớp Nhân dân.
Khai mạc giải “Pickleball Báo Kinh tế & Đô thị lần thứ I-2025”

Khai mạc giải “Pickleball Báo Kinh tế & Đô thị lần thứ I-2025”

(PNTĐ) - Sáng ngày 15/3/2025, tại Cụm Liên hợp sân Pickleball thuộc Trung tâm Văn hoá - Thông tin - Thể thao và Du lịch quận Cầu Giấy, Báo Kinh tế & Đô thị đã phối hợp cùng Sở VH&TT Hà Nội, UBND quận Cầu Giấy và các đơn vị liên quan tổ chức Lễ khai mạc Giải “Pickleball Báo Kinh tế & Đô thị lần thứ I - 2025”.