Văn hóa: Nguồn lực quan trọng của Thủ đô trong bối cảnh hội nhập quốc tế

(Ảnh: minh họa)

Văn hóa đọc của Thủ đô ngày càng được nâng lên.

Đặc biệt, trong phát triển văn hóa, Hà Nội là địa phương có chỉ số phát triển con người, có quy mô và chất lượng giáo dục - đào tạo đứng đầu cả nước.

Hà Nội có vai trò, vị trí đặc biệt quan trọng, bởi đó là Thủ đô của cả nước, là trung tâm chính trị - hành chính quốc gia; là trung tâm lớn về văn hóa, giáo dục, khoa học - công nghệ, kinh tế và giao dịch quốc tế của cả nước; là “Thành phố vì hòa bình”. Một ưu thế tuyệt đối riêng có của Hà Nội là lịch sử 1.010 năm Thăng Long - Hà Nội; nơi hội tụ văn hóa mọi vùng miền để chưng cất nên giá trị Thăng Long- Hà Nội lan tỏa đến cả nước; được kết tinh trong chiều sâu cốt cách con người Thăng Long - Hà Nội. Không gian văn hóa đặc sắc Thăng Long - Hà Nội không thể nhầm lẫn với bất cứ địa phương nào, trong các di tích - danh thắng, trong toàn bộ các giá trị văn hóa vật thể, phi vật thể đồ sộ.

Tại buổi làm việc của tập thể Bộ Chính trị với Ban Thường vụ Thành ủy Hà Nội về công tác chuẩn bị Đại hội XVII Đảng bộ thành phố, nhiệm kỳ 2020 - 2025 ngày 19/9/2020, Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng đã nhấn mạnh: “Nói đến Hà Nội phải nói đến toàn diện các lĩnh vực, phát triển kinh tế là quan trọng, nhưng phải chú trọng văn hóa, Hà Nội phải văn minh, thanh lịch… Hà Nội trước hết là trung tâm chính trị, trung tâm văn hóa, tiêu biểu cho nền văn hóa Việt Nam, phát triển kinh tế nhưng phải có văn hóa, có quy hoạch, không phát triển tự do, lộn xộn... đã làm thì dứt điểm, đúng kế hoạch”.

Lịch sử xác quyết rằng, văn hóa Thăng Long - Hà Nội là nguồn lực nội sinh giàu năng lượng được hội tụ, lan tỏa rộng khắp để góp phần làm nên văn hóa Việt Nam thống nhất trong đa dạng với Hà Nội không chỉ là trung tâm quyền lực chính trị mà có bệ đỡ của sức mạnh “mềm” chính là trung tâm văn hóa. Sở dĩ có điều ấy bởi Hà Nội là nơi hội tụ tinh hoa văn hóa của cả nước, được chắt lọc, tiếp biến qua tiến trình lịch sử để rồi cấu tạo nên cốt cách văn hóa Thăng Long - Hà Nội với tinh thần tự hào “dẫu không thanh lịch cũng người Tràng An”.

Đóng góp ý kiến trong việc xây dựng nguồn lực văn hóa trong chiến lược phát triển "Thành phố sáng tạo" của Hà Nội, PGS.TS Tạ Ngọc Tấn đề cập hai lĩnh vực là "văn hóa sống của con người" và "văn hóa cảnh quan của Thủ đô". Về văn hóa sống của con người, PGS.TS Tạ Ngọc Tấn cho rằng, người Hà Nội cần phát huy truyền thống thanh lịch: “Chẳng thơm cũng thể hoa nhài/ Dẫu không thanh lịch cũng người Tràng An”; xây dựng chuẩn mực giá trị người Hà Nội hiện đại, có tiếp thu giá trị truyền thống gắn với những giá trị tiêu biểu của dân tộc.

Về “Văn hóa cảnh quan của Thủ đô”, theo PGS.TS Tạ Ngọc Tấn, Hà Nội cần lưu ý đến việc điều chỉnh quy hoạch cũng như xây dựng các công trình văn hóa, như tượng đài, công trình điêu khắc về các danh nhân của Hà Nội và cả nước; các công trình kiến trúc dân dụng cần phải có bóng dáng đặc trưng dân tộc. Ngoài ra, Hà Nội cần chú trọng đến việc cải tạo đường phố, các khu vực công cộng, ý thức bảo tồn những dấu tích lịch sử.

Trong khi đó, GS.TS Đinh Xuân Dũng (Hội đồng Lý luận, Phê bình văn học nghệ thuật trung ương), nhấn mạnh: “Đặc điểm nổi trội nhất của người Tràng An là thanh lịch. Đó là tài nguyên rất hiếm của Hà Nội". Theo GS.TS Đinh Xuân Dũng, việc khai thác, khai thông nguồn lực văn hóa ở Hà Nội trước hết và quan trọng nhất là để xây dựng con người Hà Nội. Đây phải được coi là "nhiệm vụ kép" không thể tách rời với phát triển kinh tế - xã hội.

Trong dòng chảy không ngưng nghỉ của cuộc sống, trong sự phát triển nhanh chóng, vững bền của đất nước hội nhập ngày càng sâu rộng với thế giới, uy tín, vị thế quốc tế của Việt Nam ngày càng được nâng cao luôn có sự đóng góp xứng đáng của nguồn lực văn hóa với những hằng số xuyên thời gian, những giá trị đặc sắc của sức mạnh “mềm” được tạo lập vững bền.

Với Thủ đô Hà Nội, có thể khẳng định rằng, vai trò trung tâm lớn về văn hóa của cả nước chính là đặc trưng riêng có bên cạnh trung tâm chính trị - hành chính đất nước, làm trung tâm quyền lực “cứng” luôn có bệ đỡ bởi trung tâm quyền lực “mềm” - đó là văn hóa. Tính chất, vai trò trung tâm lớn về văn hóa của Hà Nội còn chi phối đến định hướng phát triển kinh tế cũng có những yêu cầu riêng, nhất là không được ưu tiên phát triển kinh tế bằng mọi giá nếu làm suy yếu tính chất trung tâm quyền lực chính trị, làm tổn hại đến trung tâm văn hóa.

Không dừng lại ở đó, mô hình tăng trưởng và phát triển kinh tế của Thủ đô phải luôn biết dựa trên nền tảng văn hóa, tìm nguồn lực và phát huy động lực từ văn hóa, nhất là trong điều kiện kinh tế tri thức, Cách mạng Công nghiệp lần thứ tư càng cho phép tối đa hóa việc khai thác, phát huy nguồn lực văn hóa phục vụ cho các chiến lược tăng tốc và phát triển gắn kết với xây dựng đô thị sáng tạo, phát triển các ngành kinh tế sáng tạo thay cho các ngành kinh tế truyền thống có nguy cơ gây tổn hại đến các không gian, kết cấu, bản sắc văn hóa đô thị Hà Nội.

Tọa đàm cấp cao “Tham vấn về sáng kiến: Hà Nội - Thành phố sáng tạo”, Bí thư Thành ủy Hà Nội Vương Đình Huệ nhấn mạnh, tiếp nối truyền thống văn hiến, anh hùng, vì hòa bình, phát huy mạnh mẽ tiềm năng, nguồn lực sáng tạo, Hà Nội tin rằng, nếu biết phát huy tối đa khả năng sáng tạo trong môi trường kết nối quốc tế, thành phố sẽ một lần nữa hiện thực hóa tầm nhìn và khát vọng sáng tạo mang tên Thăng Long từ ngàn năm trước, xứng đáng là Thủ đô, trái tim của cả nước, vai trò đầu tàu, vị trí trung tâm đầu não chính trị - hành chính quốc gia, trung tâm lớn của cả nước về văn hóa, khoa học, giáo dục, kinh tế và giao dịch quốc tế.

Kết quả Chương trình số 04-CTr/TU ngày 26/4/2016 của Thành ủy và Kế hoạch số 165/KH-UBND ngày 31/8/2016 của UBND Thành phố về “Phát triển văn hóa - xã hội, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực Thủ đô, xây dựng người Hà Nội thanh lịch văn minh giai đoạn 2016 - 2020” thời gian qua đã đạt được kết quả đáng ghi nhận, là minh chứng cho quá trình xây dựng chiến lược văn hóa toàn diện, tổng thể, đổi mới tư duy về phát triển văn hóa, xây dựng con người Hà Nội, vừa giữ gìn, bảo tồn văn hóa, truyền thống của Thăng Long - Hà Nội, vừa tiếp thu chọn lọc tinh hoa văn hóa nhân loại, nhằm phát huy hiệu quả nguồn nhân lực văn hóa, xây dựng và phát triển Thủ đô trong bối cảnh hội nhập quốc tế.

PHẠM LINH
(Sở Thông tin và Truyền thông Hà Nội)